Αν υπάρχει μία συγκεκριμένη ώρα μέσα στην ημέρα που όλοι αγαπάμε, τότε αυτή σίγουρα είναι η ώρα που ο ήλιος δύει. Τα χρώματα ξεθωριάζουν και η μέρα φεύγει, για να δώσει τη θέση της στη νύχτα. Λατρεύουμε να βλέπουμε το ηλιοβασίλεμα, ειδικά το καλοκαίρι, που η όλη διαδικασία διαρκεί περισσότερο και μοιάζει με μια υπέροχη τελετουργία.

Τον χειμώνα, πάλι, τα πράγματα είναι διαφορετικά: Το ηλιοβασίλεμα διαρκεί λιγότερο και συμβαίνει συνήθως σε ώρες που είμαστε απασχολημένοι μέσα σε κλειστούς χώρους. Δεν παρατηρούμε τη διαδικασία, παρά μόνο το αποτέλεσμά της. Τη μια στιγμή, όλα γύρω μας είναι φωτεινά και την άλλη, το απόλυτο σκοτάδι.

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ένα δυσάρεστο συναίσθημα να κυριαρχεί μέσα τους: Μια αίσθηση ανησυχίας, τρόμου, απώλειας. Πρόκειται για μια κατάσταση γνωστή και ως «άγχος του ηλιοβασιλέματος».

Τι προκαλεί το άγχος του ηλιοβασιλέματος;

Αν και δεν αποτελεί επίσημα αναγνωρισμένη ψυχική διαταραχή, το άγχος του ηλιοβασιλέματος περιγράφει μια αόριστη, δυσάρεστη αίσθηση, ένα μείγμα κενού, λύπης, ακόμα και πανικού, που εντείνεται όσο η μέρα μετατρέπεται σε νύχτα. Πολλοί απ’ όσους το βιώνουν λένε ότι όταν όλα είναι φωτεινά έξω, σηματοδοτούν ότι υπάρχουν ακόμη δυνατότητες. Καθώς, όμως, σκοτεινιάζει, όλα καταρρέουν. Μαζί με το φως, νιώθεις ότι χάνεται κι ο έλεγχος από τα χέρια σου.

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Debra Kissen, το άγχος του ηλιοβασιλέματος συνδέεται με το γενικό άγχος και άλλες ψυχικές παραμέτρους. Η ίδια σημειώνει ότι το άγχος είναι βαθιά προσωπικό και εκφράζεται διαφορετικά στον καθένα. Παράγοντες όπως η καθημερινή ρουτίνα, το βιολογικό ρολόι και οι απαιτήσεις παραγωγικότητας επηρεάζουν επίσης την εμπειρία αυτή.

Πώς συνδέεται το ηλιοβασίλεμα με το άγχος;

Η ώρα που αναπτύσσονται αυτά τα συναισθήματα δεν είναι καθόλου τυχαία. Σύμφωνα με την ψυχίατρο Evita Limon-Rocha, το άγχος συχνά εντείνεται όταν παύεις να ασχολείσαι ενεργά με κάτι. Σε έναν κόσμο συνεχούς ενασχόλησης, το ηλιοβασίλεμα σηματοδοτεί συχνά μια σπάνια στιγμή ησυχίας, όπου οι ανησυχίες βγαίνουν στην επιφάνεια.

Η «ενοχή της παραγωγικότητας», η αίσθηση δηλαδή ότι δεν έχεις κάνει αρκετά μέσα στην ημέρα μπορεί επίσης να φέρει το δικό της μερίδιο ευθύνης. «Συμβαίνει όταν έχουμε παράλογες προσδοκίες για το πόσα μπορούμε να καταφέρουμε μέσα σε μια δεδομένη περίοδο», αναφέρει η θεραπεύτρια Israa Nasir, προσθέτοντας ότι αυτό δεν σχετίζεται απαραίτητα με τη δουλειά. Μπορεί να πιέζεσαι από την ιδέα να χρησιμοποιείς τον ελεύθερό σου χρόνο «με σύνεση» και να «εκμεταλλεύεσαι» παραγωγικά τα ελεύθερα βράδια, τις διακοπές ή τα Σαββατοκύριακα.

Το άγχος για το μέλλον μπορεί επίσης να παίζει ρόλο. «Καθώς η μέρα τελειώνει, μας θυμίζει όλα όσα δεν κάναμε», λέει η Nasir. «Συν τοις άλλοις, ξέρουμε ότι η επόμενη μέρα θα ξεκινήσει και θα έχει τις δικές της εργασίες, οπότε μπορεί να νιώθουμε ως επιπλέον βάρος τα πράγματα που αφήσαμε ημιτελή».

Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά το άγχος αγαπά την ησυχία. Σύμφωνα με την δρ. Limon-Rocha, όταν τελικά πατάς φρένο στη δράση, τότε η ανησυχία βρίσκει χώρο να επιβληθεί. «όταν είμαστε επικεντρωμένοι στην ολοκλήρωση των εργασιών, δεν υπάρχει χρόνος για να παρεισφρήσει το άγχος. Είναι σαν μια ντουλάπα: Βάζουμε όλες αυτές τις σκέψεις και τα συναισθήματα εκεί μέσα και τα ξεχνάμε. Ποτέ δεν έφυγαν – απλώς δεν τα επεξεργαστήκαμε», λέει η ειδικός.

Σύμφωνα με την Kissen, η μείωση του φωτός που έρχεται με το ηλιοβασίλεμα αποτελεί ένα φυσικό σήμα στο σώμα μας ότι είναι ώρα ν’ αρχίσει να χαλαρώνει. Πολλές φορές, όμως, εμείς παρεμβαίνουμε σε αυτή τη φυσική διαδικασία, σε μια προσπάθεια να παραμείνουμε παραγωγικοί. Και παραγωγικοί σημαίνει συνήθως πράγματα που κάνουμε επειδή «πρέπει». Όταν, λοιπόν, η μέρα τελειώνει και δεν έχεις αφιερώσει ούτε λίγο χρόνο στον εαυτό σου, δεν είναι περίεργο που επικρατεί αυτή η αίσθηση δυσαρέσκειας.

Μπορείς να το αντιμετωπίσεις;

Η καταπολέμηση των δυσάρεστων συναισθημάτων εξαρτάται από το τι τα προκαλεί εξ αρχής. Αν πιστεύεις, για παράδειγμα, ότι μπορεί να φταίει η έλλειψη κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, κίνησης ή χρόνου σε εξωτερικούς χώρους, προσπάθησε να εντάξεις αυτές τις συνήθειες στην καθημερινότητάς σου, ως μια μορφή αυτοφροντίδας. Η δρ. Kissen προτείνει να τα αντιμετωπίζεις σαν «αδιαπραγμάτευτες» συνήθειες, όπως θα έκανες με τη λήψη μιας βιταμίνης. Πρέπει να αναγνωρίσεις τι είναι σημαντικό και ωφέλιμο για σένα και να αναγκάσεις τον εαυτό σου να το κάνει με τον ίδιο τρόπο που ανταποκρίνεσαι αποτελεσματικά στις υποχρεώσεις σου.

Επιπλέον, η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να αποτρέψει τη συσσώρευση άγχους και να σε βοηθήσει να αποβάλεις τυχόν τοξικές σκέψεις. «Αφιέρωσε 30 δευτερόλεπτα όπου θα είσαι απλά εσύ και ο εαυτός σου, χωρίς να κάνεις τίποτα άλλο», προτείνει η δρ. Limon-Rocha. Ενσωμάτωσε στιγμές «αποσυμπίεσης» μέσα στην ημέρα σου, αξιοποιώντας πρακτικές όπως οι ασκήσεις αναπνοής και ο διαλογισμός.

Η δημιουργία μιας ρουτίνας χαλάρωσης την ώρα του ηλιοβασιλέματος μπορεί να σου φανεί επίσης χρήσιμη. Η θεραπεύτρια Israa Nasir συνιστά να δημιουργήσεις ένα τελετουργικό, όπως να κρατάς ημερολόγιο, να ακούς μουσική ή να βγαίνεις μια βόλτα. Αυτή η ρουτίνα θα αποτελέσει ένα σαφές «σύνορο» μεταξύ του παραγωγικού και του ελεύθερου χρόνου σου.

Τέλος, είναι σημαντικό να ξέρεις πότε είναι η στιγμή να αναζητήσεις επαγγελματική βοήθεια. «Όλοι αγχώνονται», λέει η δρ. Limon-Rocha. «Όταν το άγχος αρχίζει να επηρεάζει τον ύπνο σου, το πώς επικοινωνείς με τους άλλους, την ικανότητά σου να αποδίδεις στην καθημερινότητα και την ευεξία σου, τότε μάλλον είναι καιρός να επισκεφθείς έναν θεραπευτή».