Η Ευρωπαϊκή Ένωση τα ορίζει: «Τρόφιμα που μαζί με τη βασική θρεπτική τους δράση έχουν επιπλέον ευεργετικές ιδιότητες, με στόχο την βελτίωση της υγείας ή/και της μείωσης του κινδύνου εκδήλωσης κάποιας ασθένειας. Θα πρέπει να είναι σε μορφή τροφίμου και όχι χαπιού ή κάψουλας». Με απλά λόγια, πρόκειται για τρόφιμα που έχουν ευεργετική επίδραση στον οργανισμό, μπορείς να τα βρεις στην αγορά και να τα απολαύσεις ανά πάσα στιγμή.
Είναι ένας όρος που ίσως δεν έχεις ξανακούσει, όμως αξίζει να μάθεις να τα ξεχωρίζεις από τα συμβατικά τρόφιμα και να τα εντάξεις στην καθημερινή σου διατροφή. Αυτό που πρέπει να μάθεις, ώστε να τα επιλέξεις έναντι άλλων τροφίμων είναι ο εμπλουτισμός ή η ενίσχυση των τροφίμων αυτών με extra οφέλη στην υγεία και την ευεξία με στόχο την αύξηση της θρεπτικής τους αξίας.
Ποιες είναι οι κατηγορίες τους;
Συμβατικά Λειτουργικά Τρόφιμα
Τρόφιμα που περιέχουν βιοενεργά συστατικά, δηλαδή ουσίες που έχουν δραστικότητα στον οργανισμό, όπως είναι τα αντιοξειδωτικά, για παράδειγμα. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η ντομάτα (λυκοπένιο), κόκκινο κρασί (ανθοκυάνες), το τσάι (κατεχίνες) κ.α.
Τρόφιμα για Ειδικές Διατροφικές Χρήσεις
Εδώ έχουμε τρόφιμα που έχουν υποστεί μία μορφή επεξεργασίας με στόχο να υποστηρίξουν μία ειδική διατροφική ανάγκη. Τέτοια τρόφιμα είναι αυτά που προορίζονται για βρέφη, παιδιά ή ηλικιωμένους, τρόφιμα «χωρίς γλουτένη» ή «χωρίς λακτόζη» και τρόφιμα που στοχεύουν στον έλεγχο ή την απώλεια βάρους, τα γνωστά «light προϊόντα».
Εμπλουτισμένα ή Ενισχυμένα Τρόφιμα
Είναι η πιο διαδεδομένη κατηγορία λειτουργικών τροφίμων που μπορείς να συναντήσεις. Ο γενικός κανόνας θέλει σε αυτή την κατηγορία όλα τα τρόφιμα που έχουν δεχτεί προσθήκη συστατικών, είτε αυτά περιέχονται φυσικά στα τρόφιμα, είτε όχι (βλέπε τρόφιμα εμπλουτισμένα με πρωτεΐνη).
Προς αποφυγή σύγχυσης, ως εμπλουτισμό εννοούμε την προσθήκη συστατικού που υπάρχει φυσιολογικά στο τρόφιμο, ώστε να επανέλθει στη συγκέντρωση που είχε πριν την επεξεργασία (όπως η προσθήκη βιταμίνης C σε χυμούς). Η ενίσχυση, αντίστοιχα, είναι η προσθήκη συστατικού που δεν υπάρχει φυσιολογικά στο τρόφιμο ή που υπάρχει φυσιολογικά, αλλά προστίθεται σε μεγαλύτερη ποσότητα (όπως είναι η προσθήκη στερολών σε μαργαρίνες ή ασβεστίου σε χυμούς).
Παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων και οφέλη τους στην υγεία:
Προβιοτικά & Πρεβιοτικά
Τα προβιοτικά είναι «καλοί» μικροοργανισμοί που προστίθενται (συνήθως) στα γαλακτοκομικά προϊόντα και στόχος τους είναι να βελτιώσουν τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Τα πρεβιοτικά βοηθούν στην ανάπτυξη των προβιοτικών (λειτουργούν ως «τροφή» τους) και τα βρίσκεις σε φρούτα, λαχανικά και σνακ δημητριακών (π.χ. ινουλίνη).
Προϊόντα επάλειψης με φυτοστερόλες και Ω3 λιπαρά οξέα
Οι φυτοστερόλες μειώνουν την εντερική απορρόφηση της χοληστερόλης και συνεπώς και τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα (θα τις βρεις συνήθως σε βούτυρα και μαργαρίνες).
Λειτουργικά ροφήματα
Χυμοί φρούτων ενισχυμένοι ή εμπλουτισμένοι με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία και γάλα ενισχυμένο με ασβέστιο, μαγνήσιο και βιταμίνη D ή εμπλουτισμένο με Ω3 λιπαρά οξέα έχουν κάνει ήδη την εμφάνιση τους στην αγορά. Οι βιταμίνες Α, Ε & C ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ η βιταμίνη D, το ασβέστιο και το μαγνήσιο βοηθούν στη διατήρηση υγειών οστών και την επίτευξη μέγιστης οστικής μάζας.
Προϊόντα δημητριακών
Δημητριακά πρωινού, ψωμί και άλευρα, μπάρες δημητριακών με φυτικές ίνες ή πλούσια σε βιταμίνη Ε και αντιοξειδωτικά, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και φυλλικό οξύ έχεις συναντήσει σίγουρα στην αγορά. Να σε ενημερώσω εδώ πως οι φυτικές ίνες μειώνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, ενώ το φυλλικό οξύ μειώνει τον κίνδυνο γέννησης βρεφών με προβλήματα νευρικού σωλήνα. Τέλος, οι βιταμίνες Β είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος.
Ζωικά τρόφιμα
Στην αγορά κυκλοφορούν αυγά εμπλουτισμένα με Ω3 λιπαρά οξέα, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες και κρέας με λιγότερα λιπαρά, αντιοξειδωτικά και προβιοτικά. Μπορείς να τους δώσεις μία ευκαιρία, όταν τα συναντήσεις και να δεις γευστικά τη διαφορά.
Βιβλιογραφία: Αντώνιος Κουτελιδάκης (2015), Λειτουργικά Τρόφιμα: Ο ρόλος τους στην προαγωγή της υγείας, Εκδόσεις Ζήτη
