Όλες οι μορφές τέχνης εκφράζουν εκείνα που δεν μπορούν να «ειπωθούν» με άλλο τρόπο. Το θέατρο είναι μια πολύ ιδιαίτερη μορφή τέχνης που συμπεριλαμβάνει άλλες. Η ίδια η λέξη εννοεί το χώρο, τους ανθρώπους τη δράση, την προετοιμασία, την τεχνική.
Στην αρχή έμοιαζε να είναι σαν ένα κακό όνειρο. Πολύ γρήγορα όμως μας χτύπησε -όχι και τόσο φιλικά- στην πλάτη και κάπου εκεί συνειδητοποίησε μια ολόκληρη υφήλιος ότι μάλλον σοβαρολογεί. Ήρθε, υπάρχει και θα μείνει. O ιός αυτός δεν ήταν απλά μια υπενθύμιση της αξίας που έχει η υγεία μας αλλά και μια γερή βόμβα για ολόκληρη την οικονομία. Μέσα σε αυτή και το χώρο του θεάματος. Αρχίζοντας να μαθαίνουμε να ζούμε με τη νέα αυτή πραγματικότητα, οφείλουμε να επιτρέψουμε και στην τέχνη να κάνει το ίδιο.
Θα μιλήσω πολύ εξειδικευμένα για τα θέατρα, χωρίς να υποτιμήσω κανένα άλλο είδος τέχνης. Εξάλλου είναι η μια αλληλένδετη με την άλλη. Απλούστατα αυτό γνωρίζω καλά, αυτό είναι το «σπίτι» μου και αν μου επιτρέπετε- για αυτό πονάω λίγο παραπάνω…
1. Δεν είναι μια εξέλιξη της τεχνολογίας, είναι η ίδια η ζωή
Φυσικά χωρίς το ένα δεν θα είχε υπόσταση και το άλλο και ο κινηματογράφος έχει την παντοδυναμία του ήχου και της εικόνας, την αψεγάδιαστη μεταφορά της λήψης μπροστά στα μάτια σου. Το θέατρο όμως έχει κάτι που μόνο η ζωή μπορεί να το κάνει. Γεννιέται και πεθαίνει εκεί μπροστά στα μάτια σου. Και δεν επαναλαμβάνεται, ποτέ το ίδιο. Συμβαίνει χάρη σε εσένα και εξαιτίας σου. Πώς να κάνεις ότι δεν έγινε; Πώς να πεις όχι σε αυτή τη μυσταγωγία;
2. Το θέατρο θεραπεύει
Δεν θα μιλήσω μόνο για τον δέκτη αλλά και για τον πομπό. Είναι μια σχέση ισχυρή που χτίζεται εκείνη την ώρα, μετά το τρίτο κουδούνι. Ο θεατής πάσχει με τον ρόλο, ο ίδιος ο ρόλος κάνει τον ηθοποιό να πάσχει αλλά και θεατής και ηθοποιός κλείνουν ο ένας το μάτι στον άλλον σαν να λένε είμαι εδώ. Κι όλα αυτά χωρίς καμιά προετοιμασία από αυτούς τους «τρεις». Χωρίς να ξαπλώνεις σε κρεβάτι, χωρίς να μιλάς ουσιαστικά απευθείας στον άλλον, αλλά στη ψυχή του. Ψυχικά λοιπόν αλλά κυρίως αβίαστα.
3. What happens on stage, stays on stage
Δεν θα σας κάνω τη μετάφραση γιατί θα χαθεί η ουσία. Το θέμα είναι ότι τίποτα και κανένα μέσο δεν μπορεί να μεταφέρει την ίδια αίσθηση, την ακριβή ατμόσφαιρα, τις σιωπές, τα βλέμματα που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής παράστασης. Θα σας το πουν και οι ειδικοί: “Βλέπω τον εαυτό μου σε βίντεο και δεν αναγνωρίζω τη φωνή μου, το σώμα μου, εμένα”.
4. Αποδοχή
Το θέατρο σου συστήνει τη διαφορετικότητα. Στην παρουσιάζει πολλές φορές και ωμά, στην εκθέτει όλη και σε αφήνει να επιλέξεις αν θα της δώσεις μια ευκαιρία. Χωρίς να σε εκβιάζει, σου μεταδίδει την «αντίθετη» πλευρά, το διαφορετικό, το ξένο. Αναπτύσσει την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε τον πόνο και τον μόχθο των άλλων ανθρώπων και τελικά να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν διαφέρουμε και τόσο πολύ
5. Κοινωνική Αλλαγή
Υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο. Αυτή η ακατανίκητη έλξη από την αλλαγή. Να αλλάξει τον κόσμο, να αλλάξει την κοινωνία, τον ίδιο του τον εαυτό. Η παράσταση αναγκάζει τους ανθρώπους να έρθουν κοντά, σε μια δημόσια συνάθροιση, πράγμα που ισχυροποιεί την αίσθηση της ενότητας με το σύνολο και της δύναμης αυτής της ενότητας, της αναγκαίας για κάθε κοινωνική αλλαγή. Συμβαίνει ασυνείδητα, χωρίς να ξέρεις πως. Απλά βγαίνοντας από τον χώρο έχεις γίνει κατά κάποιο ποσοστό διαφορετικός.
6. Θα δεις μόνο αλήθεια
Ο ηθοποιός στο θέατρο δεν μπορεί παρά να είναι αληθινός. Δεν είναι επιλογή του, είναι ο μόνος τρόπος να υπάρξει. Σε αντίθεση με την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο, ο ηθοποιός στο θέατρο δεν μπορεί να κρύψει τις αδυναμίες του, τις ανασφάλειες, τα πάθη του. Όσο πιο πολύ τα κρύβει, τόσο περισσότερο εμφανίζονται στην επιφάνεια. Και εσύ πάσχεις μαζί του. Πάσχεις με την αλήθεια του. Είναι μια κατάθεση ψυχής, η πιο ειλικρινής και η πιο πολύτιμη.
7. Σου θυμίζει πως κάποτε υπήρξες παιδί
Μη σας ξεγελάνε οι ατελείωτες πρόβες και η συγκεκριμένη φόρμα. Δεν υπάρχει τίποτα στο τέλος. Διαλύονται όλα και ξαναχτίζονται από την αρχή. Όπως ένα παιδί. Φτιάχνει ένα ένα τα τουβλάκια του, δημιουργεί το τέλειο και το γκρεμίζει. Και ξανά από την αρχή. Αυτή είναι η λειτουργία του ηθοποιού και αυτή τη «ξεχασμένη» σου λειτουργία καλείσαι να θυμηθείς.
8. Σε κάνει κι εσένα συμμέτοχο
Είναι διαδραστικό. Είτε το περίμενες είτε ακόμα κι αν το ήθελες, δεν σε ρωτάει. Είσαι απλά συμμέτοχος στο πιο «εδώ και τώρα» έγκλημα που θα μπορούσες να υπάρξεις. Και χωρίς να το καταλάβεις συναίνεσες και συνέβαλες για να πραγματοποιηθεί.
9. Δεν είναι και τόσο ακριβό
Ας μη λέμε πια ψέματα στον εαυτό μας. Υπήρξαν άπειρες οι φορές που δώσαμε λεφτά για το 20ο σχεδόν ίδιο τζιν παντελόνι, είτε για να διασκεδάσουμε πίνοντας τρία και τέσσερα ποτά στο αγαπημένο μας στέκι. Καλά όλα αυτά. Και απαραίτητα. Αλλά δεν είναι και τόσο ακριβή «διασκέδαση» μια θεατρική παράσταση. Αφού έχουμε για αυτά, έχουμε και για εκείνη.
10. Σε ξυπνάει
Σε σηκώνει από τον καναπέ, όπως θα έλεγε και ο καθηγητής μου. Σε κάνει να θες να ενεργοποιηθείς, να αφουγκραστείς και να αποκτήσεις τη λεγόμενη «ενσυναίσθηση». Το ερώτημα είναι πάντα, γιατί αυτό και όχι κάτι άλλο; Γιατί σήμερα και όχι μια άλλη μέρα; Σε αφήνω να απαντήσεις μόνος σου και να γνωρίζεις εσύ ο ίδιος γιατί επέλεξες αυτό και σήμερα.
Υγ. Το άρθρο γράφτηκε κατά τη διάρκεια μιας πρόβας μου. Δεν θα ξαναγραφτεί ποτέ το ίδιο, ακριβώς γιατί ποτέ δεν θα ξαναγίνει η ίδια ακριβώς πρόβα…
