Παρατηρούμε συνεχώς πως μόλις αγχωθούμε λίγο παραπάνω μας πιάνει ένα είδος φαγούρας σε διάφορα σημεία του δέρματός μας. Είτε στο πρόσωπο, είτε στο τριχωτό της κεφαλής ή στα χέρια μας. Για αυτό το λόγο ζητήσαμε από την κυρία Αθανασία Ζαμπέτα, ειδικευόμενη Ιατρό στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, να μας εξηγήσει λίγο παραπάνω αυτό το ”φαινόμενο” έτσι ώστε να το κατανοήσουμε και να βρούμε τρόπους να μην μας ταλαιπωρεί τόσο.

Τι συμβαίνει λοιπόν με τις δερματοπάθειες και το stress;

Αναμφισβήτητα, το στρες διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε διάφορες δερματοπάθειες. Ιδιαίτερα, από την έναρξη της πανδημίας παρατηρήθηκε έντονη έξαρση φλεγμονωδών παθήσεων, τονίζοντας το γεγονός ότι οι παθήσεις του δέρματος επηρεάζονται από το άγχος. Ο εγκέφαλος και το δέρμα είναι δύο όργανα του ανθρώπινου σώματος άρρηκτα συνδεδεμένα ήδη από την εμβρυϊκή ζωή. Προέρχονται από τον ίδιο εμβρυϊκό ιστό, το εξώδερμα. Το δέρμα αποτελεί κυρίαρχο αισθητήριο όργανο που δέχεται εξωγενή ερεθίσματα όπως θερμότητα, ψύχος, πόνο, μηχανική πίεση και τα οποία μεταβιβάζει μέσω των νευρικών απολήξεων που διαθέτει στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Ο εγκέφαλος απαντά σε αυτά τα ερεθίσματα και οργανώνει την αντίδραση του οργανισμού απέναντι στις στρεσογόνες καταστάσεις.

Όταν παρουσιάζεται μια στρεσογόνος κατάσταση, τότε ενεργοποιείται ο άξονας υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο υποθάλαμος και η υπόφυση είναι τμήματα του εγκεφάλου τα οποία παρουσία στρεσογόνου ερεθίσματος παράγουν τις ορμόνες CRH (κορτικοτρόπος ορμόνη) και ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη) αντίστοιχα καταλήγοντας στην έκλυση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Η κορτιζόλη, η αλλιώς ορμόνη του στρες, προάγει την παραγωγή κυτοκινών και προφλεγμονωδών παραγόντων στο δέρμα. Επίσης, παρατηρείται η ενεργοποίηση των σιτευτικών κυττάρων (μαστοκυττάρων) στο δέρμα. Θυμηθείτε αυτά τα κύτταρα γιατί έχουν ρόλο – κλειδί στις δερματοπάθειες εκλυόμενες από το στρες. Ακόμη, ένα νευροπεπτίδιο που εκκρίνεται από τις νευρικές απολήξεις του δέρματος σε στρεσογόνες καταστάσεις, η ουσία P, αυξάνει τη φλεγμονή συμβάλλοντας στην έκκριση προφλεγμονωδών κυτοκινών.

Γιατί λοιπόν νιώθουμε έντονη φαγούρα στο δέρμα μας σε κάποιες στρεσογόνες καταστάσεις; Είναι φυσιολογικό;

Σε καταστάσεις έντονου στρες η ορμόνη CRH που παράγεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου προκαλεί την αποκοκκίωση των σιτευτικών κυττάρων στο δέρμα. Τα σιτευτικά κύτταρα απελευθερώνουν στο δέρμα ισταμίνη, η οποία για περισσότερο από 60 χρόνια αποτελούσε τον κυριότερο κνησμογόνο παράγοντα. Επομένως, είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο σε στρεσογόνες καταστάσεις ναι νιώθουμε έντονη φαγούρα, η οποία υφίεται με ξεσμό. Όσο όμως ξυνόμαστε τόσο περισσότερη ισταμίνη απελευθερώνεται και τόσο εντονότερος είναι ο κνησμός. Έτσι, δημιουργείται ο φαύλος κύκλος κνησμού – ξεσμού σε έντονο στρες.

Μπορεί το άγχος να οδηγήσει σε έξαρση της ακμής;

Ναι, το άγχος αποδεδειγμένα προκαλεί εξάρσεις ακμής. Οι ορμόνες που εκλύονται σε αγχώδεις καταστάσεις επιδρούν στην τριχοσμηγματογόνο μονάδα, το όργανο – στόχο στην ακμή. Πιο συγκεκριμένα, η CRH επάγει τη σύνθεση σμηγματογόνων λιπιδίων και προκαλεί την έκκριση κυτταροκινών από τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας. Έτσι, ο θύλακος γεμίζει με λιπίδια, βακτήρια και υπερπληθώρα κερατινοκυττάρων με συνέπεια τη φαγεσωρογένεση, δηλαδή την εμφάνιση των χαρακτηριστικών λευκών και μαύρων στιγμάτων στην επιδερμίδα. Επίσης, η ACTH και η a-MSH ( α-μελανινοτρόπος ορμόνη) προκαλούν υπερπλασία των σμηγματογόνων αδένων και σμηγματόρροια. Τέλος, ας μην ξεχνάμε το νευροπεπτίδιο P που επιδεινώνει την φλεγμονή στην ακμή, πολλαπλασιάζοντας τους σμηγματογόνους αδένες και ενεργοποιώντας τα σιτευτικά κύτταρα.

Άλλες δερματοπάθειες που σχετίζονται άμεσα με το stress

Πολλές φλεγμονώδεις δερματοπάθειες σχετίζονται άμεσα με το στρες, ιδιαίτερα η ψωρίαση, η ατοπική δερματίτιδα, το έκζεμα, η δερματίτιδα εξ επαφής, η γυροειδής αλωπεκία και η κνίδωση.

Πιο συγκεκριμένα, η ψωρίαση είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει το 2% του γενικού πληθυσμού. Η ίδια η νόσος προκαλεί έντονο άγχος στη ζωή του ασθενούς και ταυτόχρονα αυτό το άγχος προκαλεί έξαρση της νόσου. Με ποιον τρόπο το άγχος επιτείνει την ψωρίαση; Μα φυσικά ενεργοποιώντας τον άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων, αυξάνοντας την έκκριση κορτιζόλης και κινητοποιώντας προφλεγμονώδεις κυτοκίνες των Τ βοηθητικών λεμφοκυττάρων. Έτσι, σχηματίζονται οι ψωριασικές πλάκες. Η ατοπική δερματίτιδα επηρεάζει τη ζωή και την ψυχολογία του ασθενούς όπως η ψωρίαση. Σε αυτή την πάθηση, το άγχος αλλοιώνει τον επιδερμιδικό φραγμό και καθιστά το δέρμα πιο ευαίσθητο σε αλλεργιογόνο, με αποτέλεσμα να προκαλείται κνησμός ακόμη και κνίδωση.

Είναι πιθανό το stress να δυσκολέψει την επίλυση δερματικών προβλημάτων;

Το έντονο στρες πολλές φορές μπορεί να σταθεί τροχοπέδη στην αντιμετώπιση εξάρσεων δερματικών παθήσεων. Για αυτό μάλιστα συχνά παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή συστήνεται η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση του προβλήματος.

Μπορώ να αποτρέψω αυτήν την κατάσταση στο μέλλον;

Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι η σοβαρότητα και η διάρκεια των εξάρσεων ψωρίασης και εκζέματος περιορίζονται με τη χρήση εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης. Επίσης, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του έντονου άγχους και στη ελάττωση των εξάρσεων των δερματοπαθειών. Τέλος, η άσκηση και ο διαλογισμός ελαττώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό και θωρακίζουν το δέρμα έναντι των στρεσογόνων ερεθισμάτων.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να ανακουφιστούμε από τον έντονο κνησμό σε αυτές τις περιπτώσεις;

Να αποφεύγουμε τα ζεστά μπάνια, καθώς επιδεινώνουν τον κνησμό. Να χρησιμοποιούμε μαλακτικές ενυδατικές κρέμες συχνά μέσα στην ημέρα. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να λάβουμε αντισταμινικά δισκία και κορτιζονούχες κρέμες πάντα με την καθοδήγηση του γιατρού που μας παρακολουθεί.

Υπάρχουν συγκεκριμένα προϊόντα που ενδείκνυνται για να ανακουφιστούμε από τον έντονο κνησμό;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Allison Evans, “Stress and the Skin: Mechanisms Underlying the Brain-Skin Connection”, Dermatology World, AAD Reading Room, 12.09.2020 2. Ying Chen Chen and John Lyga, “Brain-Skin Connection: Stress, Inflammation and Skin Aging”, Inflammation & Allergy – Drug Targets (2014) 13: 177. 3. Kim J E, Cho B K, Cho D H, Park H J. “Expression of hypothalamic-pituitary-adrenal axis in common skin diseases: evidence of its association with stress-related disease activity”. Acta Derm. Venereol. 2013;93 (4):387–393.

Ευχαριστούμε θερμά την ειδικευόμενη Ιατρό στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, κυρία Ζαμπέτα Αθανασία για την πολύτιμη βοήθεια της.

featured photo: unsplash.com/@priscilladupreez