Παρ’ ότι ήταν Παρασκευή βράδυ, βρήκαμε εύκολα θέση parking. Στο θέατρο είχε ήδη μαζευτεί κόσμος και σε λίγο οι ταξιθέτριες μας καλούσαν να περάσουμε μέσα. Οι θέσεις σε απόσταση αναπνοής από τη σκηνή, δημιουργούσαν μια αίσθηση κατ’ επείγοντος και ένα αίσθημα κάπως ασφυκτικό, μάλλον σαν κι αυτό που ένιωθαν και οι ένορκοι.

Η παράσταση ξεκινά με σβηστά τα φώτα. Στα πρώτα λεπτά παρατηρούμε τις σκιές των ενόρκων να περνούν πίσω από μια καγκελόπορτα, και από το βηματισμό τους μπορούμε κάπως να διακρίνουμε το ανάστημα και το στυλ τους, και να υποθέσουμε την ηλικία τους.

Η υπόθεση αφορά την κατηγορία ενός 16χρονου, από κακόφημη φτωχογειτονιά, για τη δολοφονία του πατέρα του. 12 ένορκοι, κλειδωμένοι σε ένα δωμάτιο για όσο χρειαστεί, καλούνται να καταλήξουν σε ομοφωνία κρίνοντας το νεαρό ένοχο (εκείνη την εποχή, η θανατική ποινή ήταν υποχρεωτική) ή αθώο. Κι ενώ αρχικά όλα δείχνουν πως η ετυμηγορία θα είναι καταδικαστική, 1 εκ των δώδεκα εκφράζει τις αμφιβολίες του για την ενοχή του αγοριού. Ξεκινά, λοιπόν, μια σειρά από επιχειρήματα και αντιρρήσεις μεταξύ των ενόρκων, και εδώ παρουσιάζεται όλο το ενδιαφέρον. Αυτοί οι δώδεκα άνθρωποι, ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν δώδεκα ψυχογραφήματα της ίδιας κοινωνίας· δώδεκα προκαταλήψεις σχετικά με τη διαφορετικότητα, και το πώς αυτή μπορεί, λανθασμένα, να συσχετιστεί σε μεγαλύτερο βαθμό με ένα έγκλημα. Ρατσισμός ως προς την ηλικία, την καταγωγή, το επάγγελμα, την περιοχή κατοικίας, τον τρόπο ζωής.

Ως θεατής αισθάνθηκα πως σκοπός του έργου είναι να θίξει τους ηθικούς αυτουργούς πίσω από το έγκλημα, την ιστορία που κουβαλά μαζί του ένας άνθρωπος που φτάνει στο σημείο να εγκληματήσει (πχ ένας βίαιος πατέρας, μια απούσα μητέρα), καθώς και το οξύμωρο της εφαρμογής της θανατικής ποινής σε ένα νέο παιδί. Σταδιακά, καθώς εκτυλισσόταν η υπόθεση, η πλειοψηφία υπέρ του ‘ένοχος’ έχανε τη δύναμή της. Κι ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια διατυπώνονταν βασικές, εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, λεπτό με το λεπτό, η συνείδηση και η περαιτέρω συναισθηματική εμπλοκή του καθενός,  τον έφερναν αντιμέτωπο με τη δική του αλήθεια, ακόμη κι αν δεν τον βόλευε. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η στάση ενός από τους ενόρκους απέναντι στην αθωότητα ή μη του κατηγορουμένου, η οποία ήταν εξαρχής αμετάκλητα αρνητική. Όπως φαίνεται όμως στο τέλος, αυτός ο ένορκος ήταν ένας πατέρας που ο γιος του είχε φύγει από το σπίτι, μετά από έντονο καυγά που είχαν.

Άρα, πόσες αλήθειες υπάρχουν και πώς η συνείδηση του καθενός κατευθύνει την κρίση και τις πράξεις του; Ακόμα κι όταν εμφανίζονται, φαινομενικά, αδιάσειστα στοιχεία, που μας ‘φωνάζουν’ να πιστέψουμε σε κάτι, είναι στο χέρι μας το αν και πότε θα πειστούμε. Και ίσως ποτέ να μην είμαστε σίγουροι για το αν πήραμε τη σωστή απόφαση. Ίσως όμως σημασία να έχει ότι μπήκαμε στη διαδικασία αμφισβήτησης προκειμένου να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Τη δική μας και των άλλων.

More info:

• Η παράσταση είναι η θεατρική μεταφορά της ομότιτλης ταινίας ‘Οι 12 Ένορκοι’ (12 Angry Men) με πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, σε σενάριο Ρέτζιναλντ Ρόουζ και σκηνοθεσία Σίντνεϊ Λουμέτ.
• Στην ταινία ο Λουμέτ, προκειμένου να αποδώσει την αίσθηση της κλειστοφοβίας και της πίεσης που ένιωθαν οι ένορκοι, τοποθέτησε τις κάμερες ψηλά στο ταβάνι και σταδιακά τις κατέβαζε, τονίζοντας το χρόνο που περνούσε και τα συναισθηματικά περιθώρια που πίεζαν.
• Το 1997 προβλήθηκε remake της ταινίας.
• Η παράσταση ανεβαίνει για 4^η συνεχή χρονιά στο Θέατρο Αλκμήνη, Πέμπτη-Κυριακή

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη

Πρωταγωνιστούν: Μάνος Ζαχαράκος, Παντελής Παπαδόπουλος, Θανάσης Κουρλαμπάς, Γιώργος Γιαννόπουλος, Περικλής Λιανός, Μανώλης Ιωνάς, Κωνσταντίνος Μπάζας, Ορέστης Τρίκας, Αλέξανδρος Πέρρος, Κωνσταντίνος Μουταφτσής, Κωνσταντίνος Αρνόκουρος | Συμμετέχει ο Αλέξης Σταυριανός | Τη φωνή της χαρίζει η Νένα Μεντή