Όλα μοιάζουν να κυλούν φυσιολογικά μέχρι που…μπαμ! Το βλέμμα σου θολώνει, τα πάντα γύρω σου σκοτεινιάζουν. Ο χρόνος μοιάζει σαν να σταμάτησε. Λιποθυμία; Κρίση πανικού; Δεν έχει σημασία. Κάτι έχει έρθει για να σε σταματήσει από αυτό τον αδιάκοπο κύκλο δράσης μέσα στον οποίο έχεις μπλεχτεί, χωρίς να καταλαβαίνεις ότι το μόνο που κάνεις είναι να ωθείς τον εαυτό σου προς την εξάντληση.
Η αναγνώριση του burnout δεν είναι τόσο απλή όσο ίσως θα περίμενε κανείς. Όσο απαιτητικοί κι αν είναι οι ρυθμοί που ακολουθούμε στην καθημερινότητά μας, ο οργανισμός έχει μάθε να προσαρμόζεται. Έτσι, μπορεί να καταλήξεις να περνάς πολύ καιρό εξωθώντας τον εαυτό σου σε ακραία κόπωση, χωρίς αυτός να σε προδίδει. Αυτός, όμως, δεν είναι λόγος να δοκιμάζεις τα όρια και τις αντοχές του. Γιατί αν τον φτάσεις στα άκρα, το να επανέλθεις μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ όσο νομίζεις.
Η συνηθέστερη μορφή burnout στις μέρες μας είναι η αυτή που σχετίζεται με τη δουλειά. Ο δρ. Colin West, υπεύθυνος ευημερίας των εργαζομένων της Mayo Clinic, εξηγεί ότι συχνά συγχέουμε την επαγγελματική εξουθένωση με το γενικό εργασιακό στρες. Αυτή η σύγχυση μπορεί να υποβαθμίσει τη σοβαρότητα της επαγγελματικής εξουθένωσης και να οδηγήσει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματά τους ως φυσιολογικό και αναπόσπαστο μέρος της εργασίας. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά ορισμένοι μπορεί να αισθάνονται ακόμη και υπερήφανοι για την εξάντλησή τους, θεωρώντας τη λογικό επακόλουθο της σκληρής δουλειάς τους.
Η επαγγελματική εξουθένωση δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα ως ιατρική πάθηση, αλλά οι ειδικοί τονίζουν ότι είναι πολύ πιο σύνθετη από το άγχος. Η Διεθνής Ταξινόμηση των Ασθενειών (ICD-11) περιγράφει την επαγγελματική εξουθένωση ως ένα φαινόμενο που σχετίζεται με την εργασία και χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία:
- εξάντληση της ενέργειας,
- αυξημένη αρνητικότητα ή κυνισμό απέναντι στην εργασία και
- μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα.
«Επαγγελματική εξουθένωση σημαίνει ότι εξαντλείσαι τόσο πολύ από τη δουλειά σου, που χάνεις την ικανότητα να νοιάζεσαι γι’ αυτήν και τους συναδέλφους σου», εξηγεί ο δρ. Bradley Evanoff από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, προσθέτοντας ότι «δυσκολεύεσαι να βρεις το κίνητρο να κάνεις καλή δουλειά». Για πολλούς, αυτή η απώλεια κινήτρων είναι το κερασάκι στην τούρτα: Η ετήσια παγκόσμια έρευνα της Deloitte για τη Gen Z και τους Millennials καταγράφει την επαγγελματική εξουθένωση ως έναν από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι νέοι εγκαταλείπουν τη δουλειά τους.
Υπάρχουν, όμως, και καλά νέα.
Αν μάθεις να αναγνωρίζεις τα σημάδια της επαγγελματικής εξουθένωσης πριν αυτή κάνει την εμφάνισή της, μπορείς να την προλάβεις. «Βλέπω την επαγγελματική εξουθένωση σαν ένα κερί που σιγά σιγά καίει», λέει η Jessica Gaddy, ιδρύτρια του Nia Noire Therapy + Wellness. «Αν δεν το προλάβουμε νωρίς, θα καταλήξουμε με αναθυμιάσεις».
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια μέχρι να είναι πολύ αργά. Η ειδικός αποκαλύπτει, λοιπόν, στο SELF 6 λιγότερο γνωστά σημάδια που «φωνάζουν» επαγγελματική εξουθένωση και θα πρέπει να τους δώσεις προσοχή – τώρα.
1. Εκνευρίζεσαι εύκολα (και όχι μόνο στη δουλειά)
Η ευερεθιστότητα μπορεί να είναι ένα ανεπαίσθητο σημάδι επαγγελματικής εξουθένωσης. Η δρ. Rebecca Brendel, πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, σημειώνει ότι ο επίμονος εκνευρισμός ή το αίσθημα αποστασιοποίησης από τη ζωή (όχι μόνο από τη δουλειά) είναι ένα προειδοποιητικό σήμα. Λάβε υπόψη σου ότι η ευερεθιστότητα και η έλλειψη κινήτρων μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα κατάθλιψης, οπότε είναι σημαντικό να συμβουλευτείς έναν θεραπευτή εάν αυτά τα συναισθήματα επιμένουν.
2. Ακόμη και τα μικροπράγματα σου φαίνονται «βουνό»
Η επαγγελματική εξουθένωση μειώνει την ικανότητά σου να διεκπεραιώνεις ακόμη και μικροεργασίες. Αυτό που φαίνεται σαν ένα απλό αίτημα μπορεί να σου φαίνεται ανυπέρβλητο. Η δρ. Pooja Lakshmin, συγγραφέας του Real Self Care, εξηγεί ότι η επαγγελματική εξουθένωση στους γονείς συχνά εμφανίζεται ως υπερβολική αντίδραση σε ασήμαντα αιτήματα των παιδιών ή των συντρόφων τους. Αν παρατηρήσεις, επίσης, ότι λες όλο και περισσότερο όχι σε δραστηριότητες που συνήθως απολάμβανες ή ότι ξεσπάς για μικροπράγματα, τότε ίσως η επαγγελματική εξουθένωση έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα σου.
3. Μοιάζει αδύνατο να παραμείνεις συνεπής στις ρουτίνες αυτοφροντίδας σου
Όταν ξεκινά η επαγγελματική εξουθένωση, ακόμη και η βασική αυτοφροντίδα μπορεί να μείνει στο περιθώριο. Μπορεί να αρχίσεις να παραλείπεις βασικές ρουτίνες, όπως το μαγείρεμα, η γυμναστική ή η τήρηση του προγράμματος του ύπνου σου. «Μπορεί να αρχίσεις να παραγγέλνεις περισσότερο απ’ έξω ή να ξενυχτάς χαζεύοντας άσκοπα στην τηλεόραση», λέει η δρ. Kali Cyrus από το Johns Hopkins Medicine. Δώσε προσοχή στο πόσο συχνά πιάνεις τον εαυτό σου να κάνει περικοπές στις συνήθεις ρουτίνες αυτοφροντίδας σου. Μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι έχεις εξαντληθεί.
4. Αναβλητικότητα, φίλη κολλητή
Όταν η επαγγελματική εξουθένωση χτυπάει την πόρτα σου, η αναβλητικότητα τείνει να αυξάνεται. Μπορεί να ξεκινήσει διακριτικά, κάνοντάς σε για παράδειγμα να αγνοείς ορισμένα emails και τελικά να μετατραπεί σε μια χιονοστιβάδα υποχρεώσεων που έχουν συσσωρευτεί και δεν αντιμετωπίζονται.
5. Στο μυαλό σου επικρατεί χάος
Πολλοί απ’ όσους έχουν βιώσει επαγγελματική εξουθένωση αναφέρουν κενά μνήμης ή αυτό το αίσθημα της εγκεφαλικής ομίχλης. Μπορεί, για παράδειγμα, να ξεκινήσεις να κάνεις κάτι και να ξεχάσεις το γιατί, ή να γράφεις ατελείωτα emails και να μην πατάς αποστολή. Το χρόνιο στρες που προκύπτει ως αποτέλεσμα της επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργία του εγκεφάλου. Πολλές μελέτες, μάλιστα, έχουν δείξει ότι οδηγεί σε αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου, συρρικνώνοντας περιοχές που εμπλέκονται στη μνήμη και την εστίαση.
6. Φαντασιώνεσαι ότι κάνεις άλλη δουλειά
Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να κάνει ακόμα και τις πιο άσχετες δουλειές να μοιάζουν ελκυστικές. «Μπορεί να αρχίσεις να φαντασιώνεσαι ότι παραιτείσαι για να κάνεις μια πιο απλή δουλειά, που δεν απαιτεί Σαββατοκύριακα ή ξενύχτια», λέει η δρ. Eve Bloomgarden, ενδοκρινολόγος στο NorthShore University HealthSystem. Αυτές οι φαντασιώσεις είναι συχνά ένα σημάδι ότι η τρέχουσα εργασιακή σου πραγματικότητα σε έχει εξωθήσει στα όριά σου.
Πώς να αντιμετωπίσεις την επαγγελματική εξουθένωση πριν αυτή κλιμακωθεί
Είναι σημαντικό να καταλάβεις έγκαιρα ότι βρίσκεσαι στα πρόθυρα επαγγελματικής εξουθένωσης, γιατί οι μικρές ενδείξεις μπορούν να εξελιχθούν ταχύτατα σε μεγαλύτερα προβλήματα ψυχικής υγείας. Η δρ. Brendel συνιστά να ενσωματώσεις τακτικούς αυτοελέγχους στη ρουτίνα σου:
Αφιέρωσε μερικά λεπτά μια φορά την εβδομάδα, ρωτώντας τον εαυτό σου: «Πώς τα πάω;».
Το να αφιερώνεις χρόνο για να σταματήσεις και να προβληματιστείς μπορεί να σε βοηθήσει να εντοπίσεις τα πρώιμα σημάδια και να αναλάβεις δράση, είτε αυτό σημαίνει να πάρεις μερικές μέρες άδεια, να πεις όχι στα κοινωνικά σου σχέδια ή να κάνεις μεγαλύτερες αλλαγές στον τρόπο ζωής σου. Μερικές φορές, αυτά τα ανεπαίσθητα σήματα σημαίνουν ότι ήρθε η ώρα να επανεκτιμήσεις τη δουλειά σου ή να βρεις άλλους τρόπους για να μειώσεις το άγχος σου. Μένοντας συντονισμέν@ σε αυτά τα πρώιμα σημάδια, θα καταφέρεις να αποτρέψεις την εξουθένωση από το να σε καταβροχθίσει πριν να είναι πολύ αργά.
