Χρησιμοποιώντας τον όρο «στίγμα του βάρους» αναφερόμαστε σε όλες τις αρνητικές συμπεριφορές, τις αντιλήψεις, τις εικασίες και τα επικριτικά σχόλια που βασίζονται επάνω σε στερεότυπα γύρω από το βάρος ενός ατόμου. Στην ουσία, πρόκειται για την άδικη αντιμετώπιση που δέχονται οι άνθρωποι σε καθημερινή βάση, καθαρά και μόνο λόγω του μέγεθος του σώματός τους.

Το Στίγμα του Βάρους αποτελεί την πιο συχνή μορφή ρατσισμού

Είναι κάτι που όλοι μας γνωρίζουμε πως υπάρχει και, όμως, δε μιλάμε για αυτό. Ακριβώς λοιπόν επειδή είναι ένα τόσο σημαντικό θέμα, ζητήσαμε από τη Διαιτολόγο-Διατροφολόγο Κωνσταντίνα Κατσανά, η οποία είναι ειδική επί του θέματος, να μας μιλήσει για αυτό.

Οι άνθρωποι με μεγαλύτερο σώμα δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους υπόλοιπους

Όχι μόνο στον επαγγελματικό τομέα αλλά και σε πολλά άλλα κομμάτια της ζωής τους. Μάλιστα, συχνά βιώνουν άνιση αντιμετώπιση και από το σύστημα υγείας. Σύμφωνα με έρευνες, οι γιατροί αφιερώνουν λιγότερο χρόνο στα ραντεβού τους με άτομα που έχουν μεγαλύτερο σώμα, τους παρέχουν λιγότερες πληροφορίες σχετικά με την υγεία τους και τους συμπεριφέρονται σα να είναι τεμπέληδες, απείθαρχοι και ενοχλητικοί.

Παρόλο που η ρίζα του Στίγματος του Βάρους είναι δύσκολο να κατανοηθεί πλήρως, φαίνεται πως οι εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού για την «αντιμετώπιση και πρόληψη της παχυσαρκίας» συντέλεσαν καθοριστικά προς την αντίθετη πλευρά. Υπήρξε υπέρμετρη έκθεση σε συχνά τρομακτικά και με ανήθικα διατυπωμένο τρόπο μηνύματα. Αυτά δημιούργησαν έναν έντονο φόβο γύρω από το πάχος, με αποτέλεσμα να διαταραχθεί η σχέση των ανθρώπων με το φαγητό.

Μπορείς να πάρεις ως πρόσφατο παράδειγμα την καραντίνα και να αναλογιστείς το μέγεθος του ζητήματος. Ενώ βιώνουμε μία παγκόσμια πρωτόγνωρη κατάσταση, τα απειλητικά μηνύματα από την κουλτούρα της δίαιτας και ο τρόμος γύρω από πιθανή αύξηση βάρους, συχνά αποτελούν το βασικότερο θέμα που τονίζεται -τουλάχιστον μέσα από τα social media.

Το Στίγμα του Βάρους, ακόμη κι αν ένα άτομο δεν το βιώνει αυτή τη στιγμή, υπάρχει αυξημένη περίπτωση να ζει με το φόβο του

Οι άνθρωποι συχνά αισθάνονται πως το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να τους συμβεί είναι το να πάρουν κιλά. Όχι, η ανησυχία τους αυτή δεν οφείλεται στο ότι αγωνιούν για την υγεία τους. Αλλά γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει να ζεις μέσα σε αυτή την κοινωνία, έχοντας ένα μεγαλύτερο σώμα. Γνωρίζουν πως οι άνθρωποι θα τους συμπεριφερθούν διαφορετικά όταν το βάρος τους αυξηθεί. Αυτό συνεπάγεται ότι ξαφνικά θα έχουν όλοι το δικαίωμα να τους σχολιάσουν για «το καλό τους».

Με το να σχολιάσω όμως, έναν άνθρωπο είτε επειδή έχασε είτε επειδή πήρε κιλά, στην πραγματικότητα ενισχύω ακόμη περισσότερο το Στίγμα του Βάρους. Επιπλέον, κάνω ακόμα πιο έντονη την νοοτροπία για «εξιδανίκευση του αδύνατου σώματος». Τα σχόλια και οι προτροπές για απώλεια βάρους, όσο καλοπροαίρετα και εάν είναι, οδηγούν σε αυξημένο αίσθημα ντροπής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσαρέσκεια σώματος έως και κατάθλιψη. Φυσικά, κάτι τέτοιο όχι απλώς δεν κάνει καλό στην υγεία ενός ανθρώπου, αλλά τον αποτρέπει από την υιοθέτηση ωφέλιμων συμπεριφορών για την υγεία του.

Σκέψου, λοιπόν, ένα άτομο που μόλις έχει δεχθεί την έντονη προτροπή (συχνά τα σχόλια που δέχονται οι άνθρωποι από τους γιατρούς έχουν τη μορφή απειλών) από τον γιατρό του για να χάσει βάρος. Γυρίζει σπίτι γεμάτος ντροπή, αισθήματα ενοχής και μίσους για το σώμα του, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό και αποφασίζει να πάρει δραστικά μέτρα. Να κόψει το φαγητό. Να μη φάει -κι ας πεινάει. Μπορεί να ήθελε ακόμη και να ασκηθεί, αλλά δεν είναι εύκολο να βγει έξω για να περπατήσει. Μπορεί να φοβάται πως όλοι θα τον κοιτάνε και μπορεί και να γελάνε μαζί του.

Και μόνο ο φόβος του Στίγματος Βάρους είναι ικανός να πυροδοτήσει ακόμη περισσότερο το ήδη ενεργοποιημένο σύστημα στρες που αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα

Σκέψου να ζεις όλη μέρα έτσι. Μέσα στο άγχος. Τη ντροπή και το μίσος για το σώμα σου. Κάποια στιγμή δε θα αντέξει άλλο ο οργανισμός σου. Θα χρειαστεί να φας. Η πείνα σου θα έχει εκτοξευθεί στα ύψη και όταν τελικά ξεκινήσεις να τρως, ενώ παράλληλα φοβάσαι τον ίδιο σου τον εαυτό, θα βρεθείς να υπερκαταναλώνεις. Θα βρεθείς να τρως όλα όσα στερήθηκες -σε φαγητό, αλλά και σε κατανόηση(;).

Όταν βγεις ξανά έξω, οι φίλοι θα σου πουν «Μα γιατί δεν κάνεις δίαιτα; Εγώ πώς μπόρεσα; Δεν είδες τον τάδε;»

Πώς να τους εξηγήσεις; Πώς να τους εξηγήσεις όταν ζούμε μέσα σε μία κοινωνία εμποτισμένη με μηνύματα δίαιτας που προωθεί πρακτικές διατροφικών διαταραχών ως “nutritional tips”; Τι να τους πεις όταν οι ίδιοι οι επαγγελματίες υγείας σε έχουν κάνει να πιστέψεις πως είσαι άχρηστος και τεμπέλης;

Μα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η ρύθμιση βάρους αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα και πολύπλοκα ζητήματα στις επιστήμες υγείας. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχουν αμέτρητοι παράγοντες που αλληλεπιδρούν συνεχώς μεταξύ τους. Η προσέγγιση «Φάε λιγότερο και κινήσου περισσότερο» είναι τόσο απλουστευμένη που είναι εξ’ ορισμού προβληματική.

Η ρύθμιση βάρους δεν είναι στον απόλυτο έλεγχό μας και δεν μπορεί να είναι

 Αυτή η διαστρεβλωμένη πεποίθηση ωθεί τους ανθρώπους στο να υιοθετούν ανορθόδοξους τρόπους για να αλλάξουν το σώμα τους. Όχι μόνο αυτό αλλά ύστερα να κατηγορούν και τον εαυτό τους που δεν τα κατάφεραν. Και όλο αυτό γιατί; Επειδή, κάποιος μας είπε πως όλοι πρέπει να έχουμε το ίδιο μέγεθος σώματος. Κάτι, το οποίο, είναι φύσει αδύνατο.

Αν ζούμε μία μάστιγα αυτή τη στιγμή, είναι αυτή του Στίγματος του Βάρους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι πρόσφατες επίσημες συστάσεις για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας από τον Οργανισμό Παχυσαρκίας στον Καναδά ανέφεραν ως πρώτο και πιο σημαντικό βήμα την εξάλειψη του Στίγματος του Βάρους. Μπορείς να αντιληφθείς το μέγεθος της σοβαρότητας;

Η λύση για το Στίγμα του Βάρους δεν είναι τα άτομα να γίνουν πιο ψυχικά ανθεκτικά για να το διαχειρίζονται καλύτερα

Δε γίνεται να ζητάς από ένα άτομο που δέχεται τον ρατσισμό στην καθημερινότητά του και πλήττεται σοβαρά η σωματική και ψυχική του υγεία λόγω αυτού, να μάθει να διαχειρίζεται καλύτερα τον ρατσισμό. Πρέπει να σταματήσει ο ίδιος ο ρατσισμός.

Αυτό αποτελεί χρέος της κοινωνίας, η οποία οφείλει να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ανθρώπων και να θεσπίσει ως υποχρεωτικό κομμάτι στην εκπαίδευση όλων εμάς, των επιστημόνων υγείας, την ευαισθητοποίηση γύρω από το Στίγμα του Βάρους. Έτσι, που να μπορούμε να βοηθάμε πραγματικά τους ανθρώπους, χωρίς να τους βλάπτουμε με τα λόγια και τις συμπεριφορές μας.

Μέχρι τότε, θέλω να εκφράσω την ελπίδα και τη χαρά μου για τις σημαντικές αλλαγές που έχουν αρχίσει να συμβαίνουν ήδη ως προς την ευαισθητοποίηση του κοινού -κυρίως στο εξωτερικό- από επίσημους φορείς υγείας. Είναι σκληρές οι αλήθειες γύρω από το Στίγμα του Βάρους και πονάνε. Είναι, όμως, απαραίτητες για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την έκταση του θέματος και ίσως να αναρωτηθούμε και εμείς οι ίδιοι πώς θα μπορούσαμε να συνεισφέρουμε στην εξάλειψή του.

Για αρχή, θα σου πρότεινα να σκεφτείς το εξής: Μήπως θα ήταν καλύτερο να αποφύγεις να κάνεις εκείνο το κοπλιμέντο που σκεφτόσουν στον φίλο ή τη φίλη σου που έχασε κιλά;

Κωνσταντίνα Κατσανά Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών), ΕΝΑΝΤΙΑ στη Νοοτροπία των Διαιτών – ΥΠΕΡ του Διαισθητικού Τρόπου Διατροφής (Intuitive Eating) – Διαδικτυακές συνεδρίες

Για περισσότερες πληροφορίες: Love your body  | Μ: 6987410590 ή ακουλούθησέ τη σε: Instagram | Facebook | Youtube