Ήταν ένα μαγικό ηλιοβασίλεμα ένα καλοκαίρι σ’ ένα νησί. Ένα αρχαίο αξιοθέατο σ’ έναν μακρινό προορισμό που πάντα ήθελα να επισκεφθώ. Ένα μήνυμα που διάβασα ένα πρωί και μ’ έκανε να χαμογελάω όλη μέρα. Ένα χαζό δώρο που έλαβα, γιατί κάποιος θυμόταν κάτι που είχα παρατηρήσει και μου άρεσε. Είναι η θέα των φίλων μου που μαζεύονται και γλεντούν με την ψυχή τους σε κάθε εορταστική περίσταση. Και μια μεγάλη, ζεστή και σφιχτή αγκαλιά στα δύσκολα. Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμη.
Αυτό είναι το μαγικό με το δέος. Μπορεί να πάρει χιλιάδες διαφορετικές μορφές, όμως είναι πάντα εκεί. Αρκεί να το προσέξουμε. Αρκεί να του δώσουμε την απαιτούμενη σημασία.
Οι ερευνητές μελετούν χρόνια αυτό το ανεξήγητο συναίσθημα κι όμως ακόμη δεν έχουν βρει τρόπο να το περιγράψουν. Κι αυτό γιατί απλώς δε μοιάζει με τίποτα γνωστό. Είναι σαν τη χαρά ή την ευγνωμοσύνη, αλλά όχι ίδιο. Μοιάζει με την ταπεινότητα ή την ελπίδα, αλλά δεν ταυτίζεται ούτε με αυτά. Η έκπληξη και η απορία είναι ίσως οι πιο κοντινές συγκρίσεις που έχουμε, λέει στο SELF η Jennifer Stellar, PhD, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Mississauga.
Η ίδια χαρακτηρίζει αυτό το συναίσθημα ως κάτι θετικό, με μια πολύπλοκη όμως φύση, ικανή να προκαλέσει μερικές φορές αποπροσανατολισμό, ακόμη και φόβο. «Είναι αυτό που νιώθεις απέναντι σε κάτι τόσο ξεχωριστό, που σχεδόν αψηφά την κατανόηση», λέει, προσθέτοντας ότι συχνά αλλάζει ή προκαλεί τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.
Έχει έναν περίεργο τρόπο να πυροδοτεί μέσα μας μια παιδική απορία, λειτουργώντας συχνά ως «πύλη», λέει ο Jeff Thompson, PhD, ερευνητής στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Columbia. Ο ίδιος περιγράφει το δέος ως «μια συνηθισμένη αντίδραση στο εξαιρετικό και μια εξαιρετική αντίδραση στο συνηθισμένο». Μπορεί να είναι ο θαυμασμός για τον ατελείωτο έναστρο ουρανό ή η περιέργεια για τον τρόπο που διαχέεται το ηλιακό φως μέσα στο δωμάτιο.
Η δύναμη του δέους
Το δέος υπερβαίνει τα καθημερινά συναισθήματα. Και μόνο η λέξη που το περιγράφει είναι αρκετή για να σε κάνει να νιώσεις κάτι ιδιαίτερο, ανεξήγητο. Κι όσο ξεχωριστή είναι η φύση του, άλλο τόσο ιδιαίτερα είναι και τα οφέλη του στη σωματική και ψυχική μας υγεία. Δεν πρόκειται απλώς για μια ωραία αίσθηση, αλλά ένα βαθιά και ουσιαστικά ωφέλιμο συναίσθημα.
Πλήθος ερευνών το συνδέουν με μια ηρεμιστική αντίδραση, που επιβραδύνει το σώμα και καταλαγιάζει την εγκεφαλική ομίχλη. Μεταξύ άλλων, έχει διαπιστωθεί ότι βοηθά:
- Στη μείωση του άγχους
- Στην ενίσχυση της ωκυτοκίνης (ορμόνη της ευεξίας)
- Στην υποστήριξη της καρδιαγγειακής υγείας και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας
- Στη μείωση της φλεγμονής, την καταπολέμηση των χρόνιων ασθενειών και τη διαχείριση των προκλήσεων ψυχικής υγείας
Μελέτες δείχνουν, επίσης, ότι οξύνει την κριτική σκέψη και ενθαρρύνει τον αλτρουισμό. Ένα πείραμα του UC Berkeley διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες που βίωσαν δέος χάρη σε απλές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα στη φύση, ήταν πιο πιθανό να βοηθήσουν άλλους σε στιγμές ανάγκης. Με λίγα λόγια, το δέος ενισχύει την ταπεινότητα, την αισιοδοξία και την αίσθηση ότι ανήκουμε σε κάτι μεγαλύτερο.
Ανακαλύπτοντας το δέος σε απίθανα μέρη
Ο τρόπος για να νιώσεις δέος είναι πιο απλός απ’ όσο νομίζεις. Η ομορφιά του έγκειται στο ότι είναι ένα «εύκολα προσβάσιμο» συναίσθημα. Δεν χρειάζονται μεγάλες χειρονομίες ή μακρινές περιπέτειες. Μπορείς να το αισθανθείς μέσα από απλές, καθημερινές δραστηριότητες. Προσκαλεί την περιέργεια, μας βγάζει από την πεζότητα της καθημερινότητας και προσφέρει μια νέα οπτική για τον κόσμο.
Η φύση είναι μια από τις σημαντικότερες πηγές δέους, αλλά δεν είναι η μόνη. «Ακόμη κι ένας όμορφος ουρανοξύστης, ένα κατόρθωμα της ανθρώπινης εφευρετικότητας, μπορεί να προκαλέσει δέος», λέει η δρ. Stellar.
1. Αναζήτησε στιγμές «μικρο-δέους»
Το δέος υπάρχει παντού γύρω σου, σε μικρές, καθημερινές λεπτομέρειες. Μπορεί να «κρύβεται» στη ζεστασιά μιας κούπας καφέ, στις ζωηρές αποχρώσεις των φύλλων, στον ήλιο που λάμπει ή σε μερικές νιφάδες χιονιού. Ξεκίνα την ημέρα σου παρατηρώντας 3 λεπτομέρειες που σε κάνουν να αισθάνεσαι όμορφα. Επίτρεψε στην ομορφιά τους να εισχωρήσει μέσα σου και απόλαυσε αυτό το ευχάριστο συναίσθημα, που μπορεί να σε συνοδεύει όλη την ημέρα.
2. Μοιράσου το δέος με άλλους
Το δέος ευδοκιμεί μέσα από τη σύνδεση. Μοιράσου ιστορίες θαυμασμού με φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα. Είτε αφηγείσαι ένα εντυπωσιακό ηλιοβασίλεμα, ή μια ευγενική χειρονομία, το δέος μπορεί να ενισχύσει τους δεσμούς και να πυροδοτήσει ένα κύμα θετικότητας.
3. Κάνε το δέος μέρος της ρουτίνας ευεξίας σου
Αντιμετώπισε το δέος όπως άλλες συνήθειες ευεξίας. Αφιέρωσε χρόνο για να βιώσεις ή να αναλογιστείς στιγμές που εμπνέουν θαυμασμό. Μπορεί να γίνει μέσα από έναν συνειδητό περίπατο, τηρώντας ένα ημερολόγιο ή απλά επιβραδύνοντας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η αναγνώριση των στιγμών που προκαλούν δέος μπορεί να κάνει θαύματα στην ψυχική και σωματική σου υγεία.
Φυσικά, δεν πρόκειται για ένα μαγικό ξόρκι, που μπορεί να επιλύσει τα πάντα. Δίνει, όμως, στον οργανισμό σου το απαραίτητο διάλειμμα και εξασκεί την ικανότητά του να διαχειρίζεται αποτελεσματικότερα το στρες.
Το δέος προσφέρει μια πολυπόθητη ανάπαυλα σε έναν πολυάσχολο, συχνά αγχωτικό κόσμο. Μας υπενθυμίζει να κάνουμε μια παύση, να παρατηρούμε και να εκτιμάμε την ομορφιά που υπάρχει γύρω μας. Όπως το θέτει ο δρ. Thompson, ξεκινά από εμάς τους ίδιους, αλλά δεν πρέπει να τελειώνει εκεί. Με το να μοιράζεσαι και να αναζητάς το δέος, μπορείς να ξεκλειδώσεις το μεταμορφωτική δύναμή του, προωθώντας τη χαρά, τη σύνδεση και την ανθεκτικότητα, τόσο στη δική σου ζωή, όσο και στων άλλων.
Η δρ. Stellar, ωστόσο, παρατηρεί μεγάλη αντίσταση από ανθρώπους που αισθάνονται ότι είναι πολύ απασχολημένοι για κάτι τέτοιο. «Αυτές οι μικρές στιγμές μπορεί να χαθούν αν είσαι συνέχεια στο τηλέφωνό σου, κάνοντας multitasking ή αν είσαι διαρκώς αγχωμέν@ και βιαστικ@», λέει. Το κλειδί είναι να «προστατεύεις αυτές τις μικρές και τόσο πολύτιμες στιγμές δέους», προσθέτει. Τώρα, λοιπόν, καθώς με διαβάζεις, αφιέρωσε μία στιγμή για να θαυμάσεις κάτι εξαιρετικό και άσε την ομορφιά του δέους να σε συνεπάρει. Ίσως νιώσεις λίγο πιο ζωνταν@.
