Κάποιοι από εμάς έχουμε εκπαιδεύσει τους εαυτούς μας να διαχειριζόμαστε τα υψηλά επίπεδα άγχους, έχουμε ήδη συζητήσει με κάποιο ειδικό τα συμπτώματα των κρίσεων άγχους, των κρίσεων πανικού, της κατάθλιψης, όλα εκείνα που αφορούν τις φοβίες και γενικά όσα σχετίζονται με το στρες. Δεν έχει σημασία αν είναι τόσο έντονο ώστε να έχεις βρεθεί στο γραφείο ενός ειδικού ψυχικής υγείας ή αν νιώθεις μερικές μέρες πιο έντονο το στρες στην καθημερινότητά σου. Σημασία έχει πως για να διαβάζεις αυτό το άρθρο, το άγχος σε προβληματίζει.
Θα σου πω για τη δική μου εμπειρία.
Ανακάλυψα τη ζωή με το άγχος στις πρώτες τάξεις του σχολείου και αποδέχτηκα από πολύ νωρίς το γεγονός ότι το άγχος δεν θα ζητήσει την άδειά μου πριν ”χτυπήσει”. Έχει ισχυρή παρουσία στη ζωή μου όλα αυτά τα χρόνια, είτε σε καταστάσεις που είναι αναμενόμενο όπως εξετάσεις για το δίπλωμα του αυτοκινήτου, την εξεταστική, τα πρώτα ραντεβού είτε σε -αντικειμενικά- πιο ήπιες στιγμές όπως το αν θα πετύχει η σαντιγί για την τούρτα γενεθλίων. Το άγχος είναι υποκειμενικό και η αίσθηση του επίσης πολύ προσωπική. Γι’ αυτό παρακάτω θα μοιραστώ όλα εκείνα που κάνω εγώ όταν βιώνω έντονες στιγμές άγχους.
1. Θα πάω στο μπάνιο για να έχω μερικά λεπτά μόνη μου
Είναι μία μικρή απόδραση όταν νιώθω όταν χρειάζομαι λίγο χώρο και λίγο χρόνο να βάλω τις σκέψεις και τις αναπνοές μου σε τάξη. Δεν χρειάζεται να φύγω από τον χώρο που είμαι, απλά κερδίζω λίγο χρόνο με τον εαυτό μου πριν εκτεθώ πάλι σε όσα με κάνουν να ανησυχώ εκεί έξω.
2. Αναλύω τα απλά πράγματα πολύ περισσότερο από όσο χρειάζεται
Είναι αυτές οι στιγμές που αμφιβάλλω για την αντίληψη μου. Σπαταλάω αρκετή ώρα για να αναλύσω και να επεξεργαστώ θέματα που στην πραγματικότητα χρειάζονται τον μισό χρόνο. Τα πράγματα γίνονται πολύ χειρότερα όταν πρέπει να πάρω μία απόφαση. Το μυαλό μου βρίσκει έναν τρόπο να πάρει τον πιο περίπλοκο δρόμο για να επεξεργαστεί κάτι και χρησιμοποιεί τους πιο αγύμναστους νευρώνες του. Το άγχος μου μπορεί να με κάνει να χρειαστώ μισή ώρα μέχρι να αποφασίσω αν θέλω γλυκό ή αλμυρό.
3. Πηγαίνω σε events μόνη μου
Μερικές φορές είναι τόσο έντονο το άγχος που απλά θέλω να πάω κάπου μόνη μου γλυτώνοντας από την οργάνωση της μετακίνησης ή συζητήσεων ”τι θα φορέσεις;” “πόσο θα κάτσουμε”, κ.ά.
4. Πηγαίνω σε events με παρέα
Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις είναι ιδανικό για μένα να βρεθώ σε μία εκδήλωση με παρέα. Με κάποιον που νιώθω άνετα και ασφαλής, κάποιον που γνωρίζει ότι έχω πολύ άγχος και με κάποιον που μπορεί να καταλάβει τι συμβαίνει αν κλειστώ για δέκα λεπτά σε μία τουαλέτα να μείνω μόνη μου. Ή ακόμα κι αν χρειαστεί να του πω “δεν είμαι καλά, πάμε να φύγουμε”, χωρίς να το αναλύσουμε πολύ.
5. Κάνω αμήχανες κινήσεις
Είναι εντελώς ασυναίσθητο. Και απελευθερωτικό. Τις περισσότερες φορές δεν καταλαβαίνω καν ότι το κάνω μέχρι κάποιος να μου επισημάνει. Παίζω με τα δάχτυλα μου, κουνάω νευρικά το πόδι μου πάνω κάτω και το πιο αγαπημένο μου, παίρνω μία τούφα από τα μαλλιά μου και την στριφογυρίζω χωρίς έλεος.
6. Φροντίζω να έχω εναλλακτικές για όλα
Εδώ κρύβεται μία δόση απαισιοδοξίας, λίγο από έλλειψη πίστης στην τύχη μου και λίγο χαμηλή αυτοπεποίθηση, ίσως να έλεγε ένας ειδικός. Σίγουρα πάντως εγώ θα προσέθετα ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν control freak άνθρωπο που θέλει να έχει τον έλεγχο για όλες τις περιπτώσεις. Ακόμα και για εκείνες που μοιάζουν πως τίποτα δεν θα πάει στραβά μαζί τους.
7. Κάνω πράγματα που δεν βγάζουν νόημα
Τρανό παράδειγμα οι αντιδράσεις μου την ημέρα της τελευταίας μου εξεταστικής στη σχολή. Δύο ώρες πρέπει σιδέρωνα μερικές πετσέτες θαλάσσης (!) και πότιζα για δεύτερη φορά την αλόη στο μπαλκόνι. Άλλαξα δύο φορές ρούχα, τη μία φορά για το ενδεχόμενο του να κάνει πολύ ζέστη στην αίθουσα, τη δεύτερη για το ενδεχόμενο να έχουν ανοίξει το a/c. Γενικά όταν έχω άγχος σπαταλάω ενέργεια και χρόνο για πράγματα που δεν θα με βοηθήσουν σε τίποτα να το αποβάλλω. Υποθέτω.
8. Απολογούμαι ακόμα και για πράγματα που δεν χρειάζεται
Αυτή μάλλον είναι μία αρκετά συνηθισμένη αντίδραση άγχους. Πολλά συγγνώμη, πολλές δικαιολογίες και πολλές απολογίες. Ακόμη κι όταν δεν υπάρχει πραγματικός λόγος. Υπάρχουν στιγμές που με έχει κατακλύσει τόσο το άγχος που αισθάνομαι την ανάγκη να απολογηθώ ακόμη και για κάποια γενοκτονία. Μάλλον το άγχος συνδέεται άμεσα με συναισθήματα όπως οι ενοχές και οι τύψεις.
9. Κάνω πολλές και περιττές ερωτήσεις
Άλλος ένας τρόπος να εκδηλώνω το άγχος μου. Πριν ξεκινήσω για μία διαδρομή που δεν έχω ξανακάνει μπορεί να ζητήσω δύο και τρεις φορές πληροφορίες. Αν πρόκειται να αναλάβω κάποια δουλειά τότε μπορεί να ζητήσω διευκρινήσεις μέχρι να είμαι σίγουρη ότι έχω κατακτήσει εντελώς την αποστολή μου. Συνήθως αυτό το καταλαβαίνω από το εξαντλημένο βλέμμα του συνομιλητή μου.
10. Υποδύομαι ότι όλα είναι ΟΚ
Αφού πρώτα βρω τις εναλλακτικές για όλες τις περιπτώσεις, καλύψω όλες μου τις απορίες, κλειστώ για μερικά λεπτά σε μία τουαλέτα, βγω και ζητήσω συγγνώμη για την απουσία μου και παίξω με τα μαλλιά μου, μετά υποδύομαι πως όλα είναι πολύ εντάξει. Δεν έχω άγχος, δεν έχω αγωνία, δεν ανησυχώ. Είμαι ΟΚ.
Η γνώμη του ειδικού:
Βλέπουμε λοιπόν ότι το άγχος που μας κυριεύει, μας δημιουργεί καταστάσεις αμηχανίας, αποφυγής ή άρνησης της πραγματικότητας, ενώ έχει και επίδραση στο σώμα και στον οργανισμό μας με την εκδήλωση συμπτωμάτων όπως ταχυκαρδία, σφίξιμο στο στήθος, κόμπο στο στομάχι (σωματικές εκδηλώσεις του άγχους) και γενικότερα μπορεί να περιορίσει τη λειτουργικότητά μας. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι ανίκητο. Δεν είναι δηλαδή κάτι ανυπέρβλητο, κάτι που για να το ξεπεράσουμε θα χρειαστεί να υπερβούμε τις δυνάμεις μας. Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι να αναρωτηθούμε και να απαντήσουμε στα εξής: Τι; Γιατί; Πώς;
-Τι είναι αυτό που με αγχώνει;
-Γιατί με αγχώνει αυτή η συγκεκριμένη κατάσταση;
-Πώς μπορώ να αντιδράσω διαφορετικά προκειμένου να μην αγχωθώ;
Όλα αυτά μπορούμε να τα απαντήσουμε μόνοι μας αλλά και με τη βοήθεια ενός ειδικού. Σε μία τέτοια περίπτωση ο ειδικός θα μας βοηθήσει αρχικά στην “ψυχοεκπαίδευση” για το άγχος, στην επεξήγηση δηλαδή των συμπτωμάτων και των εκδηλώσεων που προκύπτουν από αυτό, στην επεξεργασία των αγχωδών ερεθισμάτων, ενώ στη συνέχεια θα μας βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάστασης μέσω:
1) Συμπεριφορικών τεχνικών όπως flooding και συστηματική απευαισθητοποίηση
2) Γνωστικών τεχνικών (αντικατάσταση των αρνητικών και αγχογόνων σκέψεων με λειτουργικές)
3) Ανάπτυξης ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων οι οποίες βοηθούν στην αυτοεκτίμηση, στην αυτοπεποίθηση αλλά και στην ενεργητική στάση απέναντι σε όσα μας αγχώνουν και μας φοβίζουν.
Αλέξανδρος Γεροντίδης, ψυχολόγος με ειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία
