Ο Θάνος Τοκάκης αυτήν την περίοδο συμμετέχει στην παράσταση του έργου Εμιγκρέδες του Σλάβομιρ Μρόζεκ. Παρατηρεί την εποχή μας, τις απαιτήσεις και τις μικρές χαρές της και τα επεξεργάζεται. Δουλεύει σκληρά, αξιοποιεί τα κείμενα, βρίσκει βάθη και αντιστοιχίες και ανοίγει συζήτηση. Με τους συνεργάτες του, με του θεατές, με εμάς.
Οι Εμιγκρέδες είναι ένα έργο του 1974, εξαιρετικά επίκαιρο τόσο σε σχέση με το θέμα της μετανάστευσης, όσο και σε σχέση με το θέμα της διανόησης σε αντιδιαστολή με την πράξη. Το έργο έχει πάρα πολλές συνιστώσες, έτσι κι αλλιώς. Νομίζω ότι το βασικό θέμα του είναι το ζήτημα της διανόησης σε αντιδιαστολή με την πράξη και το μεταναστευτικό ακολουθεί. Ο συγγραφέας βάζει το δεύτερο σαν πλαίσιο για να δώσει με μεγαλύτερη ισχύ την σύγκρουση των δύο χαρακτήρων, η οποία δεν θα ήταν τόσο ισχυρή εάν αυτοί οι δύο ήταν στην χώρα τους. Έχουμε την σύγκρουση των δύο προσώπων και από πάνω τους μια τρίτη δύναμη πιο μεγάλη. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε ακόμα καλύτερα τα ζητήματα που θίγει, επικεντρώσαμε στο πως είναι να κάνεις σχέδια και όνειρα που το πιθανότερο είναι να μην πραγματοποιηθούν ποτέ. Μας άγγιξε πολύ έντονα με αυτόν τον τρόπο. Ο συγγραφέας του έργου έφυγε από την άνοιξη της Πράγας και πήγε σε μία ξένη χώρα και βρισκόταν σε μία μετα – ιδεολογική κατάσταση, όπως συμβαίνει και τώρα που δεν ξέρουμε που να πιστέψουμε. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ξεκάθαρα τα πράγματα ιδεολογικά. Η κρίση υπάρχει πολλά χρόνια, αλλά η κρίση των πραγματικών αξιών είναι νέο φαινόμενο.
Ποιες ήταν οι σκέψεις σου πάνω σε όλα αυτά τα θέματα όσο δουλεύατε αυτήν την παράσταση; Νομίζω ότι το μεταναστευτικό όσο και να το παρακολουθούμε ή να το σκεφτόμαστε, είναι πολύ δύσκολο να το συλλάβουμε ακριβώς. Αυτό που με άγγιξε πάρα πολύ ήταν το μετα – ιδεολογικό ζήτημα. Βρισκόμαστε σε μία κρίση ιδεολογική, πολιτική… Αυτό κυρίως σκεφτόμουν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της παράστασης. Αυτοί είναι δύο άνθρωποι που δεν είναι σίγουροι για τις απόψεις τους, δεν πατάνε καλά σ΄ αυτά που πιστεύουν και για αυτό είναι και τόσο απόλυτοι.
Και ο χαρακτήρας που υποδύεσαι ο οποίος είναι εργάτης, άνθρωπος της πράξης, έχει πολύ συγκεκριμένη ιδεολογία. Ναι. Η ιδεολογία του αποτελείται από απτά πράγματα. Σκέφτεται ότι θα μείνει στην χώρα που είναι, θα βγάλει χρήματα και θα επιστρέψει. Ιδεολογία είναι αυτό.
Η σκηνοθέτις της παράστασης μίλησε για μία “ζωή υπό κατασκευή” των δύο χαρακτήρων. Τελειώνει ποτέ αυτή η κατασκευή; Αν θέλουμε να έχουμε συνέχεια σε αυτό που κάνουμε, δεν τελειώνει ποτέ. Και όλες οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πάντα υπό κατασκευή. Δεν θέλουμε να τελειώσει κάτι. Υπό κατασκευή με την έννοια της εξέλιξης, μιας εσωτερικής προόδου.
Τι βοηθάει περισσότερο: Η πίστη στον εαυτό μας ή η συνύπαρξη με τον άλλον;
Το σημαντικότερο πρόβλημα αυτήν την στιγμή στην χώρα μας είναι η συνύπαρξη. Δεν υπάρχει κοινή λογική, σύμπραξη. Είναι πράγματα που μας λείπουν και είναι από τις πλέον σημαντικές απώλειες. Στο έργο ο ένας χρειάζεται τον άλλον γιατί δεν μπορούν χωριστά να έχουν υπόσταση. Τα χαρακτηριστικά του ενός, φωτίζουν τα αντίθετα χαρακτηριστικά του άλλου.
Οι διαφορές τους γεφυρώνονται λόγω ανάγκης ή συνεχίζουν να υπάρχουν; Σε πρώτη φάση γεφυρώνονται οι βασικές τους ανάγκες. Από εκεί και πέρα, όσο προχωράει το έργο, το ζητούμενο είναι να κάνουν ένα βήμα προς τα μπρος, μέσα από την ιδεολογική κρίση την οποία βιώνουν. Αν γίνει μισό βήμα, έχεις αλλάξει λίγο τον τρόπο που σκέφτεσαι και καμιά φορά δεν χρειάζεται παραπάνω. Δεν αναζητούμε ριζικές αλλαγές, αλλά μισό βήμα. Μία αρχή. Σε αυτούς τους δύο συμβαίνει.
Κάθε χαρακτήρας του έργου αποτελείται από πολλά στοιχεία. Τι συντελεί στον να επικρατήσει το ένα ή το άλλο; Οι χαρακτήρες τους είναι πολύ συμπαγείς και για αυτό ακολουθήσαμε μια προσέγγιση πιο γκροτέσκ. Θέλαμε να αναδείξουμε τις πιο αδρές γραμμές. Ο ένας είναι ο σκεπτόμενος, ο άλλος είναι ο εργάτης, χαρακτηριστικές φιγούρες. Επομένως, όταν έχεις φτιάξει έναν τόσο συγκεκριμένο χαρακτήρα, ο οποίος πέφτει σε μία αντίφαση, αναδεικνύεται η ρωγμή, βαθαίνει και βγαίνουν στην επιφάνεια τα στοιχεία που δεν περίμενες. Ο δικός μου χαρακτήρας, μέσω της απλοϊκότητας της σκέψης του θεμελιώνει μία ιδεολογική βάση για την ζωή του. Η σκέψη του είναι απλοϊκή, όχι απλή. Ο άλλος έχει φτιάξει στο μυαλό του κάτι πολύ συγκεκριμένο και μόνο σ’ αυτό το πλαίσιο αισθάνεται καλά.
Ο Βασίλης Παπαβασιλείου έγραψε σχετικά με το θέατρο: «Η πραγματικότητα, επειδή είναι πολύ σκληρή, ντρέπεται, […] έτσι ανακάλυψε τις μάσκες για να μπορεί να κυκλοφορεί ανενόχλητη και απαρατήρητη ανάμεσά μας και μέσα μας». Νομίζω ότι αυτό που λέει το έχει η παράστασή μας. Για μένα είναι μάθημα. Δεν ξέρουμε ποια είναι η αλήθεια των πραγμάτων ακριβώς. Άλλωστε ο καθένας βιώνει μια δική του πραγματικότητα.
Έχεις σκηνοθετήσει κιόλας. Ποια είναι η πιο αγαπημένη στιγμή στο θέατρο; Κάτι που θυμάμαι ακόμα είναι μια φορά που έκανα παιδικό θέατρο, την ιστορία της Ωραίας Κοιμωμένης και σηκώθηκε ένα παιδάκι και φώναζε: “Φίλα τη!”. Είναι πολύ ισχυρό αυτό. Με την έννοια ότι συμμετέχει ο θεατής, σηκώνεται από την καρέκλα. Αυτό μου αρέσει, αυτό θέλω να κάνω!
Στην Αθήνα τι σου αρέσει να κάνεις; Μου αρέσει πολύ να περπατάω στο κέντρο. Να πίνω καφέ με τους φίλους μου. Να διαλέγω βιβλία στα βιβλιοπωλεία.
Τι διάβασες τελευταία που σου άρεσε πολύ; Ο Μικρόκοσμος του Γιώργου Παναγιωτάκη και Ο Χορός των Λέμινγκς του Κωνσταντή Σταυρόπουλου.
Τι σου δίνει χαρά στην καθημερινότητα; Όσο μεγαλώνω οι ανάγκες αλλάζουν. Χαίρομαι πολύ μικρά πράγματα. Να δω μια καλή ταινία για παράδειγμα. Ή να φάω junk food που μου αρέσει πολύ! Επίσης, μια μεγάλη χαρά είναι να μαζευτούμε όλοι οι φίλοι από το σχολείο που δεν βρισκόμαστε πολύ συχνά.
Εμιγκρέδες του Σλάβομιρ Μρόζεκ στο Θέατρο Κεφαλληνίας
Μετάφραση Έρση Βασιλικιώτη Σκηνοθεσία Γιολάντα Μαρκοπούλου Δραματουργική Επεξεργασία Μάρκος Τσούμας Σκηνικά – Κοστούμια Αλεξάνδρα Σιάφκου, Αριστοτέλης Καρανάνος Φωτισμοί Αλέκος Αναστασίου Ηχητικός Σχεδιασμός Λάμπρος Πηγούνης Παίζουν Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Θάνος Τοκάκης Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας, Κεφαλληνίας 16, τηλ: 210 8838727 Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21:00, Κυριακή 19:00Ευχαριστούμε θερμά το Καφεκοπτείο Kaldi για την φιλοξενία της συνέντευξης και της φωτογράφισης.
