Βάσει ερευνών συμπτώματα εθισμού και εξάρτησης μπορούν επίσης να προκληθούν στο άτομο από συνήθειες & δραστηριότητες (συμπεριφορικοί εθισμοί) όπως ο τζόγος, το διαδίκτυο, το φαγητό, η έντονη σεξουαλική δραστηριότητα, κ.α.⠀Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε αυτούς ως σύγχρονες εξαρτήσεις “χωρίς ουσίες”.

Υπάρχει μία λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ μίας κατάστασης εθισμού ή μίας πρακτικής που δίνει ικανοποίηση στο άτομο, με δυσδιάκριτα όρια.

Ο προβληματισμός ξεκινάει όταν το άτομο αντλεί ευχαρίστηση αποκλειστικά και μόνο από αυτή τη συμπεριφορά. Όταν προσαρμόζει τη ζωή του, γύρω από εκείνη. Διαμορφώνει τη ζωή του αναλόγως και σταδιακά αποσύρεται συναισθηματικά από το περιβάλλον του.

Ένας εθισμός αναπτύσσεται σταδιακά. Ξεκινάει ως μία ελεγχόμενη συμπεριφορά του ατόμου, με στόχο την άμεση ικανοποίηση, και εξελίσσεται σε μία προβληματική συμπεριφορά, με πολλαπλές συνέπειες σε συναισθηματικό και διαπροσωπικό επίπεδο.. Το άτομο επιλέγει τη δραστηριότητα ως υποκατάστατο, σε μία ακάλυπτη, απωθημένη ανάγκη του.

Στην κλινική πράξη, μπορούμε μέσα από αυτές τις συμπεριφορές να δούμε το άτομο να εμφανίζει προβλήματα στην διάθεση και την συμπεριφορά του, όμοια με εκείνα που προκαλούν π.χ.το αλκοόλ και η ηρωίνη.⠀Παρόλο που αρχικά βιώνεται και παρουσιάζεται ως μία ελεγχόμενη συμπεριφορά στην πορεία εξελίσσεται δυσμενώς και γίνεται δυσλειτουργική τόσο για εκείνο όσο και για το κοινωνικό του περιβάλλον.⠀

Υπάρχουν 3 κοινά χαρακτηριστικά, που μπορούν να μας καθοδηγήσουν και να αναγνωρίσουμε μία δυσλειτουργική συμπεριφορά, και να αναγνωρίσουμε πότε μία συνήθεια, μπορεί να αναγνωριστεί ως εθισμός.

Ο καταναγκασμός ή η καταναγκαστική χρήση όπου το άτομο διακατέχεται από μια ακαταμάχητη παρόρμηση για επαναλαμβανόμενες πράξεις. Η απώλεια ελέγχου όπου το άτομο αδυνατεί να περιορίσει ή να αντισταθεί στις εσωτερικές παρορμήσεις, όπως και στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Η συνέχιση της χρήσης παρά τις δυσμενείς συνέπειες όπου εμφανίζονται από αυτή τη συμπεριφορά (συγκρούσεις στην οικογένεια, δύσκολα συναισθήματα, ματαίωση, οικονομικά και νομικά προβλήματα) δεν επαρκούν για να ελέγξει τη χρήση.

Το εξαρτημένο άτομο πέραν από τις συμπεριφορικές αλλαγές που θα αρχίσει να παρουσιάζει, εμφανίζει και έντονες συναισθηματικές μεταβολές, όπως αυξανόμενο άγχος, δυσφορία και συναισθηματικό πόνο, Σταδιακά θα αρχίσουν να επηρεάζονται άμεσα πολλές πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας του, και κυρίως οι σχέσεις του με το στενό περιβάλλον του (οικογενειακό και φιλικό) με μία αρνητική πορεία.

Πέραν λοιπόν τον εξαρτήσεων σε ψυχοδραστικές ουσίες, χρειάζεται να δούμε και τους συμπεριφορικούς εθισμούς ως αποτέλεσμα μίας ψυχολογικής εξάρτησης, όπου εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή και την ιατρική παρακολούθηση που συχνά εφαρμόζεται στους εθισμούς σε κάποια ουσία, χρειάζεται παράλληλη ψυχοκοινωνική υποστήριξη.