Η Ηλιάνα Μαυρομάτη μιλά για ιδανικά, ιδεολογίες, συνειδήσεις. Δίνει βάθος και ουσία στο θέατρο, το μοιράζεται με συναδέλφους, φίλους, θεατές και το χρησιμοποιεί για να επικοινωνήσει, να χαρίσει, να δεχτεί. Κάνει δουλειές με άποψη και ξεχωρίζει με την στάση και την ποιότητά της. Την συναντήσαμε στο Θέατρο Επί Κολωνώ και μιλήσαμε για την παράσταση Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17, για όσα μας απασχολούν και όσα έρχονται!
Πως προέκυψε η ανάγκη να ασχοληθείτε ως ομάδα με το συγκεκριμένο κομμάτι της ιστορίας και με την Αθηνά Χατζηεσμέρ; Όταν μας προσφέρθηκε ο χώρος από το θέατρο, συστάθηκε η ομάδα και κοινός παρονομαστής μας ήταν η επιθυμία μας να κάνουμε ένα έργο με πολιτική διάσταση, καθώς και να γραφτεί ένα καινούργιο έργο, να μην παίξουμε κάτι που ήδη υπάρχει. Όλοι μας είχαμε βιώματα από την συγκεκριμένη εποχή. Παππούδες που συμμετείχαν στην Αντίσταση ή άλλα μέλη της οικογένειας που αποτελούν σύνδεση με την ιστορία. Ένα άλλο ζήτημα ήταν να επικοινωνήσουμε με τους νέους ανθρώπους και να μιλήσουμε για ένα πολιτικό θέμα. Έτσι, πήραμε σαν αφορμή την τελευταία επαναστατική περίοδο της χώρας μας, πήραμε έναν νέο άνθρωπο της εποχής εκείνης που οργανώθηκε, αγωνίστηκε και επαναστάτησε για να συνομιλήσει με τον σημερινό νέο άνθρωπο της δικής μας εποχής. Η Αθηνά Χατζηεσμέρ ήταν ένα κορίτσι που δεν έγινε ευρέως γνωστό για την δράση του, ήταν ένα από τα χιλιάδες παιδιά που ήταν οργανωμένα στην ΕΠΟΝ. Αυτό ήταν ένα ακόμα στοιχείο που μας ενδιέφερε: Μια ιστορία ενός καθημερινού παιδιού της εποχής εκείνης. Από εκεί και πέρα ξεκίνησε η έρευνα, ιστορική, πολιτική, φιλοσοφική.
Στην πρώτη σου επαφή με το κείμενο τι σκέψεις έκανες; Η πρώτη μου επαφή με το κείμενο δεν ήταν στην πραγματικότητα πρώτη επαφή γιατί ήταν κάτι που προέκυψε πολύ οργανικά μέσα από την διαδικασία της πρόβας. Η συγγραφέας η Θαλασσιά Αντωνοπούλου που είχε αναλάβει την συγγραφή του έργου, ερχόταν με κείμενα, τα έπαιρνε πίσω, τα δούλευε ξανά, τα συζητούσαμε. Για πάρα πολύ καιρό μελετούσαμε το υλικό άλλων συγγραφέων ως προς το ύφος και το περιεχόμενο. Το κείμενο ολοκληρώθηκε πολύ κοντά στην έναρξη των παραστάσεων. Ένα μεγάλο κατόρθωμα της παράστασης που ετοιμάσαμε είναι ότι έχουμε να προτείνουμε αφενός ένα νέο ελληνικό κείμενο που κατά τη γνώμη μου έχει μεγάλες αξιώσεις και αφετέρου έχουμε έναν καινούργιο τρόπο δουλειάς, καθώς ο συγγραφέας δεν ήταν αποκομμένος από την διαδικασία της προετοιμασίας, αλλά οργανικό μέρος της παράστασης. Νομίζω ότι αυτές οι δύο είναι οι σημαντικότερες προτάσεις της παράστασης αυτής.
Μπορούμε να διδαχθούμε από την ιστορία; Νομίζω πως ναι. Εάν κανείς θελήσει να ασχοληθεί, να διαβάσει και να βγάλει συμπεράσματα, μπορεί να διδαχθεί. Το θέμα είναι να ασχοληθεί.
Η μνήμη είναι πλούτος ή περιορισμός; Μπορεί να λειτουργήσει και με τους δύο τρόπους. Αν εγκλωβιστεί κανείς στη μνήμη -στο παρελθόν δηλαδή- αποκλείεται το μέλλον. Αντίθετα αν την χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο, τότε είναι μόνο δημιουργικό.
Η ιστορία της Αθηνάς δείχνει πως οι μεγάλες αλλαγές έρχονται από την αλλαγή της μονάδας. Το πιστεύεις; Σίγουρα το πιστεύω. Νομίζω ότι λειτουργεί όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία. Η προσωπική συνείδηση βάζει το λιθαράκι της για να δημιουργηθεί η συλλογική και η συλλογική συνείδηση εξελίσσει την προσωπική. Είναι πράγματα που αλληλεπιδρούν και δεν μπορούν να διαχωριστούν.
Ο Σαίξπηρ μέσω του Βασιλιά Ληρ λέει πως “Οι άνθρωποι είναι ό,τι και η εποχή τους”. Πως θα το σχολίαζες; Πολύ πιθανό. Υπάρχει και κάτι διαχρονικό οντολογικά στην φύση του ανθρώπου, αλλά όντως, αν θεωρήσουμε ότι εποχή είναι οι κοινωνικές συνθήκες και το περιβάλλον, τότε ναι το μεγαλύτερο ποσοστό της διαμόρφωσης της ιδιοσυγκρασίας ενός ανθρώπου από εκεί προέρχεται. Υπάρχουν και κάποια δομικά χαρακτηριστικά βέβαια που νομίζω ότι είναι διαχρονικά.
Όπως; Ο φόβος, ο θάνατος, η δημιουργία, η αγωνία, ο έρωτας.
Είναι οι συγκυρίες ή οι επιλογές που καθορίζουν την πορεία μας; Νομίζω είναι κυρίως οι επιλογές. Η Αθηνά μέχρι να φτάσει να τη συλλάβουν και να την εκτελέσουν, είχε κάνει πολλές επιλογές και είχε ήδη πάρει πολλά ρίσκα. Για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα της σύντομης ζωής της μοίραζε κρυφά προκηρύξεις, πέρναγε κρυφά μηνύματα, έγραφε συνθήματα στους τοίχους, μετέφερε όπλα και σφαίρες, ήταν ήδη σε μία διαδικασία επικίνδυνη. Φυσικά με αφορμή την ιδεολογία της και την πίστη της σε κάτι. Αυτή η πίστη ενισχύθηκε όταν συνελήφθη.
Έπαιξε ρόλο στην ψυχοσύνθεσή της το γεγονός ότι ήταν πρόσφυγας; Φαντάζομαι ότι την βοήθησε στο να έχει πιο έντονη την ταξική συνείδηση, στο να καταλάβει σε ποια τάξη ανήκει και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να αγωνιστεί.
Η Αθηνά είχε έντονη σχέση με την μητέρα της. Την εκτίμησε λόγω της στάσης της στη ζωή. Είναι όντως έντονη η σχέση της Αθηνάς με τη μητέρα της. Αυτά τα παιδιά που ήταν οργανωμένα σε μεγάλες συλλογικότητες, είχαν την αίσθηση ότι τα παιδιά δεν ανήκουν στους γονείς αλλά στην κοινωνία. Η σχέση συνεπώς φιλτραριζόταν από αυτή την αντίληψη. Έτσι λειτουργούσε και από την πλευρά του γονιού προς το παιδί.
Πρακτικά πως δούλεψε η ομάδα για να στηθεί η παράσταση; Ξεκινήσαμε με συζητήσεις για την προσπάθεια διαμόρφωσης μιας κοινής βάσης και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή. Διαβάσαμε πολύ, ακούσαμε μουσική και όταν το κείμενο έγινε απτό άρχισε να παίρνει μορφή. Υπήρχε και μεγάλο κομμάτι αυτοσχεδιασμών. Στην πραγματικότητα είναι ένας μεγάλος αυτοσχεδιασμός η προετοιμασία της παράστασης που από ένα σημείο και μετά δομήθηκε. Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η παρουσία της Φαίδρας Σούτου που ανέλαβε την κινησιολογία Ο κάθε ένας έβαλε το λιθαράκι του και σκηνοθετούσε μέχρι εκεί που του επέτρεπε το πεδίο του.
Σήμερα ποια πράξη θα χαρακτήριζες επαναστατική; Έχει πολλές διαβαθμίσεις, δεν είναι ένα πράγμα. Από το να μπορέσει κανείς να διαμορφώσει μια ταξική συνείδηση και να μπορέσει να την υπερασπιστεί έως το να παίρνει θέση δημοσίως ως προς αυτό και να οργανώνεται σε συλλογικότητες. Περισσότερο νιώθω ότι η εποχή μας έχει ανάγκη από διαμόρφωση επαναστατικών συνθηκών, παρά από επαναστατικές πράξεις.
Το θέατρο τι θέση έχει στην εποχή μας; Αυτή που είχε πάντα νομίζω: Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να αφυπνίζει συνειδήσεις, να αποτελεί καθρέφτη της κοινωνίας και του ανθρώπου, να μην εφησυχάζει, να ψυχαγωγεί, να ελαφραίνει, να αποτελεί μια διαδικασία μυσταγωγική πολλές φορές.
Στην φράση “κείμενα που έχεις ξεχωρίσει” τι θα απαντούσες αυθόρμητα; Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα μ’ αρέσει πάρα πολύ, η Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ, ο Οθέλλος, η Έντα Γκάμπλερ. Πολύ μου αρέσει ο Καζαντζάκης, ο Καβάφης, ο Ρίτσος, ο Ντοστογιέφσκι. Ο αγαπημένος μου είναι ο Καββαδίας.
Τι διαβάζεις αυτήν την περίοδο; Λόγω της παράστασης του έργου Οι ιδιοτροπίες της Μαριάννας του Αλφρέ ντε Μυσσέ για την οποία ετοιμάζομαι, διαβάζω ένα βιβλίο του ίδιου συγγραφέα που λέγεται Εξομολογήσεις ενός παιδιού του αιώνα, που ουσιαστικά είναι αυτοβιογραφικό. Επίσης, προσπαθώ να τελειώσω ένα βιβλίο του Έριχ Φρομ.
Εκτός θεάτρου τι σε ευχαριστεί να κάνεις; Να είμαι με τους ανθρώπους μου, να ηρεμώ, να πηγαίνω σινεμά, να περπατάω στην Αθήνα, να μαγειρεύω, να κρατάω το σπίτι μου σε μια αξιοπρεπή κατάσταση. Γενικά πάντως δεν έχω και πολύ χρόνο εκτός δουλειάς!
Αυτήν την περίοδο ετοιμάζεσαι και για την παράσταση του έργου Οι ιδιοτροπίες της Μαριάννας του Αλφρέ ντε Μυσσέ. Είναι μια παράσταση σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου που θα ανέβει στο Θέατρο Πόρτα στις 28 Γενάρη. Στην παράσταση συμμετέχουν η Ξένια Καλογεροπούλου, ο Ντένης Μακρής, ο Γιώργος Παπαγεωργίου, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, ο Χρήστος Σαπουντζής, ο Παντελής Βασιλόπουλος και ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος. Είναι ένα έργο ρομαντικό!
Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17
Κείμενο: Θαλασσιά Αντωνοπούλου
Δραματουργική επεξεργασία: Η ομάδα
Σκηνοθεσία: Φαίδρα Σούτου, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος
Επί σκηνής: Ηλιάνα Μαυρομάτη, Μουσικός: Ισίδωρος Πάτερος.
Παρασκευή στις 8:15 μμ, Σάββατο στις 7:00 και 9:30 μμ & Κυριακή στις 7:00 μμ.
Οι ιδιοτροπίες της Μαριάννας
Από 28 Ιανουαρίου.
Ευχαριστούμε θερμά το Θέατρο Επί Κολωνώ για την φιλοξενία της συνέντευξης και της φωτογράφισης.
Φωτογραφίες: Pantelis Balis Photography
