Δρόμος, φανάρι, ευγενική κυρία δίπλα σου, έχει κλείσει το κινητό σου από μπαταρία. “Συγγνώμη, μήπως μπορείτε να μου πείτε παρακαλώ τι ώρα είναι;”. Ευκολάκι. Και σούπερ μάρκετ, κύριος με καροτσάκι και έξτρα καλάθι, κάθεται μες στη μέση και διαβάζει τη λίστα που του έγραψε η γυναίκα του, λες κι αν πάει στην άκρη να τη διαβάσει, δε θα μπορέσει να συγκεντρωθεί. “Συγγνώμη, μήπως θα μπορούσα παρακαλώ να περάσω;”. Ευκολάκι κι εδώ.
Μόνο που το πρώτο συγγνώμη έφερνε πιο πολύ σε “Καλημέρα σας” ή “Καλησπέρα σας”, ανάλογα πότε ξέμεινες από κινητό. Και το δεύτερο έμοιαζε πιο πολύ με “Τι λέει κύριος; Θα πάμε σπίτια μας απόψε;”.
Με τα άλλα τα συγγνώμη όμως τι γίνεται;
Καλά μέχρι εδώ. Αλλά είναι και οι άλλες οι φορές. Εκείνες που έκανες λάθος και έγινε ζημιά, κάποιος πληγώθηκε. Προφανώς και δε σου αρέσει να βρίσκεσαι στη θέση αυτή, αλλά κι από την άλλη είναι μη ρεαλιστικό να περιμένεις να μη σου συμβεί ποτέ.
Έχοντας συνειδητοποιήσει το κακό που προκλήθηκε, ήρθε η ώρα να ζητήσεις συγγνώμη. Και μαζί με αυτό, ήρθε και η ώρα να αναγνωρίσεις πως το συγγνώμη δεν μπορεί να είναι απλά μια λέξη, είναι μία κατάσταση. Είναι το αποτέλεσμα της μεταμέλειάς σου.
Θέλει δύναμη, δε θέλει ανταγωνισμό, θέλει ωριμότητα, δε θέλει εγωισμό. Γιατί με τη συγγνώμη σου, αναλαμβάνεις την ευθύνη για ό,τι έκανες σε βάρος κάποιου. Για να φτάσεις εκεί, σημαίνει ότι βγήκες από τη θέση σου και μπήκες στη θέση του άλλου. Όπου και αναγνώρισες τις συνέπειες των πράξεών σου, μετάνιωσες και θέλεις να προσπαθήσεις να επανορθώσεις.
Πώς μπορεί η συγγνώμη σου να έχει αποτέλεσμα;
Ακόμη και μια βαθιά ειλικρινής συγγνώμη, δεν είναι ικανή να αναιρέσει την αρχική ζημιά. Το γεγονός συνέβη και ο χρόνος δε γυρίζει πίσω. Αυτό που μπορεί όμως να κάνει, είναι να απαλύνει τη ζημιά αυτή. Και, εφόσον γίνει δεκτή, να αποτελέσει μια καλή αφετηρία για διόρθωση όσων διορθώνονται.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Negotiation and Conflict Management Research, μία αποτελεσματική απολογία οφείλει να περιλαμβάνει έξι στοιχεία: έκφραση ενοχής, εξήγηση για το τι πήγε στραβά, ανάληψη της ευθύνης, δήλωση μεταμέλειας, πρόθεση επανόρθωσης, αίτημα για συγχώρεση.
Όπως ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις, έτσι ο δρόμος της συγγνώμης είναι στρωμένος με κρυμμένες παγίδες. Ικανές να αναιρέσουν τη συγγνώμη σου, ή και να κάνουν τα πράγματα χειρότερα κι από ό,τι ήταν πριν.
1. Άκου προσεκτικά προτού ζητήσεις συγγνώμη
Όσο άβολο κι αν είναι, όσο κι αν τούτη την ώρα νιώθεις σαν κάλπικος φακίρης που το παίζει άνετος πάνω σε εκατομμύρια καρφιά, τώρα πρέπει να κάτσεις ήσυχα. Με το στόμα κλειστό και τα αυτιά ορθάνοιχτα. Να κοιτάξεις τον άλλο στα μάτια, με την αμέριστη προσοχή σου πάνω του. Μην ακούσεις παθητικά όσα έχει να πει, προσπαθώντας εκείνη την ώρα να σκεφτείς τι θα πεις για να σε συγχωρήσει. Άκουσέ τον ενεργά, ώστε να μπορέσεις πραγματικά να καταλάβεις και εκείνον, αλλά και τις συνέπειες του λάθους σου.
Μπορείς να κάνεις και ερωτήσεις, θα δείξεις το ενδιαφέρον σου και θα μπορέσεις να λύσεις τυχόν απορίες σου. Τελικά, θα είσαι σε θέση να βρεις όλα όσα χρειάζεται η απολογία σου για να είναι ειλικρινής, συγκεκριμένη, αποτελεσματική.
2. Δεν είναι ώρα για αυθορμητισμούς, προετοίμασε τη συγγνώμη σου
Ναι μεν η βράση κολλάει στο σίδερο, αλλά εδώ τα πράγματα χρειάζονται λεπτούς χειρισμούς. Είναι από τις φορές που ένας κάποιος χρόνος είναι απαραίτητο να δοθεί.
Από τη μία, για να καταλαγιάσουν λίγο τα πράγματα και να σταματήσουν οι παφλασμοί που όλα τα μπερδεύουν και τα δραματοποιούν. Από την άλλη, για να πάρεις το χρόνο σου να συνειδητοποιήσεις ακριβώς τι έχει συμβεί. Να ετοιμάσεις όσο πιο επιμελώς γίνεται όσα θέλεις και όσα χρειάζεται να πεις, αλλά και να σκεφτείς ποιες είναι οι πράξεις που μπορείς να κάνεις και που θα αποδεικνύουν τη συγγνώμη σου.
Βέβαια υπάρχουν και όρια, μην το χρονίσουμε το θέμα. Σαν τους κακούς λεκέδες -που όσο περισσότερο μένουν, τόσο περισσότερο ποτίζουν-, το ζήτημα που έχει προκύψει δεν μπορεί να μένει άλυτο εις τους αιώνες των αιώνων. Ο πληγωμένος θα το μεγαλοποιήσει, η μεταξύ σας αμηχανία θα υψώσει τείχη και το βήμα που θα χρειάζεται να κάνεις μετά θα μοιάζει όχι με άλμα εις μήκος, αλλά με άλμα εις τριπλούν. Πάνω από τάφρο. Και ναι, καλά φαντάστηκες, θα έχει και κροκόδειλους.
3. Μείνε μακριά από ασάφειες και γενικολογίες
Μια σκέτη δήλωση ότι λυπάσαι, ένα ξερό «συγγνώμη», μάλλον ποτέ δε θα κάνει τη δουλειά του. Ακόμη κι αν οφείλεται στη δυσκολία έκφρασής σου, το αποτέλεσμα θα είναι πάντα το ίδιο. Θα μοιάζει μια πράξη κενή, χωρίς ειλικρινή μεταμέλεια. Σαν να μην έκανες καν τον κόπο να σκεφτείς τι προκάλεσες στον άλλο, σα να μη σε νοιάζει τελικά ο άλλος. Σαν απλά να θες να ξεμπερδεύεις για να πάτε παρακάτω.
Μόνο που έτσι δε θα πάτε πουθενά. Όπως ο άλλος αφιέρωσε χρόνο για να σου εξηγήσει γιατί πληγώθηκε, έτσι κι εσύ πρέπει να αφιερώσεις χρόνο να εκφράσεις τη λύπη σου συγκεκριμένα, να εξηγήσεις τι ακριβώς συνέβη και σε οδήγησε στο λάθος σου, να προτείνεις όλα όσα σκέφτηκες ότι μπορείς να κάνεις που θα διορθώσουν κατά το δυνατό ό,τι συνέβη.
Αυτό είναι το σημείο που θα χρειαστεί να δείξεις ότι έχεις καταλάβει τι ακριβώς προκλήθηκε από το λάθος σου και να εκφράσεις πώς σκέφτεσαι στο μέλλον να αποφύγεις να συμβεί ξανά το ίδιο. Έμπρακτα.
Αν πάλι δεν έχεις καταφέρει να εντοπίσεις τι σε οδήγησε στο λάθος σου, είναι σωστό και πάλι να το πεις. Μπορείς εδώ να εξηγήσεις ότι δεν ξέρεις πώς έφτασες να κάνεις αυτό που έκανες κι έτσι δεν ξέρεις και μελλοντικά τι πρέπει να κάνεις ή να μην κάνεις ώστε να αποφύγεις το ίδιο λάθος. Αλλά και να δηλώσεις παράλληλα ότι είσαι αποφασισμένος να τα σκεφτείς όλα ξανά και ξανά, έως ότου η εικόνα να μην είναι πια θολή. Η ειλικρίνεια θα εκτιμηθεί και θα μειώσει σε κάθε περίπτωση την απόσταση που έχει δημιουργηθεί.
4. Άσε τα “αν” και τα “αλλά” κατά μέρος
Το να ξεκινήσεις να ζητάς συγγνώμη και να καταλήξεις να κατηγορείς λίγο έως πολύ και τον άλλο για ό,τι συνέβη, είναι μια μόλις λεξούλα δρόμος. Λέγοντας “Συγγνώμη για ό,τι έκανα, αλλά είναι η συμπεριφορά σου που με οδήγησε εκεί”, ναι, δεν το πας και πολύ καλά βάσει πιθανοτήτων. Γιατί είναι σαν να μην αναλαμβάνεις εξολοκλήρου την ευθύνη όσων συνέβησαν, αλλά να μεταθέτεις ένα μερίδιο και στον άλλο. Και μεταμέλεια δεν το λες όμως αυτό μεταξύ μας.
Όπως και με το “αν”. Άλλο από εκεί πάλι. “Συγγνώμη αν σε πλήγωσα με αυτά που είπα, δεν τα εννοούσα έτσι όπως τα πήρες”. Καταλαβαίνεις καλώς εχόντων ότι αυτό δεν είναι ούτε κατά διάνοια απολογία, έτσι; Ίσα-ίσα. Κάνεις το άτομο που έχεις απέναντί σου να νιώθει πέρα από πληγωμένο που ήδη ήταν, και ακυρωμένο. Γιατί δείχνεις να αμφιβάλεις για το κακό που του έκανες, σαν να τον επικρίνεις ότι ήταν δική του η ευθύνη. Λες και διάλεξε να πληγωθεί.
Άσε λοιπόν τα αν και τα αλλά εκεί που ανήκουν, στο γράμμα άλφα του λεξικού. Μαζί με την αμφισημία, δε σου χρειάζεται εδώ. Δεν μπορείς να ζητάς συγγνώμη αναλαμβάνοντας εν μέρη την ευθύνη ή αποποιούμενος τη σημαντικότητα των πράξεών σου. Κάνε τη δήλωσή σου δυνατή, χωρίς όρους και περιορισμούς. Όπως είπε κι ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, “Μη βιδώσετε ποτέ μια συγγνώμη με μια δικαιολογία”.
