Έχεις παρατηρήσει κάτι στους ανθρώπους που καταφέρνουν (σχεδόν) πάντα να παίρνουν αυτό που θέλουν; Έχουν έναν δυναμισμό, μια ένταση, ένα εκτόπισμα που δεν μπορείς να αγνοήσεις. Και μια επιμονή, δεν τα παρατάνε. Όλα αυτά είναι καλά… μέχρι που αρχίζουν να γίνονται υπερβολικά. Ναι, δεν είναι όλοι ευχάριστοι καθώς διεκδικούν όσα θέλουν. Κάποιοι γίνονται δυσάρεστοι, έως και επιθετικοί στην προσπάθειά τους να εκφραστούν ή να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

Ο ψυχολόγος David Tzall, επισημαίνει ότι υπάρχουν 4 βασικά είδη επικοινωνίας:

• Επιθετική επικοινωνία: Άμεση, ωμή και συγκρουσιακή, χρησιμοποιείται συχνά για τον έλεγχο των συζητήσεων και την απόδοση ευθυνών.
• Διεκδικητική επικοινωνία: Ανοιχτή και με σεβασμό, επικεντρώνεται στην έκφραση των αναγκών με σαφήνεια, ενώ σέβεται τα όρια του άλλου ατόμου.
• Παθητική επικοινωνία: Αποφεύγει την έκφραση των σκέψεων και των αναγκών, για να αποτρέψει τη σύγκρουση, οδηγώντας συχνά σε εσωτερική απογοήτευση.
• Παθητικο – επιθετική επικοινωνία: Έμμεσα εχθρική, συνδυάζει την αποφυγή με σαρκασμό, αναβλητικότητα ή κρυφή αντίσταση.

Σύμφωνα με τον δρ. Tzall, η επιθετική επικοινωνία χαρακτηρίζεται από την έκφραση των αναγκών, των απόψεων και των επιθυμιών με τρόπο που αγνοεί τα συναισθήματα των άλλων. Πρόκειται για ένα επικοινωνιακό στυλ όπου «το άτομο επιδιώκει να κερδίσει ή να ελέγξει τη συζήτηση εις βάρος των συναισθημάτων και των δικαιωμάτων των άλλων». Αντί να προάγει την κατανόηση, συχνά κλιμακώνει τις συγκρούσεις και μετατρέπει τις συζητήσεις σε αγώνες εξουσίας.

Η επιθετική επικοινωνία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, συχνά προερχόμενη από μια αντίδραση που εντείνει τον θυμό και την απογοήτευση. Σύμφωνα με τη Suzette Bray, μερικές συνήθεις επιθετικές συμπεριφορές είναι όταν κάποιος:

• Υψώνει τη φωνή του, για να επιβληθεί ή να εκφοβίσει
• Χρησιμοποιεί σαρκασμό, για να υποτιμήσει τους άλλους
• Προσβάλλει ή χαρακτηρίζει
• Διακόπτει όσους μιλούν, για να επιβληθεί στη συζήτηση
• Κάνει επιθετικές κινήσεις, χρησιμοποιεί σωματική εγγύτητα ή χειρονομίες για εκφοβισμό
• Κατηγορεί τους άλλους, αρνείται να αναλάβει την ευθύνη και διαστρεβλώνει τα γεγονότα

Η επιθετική επικοινωνία έχει ως αποτέλεσμα να διαβρώνει συχνά την εμπιστοσύνη, δημιουργώντας απόσταση και μειώνοντας την πιθανότητα ανοιχτών, παραγωγικών συζητήσεων. Σύμφωνα με τον δρ. Tzall, η επιθετική επικοινωνία βλάπτει τις σχέσεις δημιουργώντας ένα εμπόδιο στην επικοινωνία, αφού αφήνει ελάχιστο χώρο στους άλλους να μοιραστούν τις απόψεις τους, προκαλώντας παρεξηγήσεις και δυσαρέσκεια. Ταυτόχρονα, προκαλεί συναισθηματική αποσύνδεση, μειώνοντας την οικειότητα και αποδυναμώνοντας τους δεσμούς.

Τα σημάδια της επιθετικής επικοινωνίας περιλαμβάνουν λεκτικές και μη λεκτικές ενδείξεις. Στις λεκτικές ενδείξεις περιλαμβάνονται η σκληρή γλώσσα, οι συχνές κατηγορίες, οι απαιτήσεις και οι φωνές, ενώ στις μη λεκτικές οι εχθρικές εκφράσεις προσώπου, η εισβολή στον προσωπικό χώρο και η συγκρουσιακή συμπεριφορά. Κάποιος που επικοινωνεί επιθετικά συχνά θέλει επίσης να κυριαρχεί στις συζητήσεις, διέπεται από έντονη ανάγκη να έχει τον έλεγχο μιας κατάστασης και κρατά εξαιρετικά αμυντική στάση σε οποιαδήποτε άσκηση κριτικής.

Σε αντίθεση με την επιθετική επικοινωνία, που διαταράσσει τις σχέσεις, καλλιεργώντας τη δυσαρέσκεια και τις παρεξηγήσεις, η διεκδικητική επικοινωνία ενθαρρύνει τον σεβασμό και τη σαφήνεια. Ο Chase Cassine, συγγραφέας του «The Sweetest Therapy», υπογραμμίζει ότι ενώ τόσο η διεκδικητική, όσο και η επιθετική επικοινωνία μπορεί να είναι άμεσες, η διεκδικητική σέβεται τις απόψεις και των δύο πλευρών, με στόχο ένα αμοιβαία επωφελές αποτέλεσμα.

Πώς μπορείς, λοιπόν, να γίνεις λιγότερο επιθετικ@, χωρίς να σταματήσεις να διεκδικείς όσα θέλεις; Οι ειδικοί προτείνουν:

• Αντικατάστησε το «εσύ» με το «εγώ»: Αντί να χρησιμοποιείς εκφράσεις του τύπου «πάντα το κάνεις αυτό», μπορείς για παράδειγμα να πεις «με ενοχλεί όταν παραβλέπονται οι ανάγκες μου».
• Ακολούθησε τη συνταγή ΠΑΕ: Πες ποια κατάσταση σε ενοχλεί, πώς ακριβώς σε κάνει να αισθάνεσαι και πώς θα μπορούσε να επιλυθεί.
• Εξασκήσου στις τεχνικές ηρεμίας, όπως οι βαθιές αναπνοές, που μπορούν να σε βοηθήσουν να προσεγγίζεις τις συζητήσεις με λιγότερο επιθετικό τόνο.

Γίνε διεκδικητικ@ χωρίς να γίνεσαι επιθετικ@

Οι ειδικοί προτείνουν ορισμένα βασικά σημεία της διαλεκτικής συμπεριφορικής θεραπείας (DBT), που θα σε βοηθήσουν να διεκδικείς τα θέλω σου, χωρίς να γίνεσαι δυσάρεστ@:

• Περιγράφω την κατάσταση
• Εκφράζω τα συναισθήματά μου
• Ζητώ αυτό χρειάζομαι
• Επιμένω στις επιθυμίες μου, αν χρειαστεί
• Διατηρώ τη στάση μου
• Αναλαμβάνω την ευθύνη
• Δεν παρασύρομαι συναισθηματικά
• Κερδίζω την εμπιστοσύνη των άλλων
• Διατηρώ ανοιχτό και ευγενικό τόνο
• Είμαι ειλικρινής και υποστηρικτικ@

Ναι, είμαστε όλοι διαφορετικοί και επικοινωνούμε με διαφορετικό τρόπο. Ένα, όμως, είναι το σίγουρο: Η επιθετική επικοινωνία είναι καθολικά δύσκολο να πετύχει το στόχο της και σπάνια προκαλεί τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η μετάβαση σε ένα πιο διεκδικητικό στυλ επικοινωνίας που θέτει ως προτεραιότητα τον σεβασμό και την κατανόηση μπορεί να είναι ένας πολύ πιο αποτελεσματικός τρόπος για να διασφαλίσεις αυτά που επιθυμείς. Αν και αυτό απαιτεί χρόνο και προσπάθεια, η μετάβαση σε έναν τρόπο επικοινωνίας που σέβεται τους άλλους θα ωφελήσει τόσο εσένα ατομικά, όσο και τη σχέση σου με τους άλλους.