Τα τελευταία χρόνια, η αντίληψη των καταναλωτών για την υγεία έχει αποσυνδεθεί σε μεγάλο βαθμό από τη συμβατική ιδέα για την πρόληψη και θεραπεία χρόνιων ασθενειών.

Συγκεκριμένα, η σύγχρονη αντίληψη χαρακτηρίζεται από έναν πιο ολιστικό χαρακτήρα, καθώς ο σημερινός καταναλωτής τείνει να προσδιορίζει την υγεία του με βάση κυρίως το πώς αισθάνεται. Τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. 

Μια σημαντική συνιστώσα της ολιστικής υγείας είναι η ενίσχυση της λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία περιλαμβάνει τη βελτίωση της μνήμης, τη ρύθμιση της διάθεσης και τη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης. Και εδώ ανοίγει το κεφάλαιο λειτουργικά τρόφιμα.

Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιμα;

Τα λειτουργικά τρόφιμα μπορούν να περιγραφούν ευρέως ως επεξεργασμένα τρόφιμα που παρέχουν ιατρικά ή υγειονομικά οφέλη καθώς και μείωση του κινδύνου εμφάνισης ασθενειών.

Δεν υπάρχει επίσημος και καθολικός ορισμός των λειτουργικών τροφίμων, αλλά στο πλαίσιο των πλεονεκτημάτων τους, χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι η ικανότητά τους να προλαμβάνουν ασθένειες παράλληλα με τα διατροφικά οφέλη τους. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι μέχρι τώρα, δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα που να πιστοποιούν τα οφέλη της κατανάλωσης λειτουργικών τροφίμων.

Από διατροφικής άποψης, τα λειτουργικά τρόφιμα θεωρούνται είναι πλούσια σε:

• Διαιτητικές ίνες (πηγές: βρώμη, πλιγούρι και αλεύρι συμπεριλαμβανομένων όλων των προϊόντων που προέρχονται από αυτά, όπως πλιγούρι βρώμης, δημητριακά και ψωμί, μαρμελάδες φρούτων, χυμοί φρούτων με β-γλυκάνες βρώμης)
• Ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) (πηγές: ψάρι (κυρίως λιπαρά ψάρια όπως ο σολωμός ή η σαρδέλα), λιναρόσπορος, σπόροι τσία, φυτικά έλαια, μαργαρίνη)
• Φυτοοιστρογόνα (πηγές: tofu, προϊόντα με βάση τη σόγια, όπως γάλα, λάδι, προϊόντα δημητριακών ολικής άλεσης και ψωμί που περιέχει σίκαλη και λιναρόσπορο)
• Προβιοτικά και πρεβιοτικά-φρουκτάνες, ινουλίνη και ανθεκτικό άμυλο (πηγές: χυμοί λαχανικών, γαλακτοκομικά προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως γιαούρτι και κεφίρ, φρούτα που έχουν υποστεί ζύμωση, κομπούτσα)
• Καροτενοειδή-λουτεΐνη και ζεαξανθίνη (πηγές: αυγά, κονσερβοποιημένο καλαμπόκι, καλαμποκάλευρο)
• Φυτικές στερόλες και στανόλες (πηγές: μαργαρίνη, γιαούρτι, τυρί κρέμα, ποτά γιαουρτιού, ώριμα τυριά, ποτά με βάση το γάλα, προϊόντα κρέατος, ποτά με βάση τη σόγια ή το ρύζι, ψωμί σίκαλης)

Διατροφή και διάθεση

Η αίσθηση για τη διάθεση και τις αλλαγές που επάγονται σε αυτήν είναι ιδιαίτερα υποκειμενικές. Παράλληλα, οι όποιες πνευματικές αλλαγές λαμβάνουν χώρα, μπορούν να αποδοθούν σε πολυάριθμους παράγοντες που δεν σχετίζονται με τις αλλαγές στη διατροφή.

Ωστόσο, “οι διατροφικές μας επιλογές συμβάλλουν σίγουρα στη διάθεση και στη ρύθμιση του κιρκαδιανού ρυθμού”, σύμφωνα με την Αμερικανίδα διαιτολόγο Monique Richard. “Όσο περισσότερο στηριζόμαστε σε συστατικά υψηλότερης ποιότητας που υποστηρίζουν αυτές τις οδούς, τόσο περισσότερα τα οφέλη στη συνολική μας υγεία. Για παράδειγμα, θρεπτικά συστατικά όπως η μελατονίνη, πράγματι υποστηρίζουν μονοπάτια στα πρότυπα ύπνου αλλά και την αγωγή νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται με τη διάθεση και τις γνωστικές διεργασίες”.

Πόσο εύκολο είναι να εντάξει κανείς τα λειτουργικά τρόφιμα στη διατροφή του;

Πολλά λειτουργικά τρόφιμα για οφέλη στον εγκέφαλο και την ψυχική υγεία αποτελούν ήδη μέρος μιας υγιεινής διατροφής. “Η επαρκής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σχετίζεται με την ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου“, λέει η Richard. “Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη στα φυλλώδη λαχανικά, το αβοκάντο, καθώς και ο κρόκος αυγού παίζουν βασικό ρόλο στη γνωστική λειτουργία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι πιο κοινές λειτουργικές τροφές, όπως τα δημητριακά ολικής αλέσεως, το μαρούλι, τα κεράσια, τα καρύδια και το γάλα, μπορεί να είναι πιο εύκολο να βρεθούν από τα λιγότερο κοινά προϊόντα, όπως η σκόνη κριθαρόχορτου, η σκόνη σπαραγγιού ή το lingzhi, γνωστό και ως μανιτάρι reishi, τα οποία διαφημίζονται για τα βιοενεργά συστατικά τους που βοηθούν στον ύπνο”.

Ωστόσο, ο όρος “λειτουργικά τρόφιμα” μπορεί να είναι παραπλανητικός μιας και όπως υποστηρίζει η Richard “όλα τα πλήρη τρόφιμα προσφέρουν λειτουργικές ιδιότητες λόγω των βιοδραστικών τους συστατικών και θρεπτικών συστατικών και βοηθούν σε ένα πλήθος αντιδράσεων και κυτταρικής υγείας σε όλο το σώμα”.

Βασικά Λειτουργικά τρόφιμα

Ashwagandha – σημαντικό στοιχείο στην εναλλακτική ιατρική πρακτική της Αγιουρβέδα που περιγράφεται ως ο “πρίγκιπας των βοτάνων”. Ως προσαρμογόνο (ανταπτογόνο) βότανο, θεωρείται ότι βοηθά τον οργανισμό να προσαρμοστεί με επιτυχία σε διάφορες στρεσογόνες συνθήκες, να μειώσει το στρες και το άγχος και να ενισχύσει τη μνήμη και τη νόηση. Συνήθως ενσωματώνεται σε τσάγια, καφέδες και σκόνες smoothie.

Ginkgo – από τα παλαιότερα είδη δέντρων στον κόσμο με μακρά ιστορία χρήσης στην κινεζική ιατρική για τη θεραπεία της γνωστικής δυσλειτουργίας και άλλων πτυχών της υγείας του εγκεφάλου. Προστίθεται συχνότερα σε προϊόντα αθλητικής διατροφής, αναψυκτικά και τσάι.

Μελατονίνη – ως φυσική ορμόνη ρυθμίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς του σώματος και τα πρότυπα ύπνου. Τα φημολογούμενα οφέλη της στον εγκέφαλο περιλαμβάνουν την αποκατάσταση από το τζετ λαγκ, τη διόρθωση ορισμένων διαταραχών ύπνου-αφύπνισης και τη μείωση του άγχους πριν από χειρουργικές επεμβάσεις. Μπορεί να προστεθεί σε τρόφιμα και ροφήματα, αλλά είναι ευρύτερα διαθέσιμη ως συμπλήρωμα.

Μανιτάρια – έχουν μακρά ιστορία φαρμακευτικής χρήσης σε ανατολικούς, δυτικούς και αυτόχθονες πολιτισμούς. Προωθούνται μεμονωμένα ή σε συνδυασμό για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και των εγκεφαλικών λειτουργιών. Εκτός από τα συμπληρώματα, τα λειτουργικά μανιτάρια μπορούν να βρεθούν σε σκόνες με νοοτροπικά οφέλη, σκόνες πρωτεΐνης, ροφήματα και μπάρες σνακ.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα – τα λιπαρά οξέα α-λινολενικό οξύ, EPA και DHA συχνά προωθούνται για την ενίσχυση της υγείας του εγκεφάλου και την πρόληψη της γνωστικής παρακμής λόγω του ρόλου τους ως συστατικά των φωσφολιπιδίων στον εγκέφαλο. Aπαντώνται φυσικά σε τρόφιμα όπως τα ψάρια και τα καρύδια, αλλά μπορούν να προστεθούν για τον εμπλουτισμό τροφίμων και ποτών όπως τα αυγά, το γάλα και άλλα τρόφιμα ζωικής προέλευσης.

Πρεβιοτικά/προβιοτικά – οι έρευνες σχετικά με τον άξονα έντερο-εγκέφαλος δείχνουν ότι η βελτίωση της υγείας του εντέρου με τη χρήση πρεβιοτικών ινών και προβιοτικών επηρεάζει θετικά το κεντρικό νευρικό σύστημα.

L-θεανίνη – γνωστή ως γ-αιθυλαμινο-L-γλουταμινικό οξύ και ευρισκόμενη στα φύλλα του τσαγιού (Camillia sinensis), θεωρείται ότι προάγει τη βελτίωση του ύπνου, της αντίληψης και της πνευματικής εγρήγορσης, καθώς και για την ανακούφιση από το άγχος. Συνήθως προστίθεται σε ροφήματα με βάση το τσάι και σε σοκολάτες που πωλούνται ως σνακ πριν από τον ύπνο.

Συμπέρασμα

Το πως νιώθουμε με τη διατροφή μας είναι σίγουρα εξαιρετικά σημαντικό και σίγουρα το τι βάζουμε στο πιάτο μας επηρεάζει την ψυχοπνευματική λειτουργία και απόδοσή μας. Ωστόσο, τα λειτουργικά τρόφιμα δεν μπορούν να θεωρούνται ούτε ελιξίρια υγείας ούτε ως η αποκλειστική στρατηγική για την επίτευξη της ευεξίας και την του ευ ζην. Στην πραγματικότητα, για να αποκομίσει κανείς κάποιο ουσιαστικό όφελος από την κατανάλωση λειτουργικών τροφίμων, θα πρέπει να τα εντάξει στο γενικότερο πλαίσιο μιας ποικίλης και ισορροπημένης διατροφής.

Όπως εξάλλου αναφέραμε προηγουμένως, όλα τα πλήρη τρόφιμα εμφανίζουν λειτουργικές ιδιότητες λόγω των θρεπτικών συστατικών τους, και είναι ικανά να δράσουν υποστηρικτικά στο ευ ζην.

Don’t go too far, λοιπόν. Διατήρησε υγιείς διατροφικές συνήθειες, εμπλούτισε το μενού της ημέρας με νέα συστατικά που θα ήθελες να δοκιμάσεις, ευχαριστήσου το κάθε γεύμα σου και μείνε ήσυχη ότι από διατροφικής άποψης, η ψυχική σου υγεία υποστηρίζεται στον καλύτερο δυνατό βαθμό.