Αν είσαι από εκείνους που πρέπει να ξυπνάνε κάθε μέρα νωρίς και σου συμβαίνει αυτό, τότε ομολογουμένως διανύεις μια δύσκολη φάση. Ομοίως αν είσαι τόσο πολυάσχολη που έχεις μάθει να εξαρτάσαι από αυτά τα σωτήρια shots καφεΐνης για να βγάλεις τη μέρα.

Από την εμπειρία μου ξέρω ότι κι εσύ που είσαι φοιτήτρια και διαβάζεις για την εξεταστική σου, βασίζεσαι σε μεγάλο βαθμό στον καφέ για να παραμείνεις σε εγρήγορση. Και φυσικά δεν συζητάμε για εσένα που είσαι νέα μητέρα (ή και απλώς μητέρα).

Η ανάπτυξη ανοχής στον καφέ δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Σε κάποιους coffee drinkers επέρχεται ταχύτερα ενώ σε άλλους με πιο βραδείς και σταδιακούς ρυθμούς. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο οργανισμός έχει την τάση να αναπτύσσει ανοχή στις διεγερτικές επιδράσεις της καφεΐνης, με αποτέλεσμα, μετά από κάποιο διάστημα χορήγησής της, η αρχική συγκέντρωση να μην επαρκεί για την επαγωγή του ίδιου αποτελέσματος.

Τι συνέβη λοιπόν και ο καφές έχει χάσει την θαυμάσια επίδρασή του στο νευρικό σου σύστημα;

Μόλις το μόριο της καφεΐνης εισέλθει στον εγκέφαλο, συνδέεται σε ειδικούς υποδοχείς (καλούνται υποδοχείς αδενοσίνης) που βρίσκονται στην επιφάνεια των νευρικών κυττάρων, αποτρέποντας τη σύνδεση του φυσιολογικού προσδέτη (αδενοσίνη) σε αυτούς. Αυτό οδηγεί στην εκδήλωση των γνωστών αποτελεσμάτων του καφέ, όπως η αναστολή του ύπνου, η αυξημένη εγρήγορση και η βελτιωμένη πνευματική απόδοση.

Ωστόσο, καθώς η ποσότητα της εισερχόμενης καφεΐνης στο ΚΝΣ αυξάνει, ο οργανισμός χρησιμοποιεί αντισταθμιστικούς μηχανισμούς ώστε να μειώσει την απόκρισή του στην καφεΐνη. Στο πλαίσιο αυτό, επάγεται αύξηση του αριθμού των υποδοχέων αδενοσίνης, με αποτέλεσμα η ίδια ποσότητα καφεΐνης να μην επαρκεί για να καλύψει όλους τους διαθέσιμους υποδοχείς. Και αφού δεν μπορεί να τους καλύψει όλους, η ένταση της δράσης της περιορίζεται.
Στην πραγματικότητα, η καλύτερη συνθήκη υπό την οποία μπορεί να δράσει η καφεΐνη είναι όταν λαμβάνεται σε μια βάση on and off και όχι όταν αποτελεί καθημερινή συνήθεια. Με άλλα λόγια, ένα ποτήρι καφέ ανάμεσα σε δύο διαστήματα αποχής αναμένεται να έχει πολύ ισχυρότερη επίδραση από ότι εκείνη η καθημερινή, πρωινή κούπα, την οποία έχει συνηθίσει ο οργανισμός σου και ας πούμε ότι δεν του κάνει πλέον ιδιαίτερη εντύπωση.

Γιατί το να αυξήσεις την ποσότητα της καφεΐνης ΔΕΝ είναι λύση

Για το μέσο ενήλικα, έως και 400 mg καφεΐνης την ημέρα (δηλαδή περίπου 4 ποτήρια) θεωρούνται ασφαλή. Ωστόσο, αν η κατανάλωση ξεπεράσει τα ανεκτά για τον οργανισμό όρια, ξεκινά μια σειρά από αρκετά δυσάρεστα συμπτώματα που περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, αϋπνίες, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, ταχυπαλμίες, μυϊκούς σπασμούς, συχνή τάση για ούρηση και αιμωδίες.

Αποχή από τον καφέ (και πόσο αποτελεσματική είναι)

Αν λοιπόν πίστευες ότι το να αυξήσεις την ποσότητα του καφέ που πίνεις είναι η λύση στο πρόβλημα, τότε πρέπει να αλλάξεις πορεία σκέψης. Και συγκεκριμένα κάνε στροφή 180 μοιρών και ξεκίνα να εξετάζεις το ενδεχόμενο ενός coffee detox. Αν και δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής αρκετά και αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα που να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου, έρευνα που διεξήχθη σε τον Ιανουάριο του 2019 σε δείγμα 11 υγιών ενηλίκων, οδήγησε σε ένα πρώτο συμπέρασμα ότι:​
“ένα διάλειμμα από τον καφέ μπορεί να επιτρέψει στον οργανισμό να επανέλθει στα αρχικά επίπεδα ανοχής του στην καφεΐνη και να ενισχύσει έτσι και πάλι τη δράση της”

Πώς θα κάνεις διάλειμμα από τον καφέ

Τι δεν πρέπει να κάνεις: Μη διακόψεις απότομα την κατανάλωση του καφέ, καθώς κάτι τέτοιο ενδέχεται να οδηγήσει σε συμπτώματα στέρησης όπως οι έντονοι πονοκέφαλοι, η κούραση, η αδυναμία να συγκεντρωθείς, η έντονη ναυτία, ο μυϊκός πόνος και ευερεθιστότητα. Και φυσικά η ένταση των συμπτωμάτων αυτών θα είναι ευθέως ανάλογη της ποσότητας της καφεΐνης που κατανάλωνες πριν τη διακοπή. Η έναρξη μπορεί να είναι άμεση (1 ημέρα) και η διάρκεια να φτάσει έως και τις 10 ημέρες. Τι προτείνουμε να κάνεις:
  • Περιόρισε σταδιακά την ποσότητα του καφέ που πίνεις, και φρόντισε να εποπτεύεις την ημερήσια κατανάλωση καφέ κρατώντας πχ. ημερολόγιο.
  • Αντικατέστησε τον καφέ που πίνεις με ντεκαφεϊνέ. Έχε ωστόσο υπόψιν ότι ακόμη και ο ντεκαφ δεν πρέπει να ξεπερνά τα 3 ποτήρια ημερησίως!
  • Μείωσε όλα τα ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη (πχ. πράσινο τσάι, τσάι μάτσα κτλ.), και γενικώς περιόρισε την κατανάλωσή τους στις πρωινές ώρες της ημέρας.
  • Δοκίμασε εναλλακτικούς τρόπους (σου προτείνουμε αυτούς) για να αυξήσεις την ενέργειά σου χωρίς καφεΐνη.