«Έχεις σεληνιαστεί» συνηθίζουμε να λέμε για κάποιον που συμπεριφέρεται παράξενα, αποδίδοντας το στις ημέρες της Πανσελήνου. Πρόκειται, όμως, για λαϊκό μύθο ή μήπως αυτή η φράση ενέχει κάποια αλήθεια;

Μεταξύ διάφορων πραγμάτων που φαίνεται να επηρεάζει η Πανσέληνος, πολλοί άνθρωποι αναφέρουν προβλήματα ύπνου και η επιστήμη δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει κάποια αλήθεια πίσω από αυτό τον συσχετισμό. Αρκετές μελέτες υποστηρίζουν, συγκεκριμένα, ότι η πανσέληνος μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ποιότητα του ύπνου.

Μια από τις πρώτες μελέτες που διερεύνησαν αυτή τη σύνδεση δημοσιεύτηκε το 2013. Η επίδραση της σελήνης στον ύπνο δεν ήταν ο αρχικός στόχος των ερευνητών, ωστόσο η μελέτη τους αποκάλυψε ένα απροσδόκητο μοτίβο. Με επικεφαλής τον Christian Cajochen, PhD, από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι χρειάστηκαν περίπου 5 λεπτά περισσότερο για να αποκοιμηθούν κατά τη διάρκεια της πανσελήνου, βίωσαν 30% λιγότερο βαθύ ύπνο και κοιμήθηκαν συνολικά 20 λεπτά λιγότερο. Μια παρόμοια μελέτη του 2014 υποστήριξε αυτά τα ευρήματα, σημειώνοντας ότι οι συμμετέχοντες κοιμήθηκαν κατά μέσο όρο 25 λεπτά λιγότερο κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης της σελήνης.

Δεδομένου ότι η πανσέληνος αποτελεί την πιο φωτεινή φάση της σελήνης, μοιάζει λογική η σκέψη ότι το περισσότερο φως μπορεί να διαταράξει τον ύπνο μας. Ωστόσο, σήμερα περιβαλλόμαστε από πολλές πηγές τεχνητού φωτός, επομένως το εν λόγω επιχείρημα χάνει την αξιοπιστία του. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες σε αυτές τις μελέτες τοποθετήθηκαν σε εργαστήρια ύπνου με περιορισμένη έκθεση στο φυσικό φως. Ορισμένοι, μάλιστα, κοιμήθηκαν σε συνθήκες σχεδόν απόλυτου σκοταδιού. Τα αποτελέσματα, ωστόσο, εξακολουθούσαν να δείχνουν ένα μοτίβο μειωμένου ύπνου κατά τη διάρκεια της πανσελήνου.

Το 2021, μια μελέτη είχε ως στόχο να διερευνήσει περαιτέρω αυτή τη σχέση, αυτή τη φορά σε πιο ρεαλιστικές συνθήκες. Οι ερευνητές εξέτασαν τα πρότυπα ύπνου τόσο σε απομακρυσμένες κοινότητες στην Αργεντινή, με ελάχιστη πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα, όσο και σε αστικά περιβάλλοντα, όπως το Σιάτλ. Είναι ενδιαφέρον ότι και οι δύο ομάδες πήγαν για ύπνο αργότερα και κοιμήθηκαν λιγότερο κατά τη φάση της πανσελήνου, με το μοτίβο αυτό να είναι πιο έντονο λίγο πριν το φεγγάρι φωτιστεί πλήρως.

Πώς εξηγείται, λοιπόν, αυτή η… σεληνιακή αϋπνία;

Αν και είναι απίθανο να ευθύνεται μόνο το φεγγαρόφως -ειδικά δεδομένης της εξάρτησής μας από το τεχνητό φως- οι ειδικοί πιστεύουν ότι η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στο εξελικτικό μας παρελθόν.

Ο Horacio de la Iglesia, PhD, ένας από τους επικεφαλής ερευνητές της μελέτης του 2021, υποστηρίζει ότι οι πρόγονοί μας μπορεί να προσαρμόστηκαν, ώστε να μένουν ξύπνιοι αργότερα όταν το φεγγάρι ήταν γεμάτο, καθώς το επιπλέον φως θα παρείχε περισσότερο χρόνο για κυνήγι και συλλογή. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένη στο DNA μας, κάνοντας το σώμα μας να καθυστερεί τον ύπνο τις νύχτες με πανσέληνο.

Τον δικό της ρόλο μπορεί, επίσης, να παίζει η βαρυτική έλξη του φεγγαριού. Ορισμένοι επιστήμονες εικάζουν ότι, όπως οι ωκεανοί, τα σώματά μας -που αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από νερό- μπορεί να ανταποκρίνονται στις ισχυρότερες βαρυτικές δυνάμεις της πανσελήνου. Ωστόσο, η επίδραση της σεληνιακής βαρύτητας στον άνθρωπο είναι ελάχιστη και η βαρυτική έλξη είναι παρόμοια τόσο κατά τη φάση της πανσελήνου, όσο και κατά τη φάση της νέας σελήνης, γεγονός που εγείρει αμφιβολίες σχετικά με αυτή τη θεωρία.

Μια άλλη υπόθεση υποδεικνύει αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο της Γης, οι οποίες αυξομειώνονται παράλληλα με τις βαρυτικές μετατοπίσεις της Σελήνης. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι αυτές οι γεωμαγνητικές διακυμάνσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν το καρδιαγγειακό μας σύστημα ή ακόμη και να μεταβάλουν τα επίπεδα μελατονίνης, διαταράσσοντας ενδεχομένως τα πρότυπα του ύπνου μας.

Οι ειδικοί πιστεύουν, επιπλέον, ότι μπορεί να έχουμε έναν εσωτερικό «κιρκαλούνιο ρυθμό», παρόμοιο με τον κιρκάδιο ρυθμό μας, ο οποίος λειτουργεί σε ένα μηνιαίο κύκλο που βασίζεται στις φάσεις της σελήνης. Ακριβώς όπως το σώμα μας ρυθμίζει φυσικά τους κύκλους ύπνου και αφύπνισης κατά τη διάρκεια ενός 24ωρου, μπορεί επίσης να ανταποκρίνεται στον σεληνιακό κύκλο, να γίνεται πιο ενεργό και λιγότερο επιρρεπές στον ύπνο κατά τη διάρκεια της πανσελήνου.

Μπορούμε να κοιμόμαστε καλύτερα και στην πανσέληνο;

Αν πιάνεις τον εαυτό σου να στριφογυρίζει στο κρεβάτι κατά τη διάρκεια της πανσελήνου, υπάρχουν μερικές στρατηγικές που μπορεί να σε βοηθήσουν να κοιμηθείς πιο ήσυχα.

Ο ειδικός στον ύπνο Brandon Peters, MD, προτείνει να καθυστερήσεις την ώρα του ύπνου σου κατά 30 έως 45 λεπτά τις νύχτες που προηγούνται της πανσελήνου, διατηρώντας παράλληλα τη συνηθισμένη ώρα αφύπνισης. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να αποκοιμηθείς πιο εύκολα όταν ξαπλώσεις στο κρεβάτι. Προσπάθησε, ακόμη, να εκτίθεσαι στο ηλιακό φως για τουλάχιστον 15 έως 30 λεπτά κάθε πρωί, για να διατηρήσεις τον κιρκάδιο ρυθμό σου υπό έλεγχο.

Η υιοθέτηση ευνοϊκών συνηθειών πριν από τον ύπνο μπορεί να επίσης να φανεί εξαιρετικά χρήσιμη. Χαμήλωσε τα φώτα το βράδυ και απόφυγε, όσο είναι δυνατόν, τις οθόνες πριν από τον ύπνο. Προσπάθησε να ακολουθείς μια ρουτίνα που προάγει τη χαλάρωση, είτε αυτή περιλαμβάνει διαλογισμό, ανάγνωση ή ακρόαση ενός χαλαρωτικού podcast.

Σε κάθε περίπτωση, να θυμάσαι ότι τυχόν προβλήματα ύπνου που αντιμετωπίζεις λόγω της πανσελήνου είναι προσωρινά. Μπορεί να στερηθείς μερικά λεπτά ύπνου για λίγες νύχτες, αλλά κατά κανόνα αυτό δεν αναμένεται να έχει μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή και την καθημερινότητά σου. Αν, όμως, υποφέρεις από κάποια ψυχική διαταραχή, όπως κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή, ίσως αξίζει να μιλήσεις με τον γιατρό σου αν παρατηρείς αλλαγές στα συμπτώματά σου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Η πανσέληνος θα συνεχίσει να δίνει το σταθερό ραντεβού της κάθε μήνα, αλλά με λίγη προετοιμασία, μπορείς να ελαχιστοποιήσεις τις επιπτώσεις της στον ύπνο σου και να περάσεις αυτή τη φάση χωρίς πολλά προβλήματα.