Όλοι περνάμε μέρες που νιώθουμε απλά εξαντλημένοι. Συνήθως, πρόκειται για κάτι περιστασιακό. Όταν, όμως, η ημερήσια υπνηλία γίνεται μια επίμονη πρόκληση, τότε μπορεί να πρόκειται για κάτι περισσότερο από απλή κόπωση. Μπορεί να υποφέρεις από Υπερβολική Ημερήσια Υπνηλία (EDS), μια πάθηση που ξεπερνά το αίσθημα της κούρασης και επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα.
Τι είναι η υπερβολική ημερήσια υπνηλία;
Η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι μια ιατρική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μια συντριπτική ανάγκη για ύπνο μέσα στη μέρα, ακόμη και μετά από επαρκή νυχτερινή ανάπαυση. Όπως σημειώνεται σε μια κλινική ανασκόπηση του Μαΐου 2021 που δημοσιεύθηκε στο Mayo Clinic Proceedings, επηρεάζει έως και 1 στους 3 ενήλικες στις ΗΠΑ.
«Πρόκειται για μια έντονη επιθυμία και τάση για ύπνο», εξηγεί η δρ. Anne Marie Morse, παιδονευρολόγος και ειδικός στην ιατρική του ύπνου. Τα άτομα με EDS μπορεί να δυσκολεύονται να παραμείνουν ξύπνια και σε εγρήγορση, ενώ συχνά αποκοιμούνται σε ακατάλληλες στιγμές, όπως κατά τη διάρκεια συνομιλιών ή συναντήσεων. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Υγείας (NHS) του Ηνωμένου Βασιλείου, το EDS είναι συνήθως σύμπτωμα μιας υποκείμενης πάθησης που απαιτεί ιατρική φροντίδα.
Πώς διαφέρει από την κόπωση;
Αν και συχνά συγχέονται, η κόπωση και η EDS είναι διαφορετικές καταστάσεις. Η κόπωση σε αφήνει να αισθάνεσαι ψυχικά και σωματικά εξαντλημέν@, αλλά δεν συνοδεύεται απαραίτητα από μια συντριπτική επιθυμία για ύπνο. Το EDS, ωστόσο, οδηγεί σε έντονη ανάγκη για ύπνο, ακόμη και μετά από επαρκή ξεκούραση.
Οι κίνδυνοι του EDS για την υγεία
Το EDS δεν διαταράσσει απλώς το πρόγραμμά σου, αλλά εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για τη συνολική σου υγεία. Η υπερβολική ημερήσια υπνηλία δεν σε κάνει απλώς να νυστάζεις – μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, τη μνήμη, την εστίαση και την παραγωγικότητά σου. Η στέρηση ύπνου αποδυναμώνει, επιπλέον, το ανοσοποιητικό σύστημα, διαταράσσει τις ορμόνες και αυξάνει τον κίνδυνο παθήσεων όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Μια μελέτη του Δεκεμβρίου 2023 στο Journal of the American Heart Association συνδέει το EDS με υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής νόσου και θνησιμότητας. Πέρα από τα σωματικά συμπτώματα, επιδρά επίσης στις σχέσεις, την απόδοση στην εργασία και την ασφάλεια. Αποτελεί κύριο παράγοντα πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων, με κινδύνους παρόμοιους με την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ.
Ποιοι είναι πιο επιρρεπείς;
Η χρόνια στέρηση ύπνου -που ορίζεται ως λιγότερες από 7 ώρες ύπνου ανά νύχτα- είναι η κύρια αιτία του EDS.
Το EDS μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο τύπους:
- Πρωτογενές EDS: Συμβαίνει όταν οι μηχανισμοί ρύθμισης ύπνου του εγκεφάλου δυσλειτουργούν. Καταστάσεις όπως η ναρκοληψία ή το σύνδρομο Kleine-Levin εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.
- Δευτερογενές EDS: Αυτός ο τύπος είναι πολύ πιο συχνός και προέρχεται από άλλα ιατρικά, ψυχολογικά ή συμπεριφορικά αίτια, όπως:
- Διαταραχές ύπνου (π.χ. αποφρακτική άπνοια ύπνου, σύνδρομο ανήσυχων ποδιών)
- Χρόνιες ασθένειες (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος Πάρκινσον)
- Καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη
- Ορισμένα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των οπιοειδών και των αντισταμινικών
- Κακή υγιεινή του ύπνου ή ακανόνιστα ωράρια, όπως αυτά που προκαλούνται από την εκ περιτροπής εργασία ή το jet lag
Για να παρακολουθείς τον ύπνο σου και να εντοπίσεις τυχόν προβλήματα, ξεκίνα τηρώντας ημερολόγιο συμπτωμάτων. Κατάγραψε τις συνήθειες του ύπνου σου, τυχόν συμπτώματα υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και άλλα συμπτώματα. Αυτές οι πληροφορίες βοηθούν και τους ειδικούς στη διάγνωση του EDS, διαταραχών ύπνου, υποκείμενων ιατρικών καταστάσεων ή πιθανών παρενεργειών φαρμάκων.
Η διάγνωση μπορεί να περιλαμβάνει:
- Διεξοδική εξέταση του ιστορικού ύπνου και του ιατρικού ιστορικού σου
- Μελέτες ύπνου, όπως πολυσωμνογραφία ή δοκιμή πολλαπλής καθυστέρησης ύπνου
Η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με την αιτία. Οι επιλογές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η βελτίωση της υγιεινής του ύπνου ή η υιοθέτηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου
- Φάρμακα
- Συσκευές, όπως μηχανήματα CPAP για καταστάσεις όπως η άπνοια ύπνου
Πότε είναι η ώρα να αναζητήσεις βοήθεια
Εάν η υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας εμφανίζεται τουλάχιστον 3 ημέρες την εβδομάδα για 3 μήνες, ίσως ήρθε η ώρα να συμβουλευτείς τον γιατρό σου. Η δρ. Morse συμβουλεύει να μην προσπαθήσεις να κάνεις αυτοδιάγνωση και, φυσικά, να μην επιχειρείς να λύσεις το πρόβλημα με συμβουλές του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «Το EDS έχει άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, εάν δεν αντιμετωπιστεί. Επισκέψου έναν ειδικό, για να βρείτε τη βασική αιτία και να ξεκινήσεις θεραπεία».
Το σημαντικό είναι να δώσεις σημασία. Μην αποδώσεις κάτι αφύσικα συχνό σε κάτι αναμενόμενο και φυσιολογικό, όπως η απλή κόπωση. Η χρόνια υπερβολική ημερήσια υπνηλία σηματοδοτεί ένα υποκείμενο ζήτημα, που χρήζει προσοχής. Η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής σου και θα διασφαλίσει μακροπρόθεσμα την υγεία και την ασφάλειά σου.
