H Eλισάβετ Χατζηγάκη ευθύνεται για τον στρατηγικό επαναπροσδιορισμό της αποστολής του Ιδρύματος σε περισσότερα προγράμματα βιωματικού χαρακτήρα από το 2022 όπως το Παιδεία & Περιβάλλον, ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε ακριτικές νησιωτικές και δυσπρόσιτες ορεινές σχολικές κοινότητες. Συνολικά, συντονίζει πέντε διαφορετικά στρατηγικά προγράμματα: Μαζί για το Σχολείο, Παιδεία & Περιβάλλον, Πακέτα Αγάπης, Αποστολές Στήριξης και Ημέρες Προσφοράς & Συμπερίληψης.

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Χατζηγάκη προωθεί την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας. Πιστεύετε ότι η γυναικεία παρουσία σε θέσεις ευθύνης αλλάζει τον τρόπο που προσεγγίζουμε την πολιτιστική διαχείριση;

Το Ίδρυμα Χατζηγάκη ιδρύθηκε το 2008 με στρατηγικούς πυλώνες: Α. τον Πολιτισμό, κάτω από τον οποίο εστιάζουμε στην Παιδεία και Β. την Κοινωνική Προσφορά-Αλληλεγγύη, κάτω από τον οποίο υλοποιούμε προγράμματα στήριξης ευάλωτων ομάδων, πολύτεκνων οικογενειών, ατόμων στην αστεγία, παιδιών και ενηλίκων με αναπηρίες, κοινοτήτων σε έκτακτη ανάγκη κ.α.

Θα ήθελα να προσδώσω μία ευρύτητα στο ερώτημα που θέτετε, η γυναικεία παρουσία σε θέσεις ευθύνης σε κάθε κλάδο, αποτελεί εκκίνηση για έναν διαφορετικό κόσμο καθώς η διαδικασία λήψης αποφάσεων γίνεται απόλυτα συμπεριληπτική. Οι γυναίκες εισέρχονται σε μία θέση με διαφορετικό τρόπο προσέγγισης και κίνησης, εστιάζοντας λοιπόν στον τομέα του πολιτισμού, έχω στο μυαλό μου -ελάχιστες- περιπτώσεις γυναικών σε θέσεις εξουσίας που έχουν αποδείξει με την «εκτός-κουτιού» δημιουργικότητα τους, την εφευρετικότητά τους και την σφαιρική τους αντίληψη ότι πράγματι μπορούν γίνουν δυνάμεις αλλαγής και εκσυγχρονισμού.

Μάλιστα, είχα την τύχη να συναντηθώ επαγγελματικά με κάποιες από αυτές μέσα από πρωτοβουλίες του Ιδρύματος, και έχω να καταθέσω ότι στην Ελλάδα έχουμε πραγματικά ανάγκη γυναίκες σε ηγετικές θέσεις στον τομέα του πολιτισμού, έναν τομέα που θα έπρεπε να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Οι γυναίκες αποτελούν φωτεινούς σηματοδότες εξέλιξης, φέρουν μαζί τους νέες πρακτικές, αντικομφορμιστικές ιδέες και μία ισόνομη ματιά σ’ έναν κόσμο που βάλλεται διαρκώς από στρεβλώσεις και παθογένειες.

Έχετε μιλήσει στο παρελθόν για την ανάγκη της κοινωνικής συνοχής και ισότητας. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σήμερα σε αυτούς τους τομείς;

Η κοινωνική συνοχή δεν μπορεί επιτευχθεί δίχως να έχουμε καταφέρει να φτάσουμε πρωτίστως στην κοινωνική ισότητα. Η κοινωνική ισότητα δεν εμπεριέχει μόνο την ισότητα μεταξύ των φύλων αλλά είναι φυσικά σημαντικός άξονας. Προτεραιότητα για εμάς στο Ίδρυμα Χατζηγάκη ήταν και είναι η διαμόρφωση μίας κοινωνίας που παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλες και σε όλους μέσα από πρωτοβουλίες και προγράμματα που στοχεύουν στην ενδυνάμωση και καλλιέργεια υγιών προτύπων. Βέβαια, αυτό δεν μπορεί να συμβεί εν μία νυκτί, γιατί υπόκεινται σε ριζικές αλλαγές στην νοοτροπία και στις αντιλήψεις τις οποίες, συνήθως, διοχετεύουμε, αναπαράγουμε και εγκαθιδρύουμε. Μέσα από την πορεία μου, ξεκινώντας από 17 χρόνων εθελόντρια, αργότερα ως σύμβουλος επικοινωνίας επιχειρήσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και μετέπειτα μέσα από το ρόλο μου στο Ίδρυμα Χατζηγάκη έχω συναντήσει εκατοντάδες διαφορετικές, ξεχωριστές, υπέροχες γυναίκες. Οι επιμέρους προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, το κοινωνικό περιβάλλον, την εθνικότητα, την οικονομική κατάσταση κ.α.

Ωστόσο, όλες οι προκλήσεις έχουν ένα κοινό παρονομαστή: μία γυναίκα καλείται πάντα να αποδεικνύει την αξία της, όπου και να βρίσκεται, ότι «καπέλο» και να φορά, πάντα θα κληθεί να μπει στην διαδικασία να υπερασπιστεί το ποια είναι, το γιατί είναι, το τι επιδιώκει. Το αποτέλεσμα αυτού, είναι να δημιουργούνται σημαντικά κενά ενέργειας, όπου γυναίκες στην προσπάθεια τους να επιτύχουν στόχους και όνειρα, χάνουν παραγωγική ενέργεια, συχνά, χάνουν την πυξίδα τους, χάνουν ευκαιρίες και εν τέλει μπαίνουν σ΄ ένα ατέρμονο κύκλο αμφισβήτησης. Η συνθήκη που περιγράφω διέπει κάθε στάδιο στη ζωή μίας γυναίκας, ως μαθήτρια, επιλέγοντας κατευθύνσεις και πορεία, ως νέα γυναίκα στην αγορά εργασίας, ως εξελισσόμενη επαγγελματίας, ως μητέρα κ.ο.κ.

Η αξία του δικού μας έργου στο Ίδρυμα και προσωπικά της δικής μου συμβολής έγκειται στην παροχή ευκαιριών εξέλιξης σε όλες τις ηλικίες μέσα από εκπαιδευτικά βιωματικά προγράμματα, συμβουλευτική αλλά και διαμόρφωση στιβαρού δικτύου όπου γυναίκες από διαφορετικές κατευθύνσεις και προσανατολισμό συναντιούνται με άλλες γυναίκες, μαθαίνουν από αυτές, εμπνέονται και τελικά βγαίνουν από τον κύκλο της αμφισβήτησης, ανακαλύπτουν το ταλέντο, τη δύναμη τους και πορεύονται με αυτοπεποίθηση κόντρα στις προκλήσεις.

Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στις νέες γυναίκες που φιλοδοξούν να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους σε τομείς όπως η φιλανθρωπία, η βιωσιμότητα και η επιχειρηματικότητα;

Ο κόσμος μας αλλάζει με ταχύτητα φωτός, σε μία πρόσφατη συζήτηση, με μία νέα γυναίκα που μόλις ολοκλήρωσε το Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης στο Ίδρυμα Χατζηγάκη και η οποία εργάστηκε στην ομάδα μου, ταξίδεψε μαζί μου στο πεδίο, συντόνισε μεγάλες εθελοντικές πρωτοβουλίες κ.α., ανέφερα ότι η καταξίωση έρχεται μόνο μέσα από την εσωτερική γνώση, ισορροπία, αυθεντικότητα. Όταν μία νέα γυναίκα ξεκινά να διαγράφει την πορεία της, θα πρέπει να έχει ένα τρίπτυχο στο μυαλό της: αυτογνωσία, προσήλωση στον στόχο και ευελιξία.

Η αυτογνωσία, είναι η «εσωτερική ζύμωση» που θα κάνει μία γυναίκα, όσο καλύτερα γνωρίζει τον εαυτό της, τις δυνάμεις της, τόσο πιο ανθεκτική γίνεται όταν κάποιος θα επιχειρήσει ξανά να τη βάλει στην διαδικασία της αυτό-αμφισβήτησης που περιέγραψα νωρίτερα. Η προσήλωση στον στόχο, ουσιαστικά, είναι η δομημένη σκέψη που οδηγεί στην ξεκάθαρη στοχοθεσία και ως εκ τούτου τα επόμενα βήματα γίνονται με σταθερότητα και αποφασιστικότητα. Τέλος, η ευελιξία, είναι υπερ-δύναμη. Οι γυναίκες που θα καλλιεργήσουν την ευελιξία, μπορούν να επιτύχουν τα πάντα. Η ευελιξία οδηγεί συνεχώς σε νέες διόδους που μας φέρνουν κοντά στον τελικό στόχο με απόλυτη αποδοχή της νέας συνθήκης και χωρίς να παρεκκλίνουμε από τον αρχικό μας σκοπό σε οποιονδήποτε τομέα είτε η επιχειρηματικότητα, η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, η αειφορία και η πράσινη καινοτομία. Αυτό το τρίπτυχο κυριάρχησε μέχρι σήμερα και στη δική μου διαδρομή, διέπει κάθε μου κίνηση, κάθε κατεύθυνση και κάθε νέο βήμα.

Αναλάβατε τη θέση της Γενικής Γραμματέως του Πολιτιστικού Ιδρύματος Χατζηγάκη σε νεαρή ηλικία. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε ως νέα γυναίκα σε ηγετική θέση και πώς τις ξεπεράσατε;

Είναι ένα πολυδιάστατο, συναρπαστικό ταξίδι η πορεία μου έως τώρα στο Ίδρυμα Χατζηγάκη με πολλούς και διαφορετικούς σταθμούς, με απροσδόκητες προκλήσεις και όμορφες εκπλήξεις. Ομολογουμένως, ανέλαβα πολύ νέα αρκετές ευθύνες με μεγάλο όγκο αρμοδιοτήτων και κλήθηκα νωρίς να αποδείξω τι πραγματικά μπορώ να καταφέρω αλλά και σε τι βαθμό μπορώ να οδηγήσω τον οργανισμό σε μία νέα εποχή όπου η έννοια της φιλανθρωπίας από μονοδιάστατη γίνεται πολυδιάστατη. Ωστόσο, εντάχθηκα στο δυναμικό του Ιδρύματος έχοντας κάνει πολλά προγενέστερα βήματα στον επαγγελματικό στίβο, φέροντας μαζί τεχνογνωσία και εμπειρίες που συντέλεσαν στην δυναμική και την αυτοπεποίθηση που είχα όταν ανέλαβα και ξεκινήσαμε να επανασχεδιάζουμε ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων, πρωτοβουλιών, με όραμα τη θεμελίωση οικοσυστημάτων προσφοράς με πολλούς και διαφορετικούς συμβαλλόμενους. Βέβαια, είναι τεράστια η ευθύνη, πέρασε αρκετός καιρός για να συνειδητοποιήσω το βάρος που ενέχει η κάθε μου απόφαση αλλά και την αξία του τελικού αποτελέσματος.

Ξεκινώντας όμως το ταξίδι μου στο Ίδρυμα Χατζηγάκη, συνάντησα «κλειστές πόρτες», «κλειστά αυτιά», εισέπραξα αμφισβήτηση, αρκετές φορές και δυσπιστία, αυτό ήταν όμως για εμένα και το μεγαλύτερο ερέθισμα για προχωρήσω με προσήλωση προς τον στόχο. Για εμένα, η μεγαλύτερη πρόκληση, είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία και αυτό είναι το σκεπτικό μου πάντα. Μέσα από το ρόλο μου, βρίσκομαι συνεχώς σε επαγρύπνηση, γιατί έχω τεράστια ευθύνη απέναντι στους ανθρώπους που με στήριξαν και με στηρίζουν και φυσικά στους συνεργάτες μου, τους ανθρώπους με τους οποίους οραματιζόμαστε μαζί τα επόμενα βήματα. Τέλος, η οικογένεια μου διαδραμάτισε και διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην ορθή διαχείριση των όποιων προκλήσεων και στην ώθηση που μου έδωσε για ελευθερία κινήσεων και αποφάσεων και είμαι παντοτινά ευγνώμων γι’ αυτό. Αναμφίβολα, το Ίδρυμα είναι ζωντανός οργανισμός, μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε μαζί, μαθαίνουμε από τις προκλήσεις τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο καθώς το έργο μας έχει απτό αποτύπωμα σε σύνδεση με την ποιότητα ζωής συνανθρώπων μας σε όλη τη χώρα.

Το ίδρυμα έχει υλοποιήσει δράσεις όπως τα «Πακέτα Αγάπης» και τα «Γεύματα Αγάπης» για την υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Πώς αυτές οι πρωτοβουλίες συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των γυναικών σε τοπικές κοινωνίες;

Το Ίδρυμα Χατζηγάκη υλοποιεί αυτή τη στιγμή πέντε στρατηγικά προγράμματα στήριξης ευάλωτων ομάδων με πολυμορφικό χαρακτήρα. Τα «Πακέτα Αγάπης» είναι ένα πρόγραμμα στήριξης ευάλωτων πολύτεκνων οικογενειών συχνά μονογονεϊκών στην Αττική και στην περιφέρεια. Είναι ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2012 για να συμβάλλει στην εξάλειψη των ανισοτήτων που προκύπτουν από το χρόνιο ζήτημα της επισιτιστικής κρίσης. Ο κεντρικός άξονας του προγράμματος είναι η παροχή «Πακέτων Αγάπης», πακέτα με τρόφιμα, πρώτες ύλες, είδη υγιεινής και προσωπικής φροντίδας, παιχνίδια αλλά και ρούχα. Από το 2023, το Πρόγραμμα διευρύνει τη στόχευσή του καθώς εντάσσονται και δράσεις εθελοντικής συνεισφοράς στο πεδίο όπως η προετοιμασία γευμάτων, ζεστού φρεσκο-μαγειρεμένου φαγητού μέσα από τα «Γεύματα Αγάπης». Το πρόγραμμα αυτό αφορά την «οικογένεια», όταν λοιπόν μιλάμε για μία πολύτεκνη μητέρα που μεγαλώνει μόνη της τα παιδιά της και παράλληλα εργάζεται σε εξαιρετικά δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, μιλάμε, πρακτικά, για ενδυνάμωση στην πιο πρωτογενή μορφή της, η συνεισφορά μας είναι σε βασικά ζητήματα βιοπορισμού για την ίδια και την οικογένεια της.

Βεβαίως, αυτή είναι μία περίπτωση. Ο άξονας του προγράμματος είναι τέτοιος που μας επιτρέπει να στηρίζουμε ένα διευρυμένο κομμάτι της κοινότητας και να χαρτογραφούμε και ευρύτερα τις ανάγκες πολλών γυναικών. Για παράδειγμα, ένα ουσιαστικό ζήτημα που ανακύπτει από την επαφή μας με διαφορετικές γυναίκες είναι το σοβαρό χάσμα σε γνώσεις και ιδιαίτερα η καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων, η απόκτηση πρακτικών γνώσεων στον ψηφιακό κόσμο είναι εργαλείο αυτονόμησης και απεμπλοκής από μία δύσκολη ή ακόμα και κακοποιητική συνθήκη για την έναρξη μίας νέας ζωής.

Από το 2023, το Ίδρυμα Χατζηγάκη έχει υλοποιήσει πιλοτικά δύο προγράμματα ψηφιακού εγγραμματισμού με αξιόλογους εταίρους, για γυναίκες τριών ηλικιακών ομάδων (16-18, 20-40 και 50+ ετών) σε δύο Δήμους της Αττικής. Είναι μαγικό να βλέπεις πως με την παροχή δυνατών ερεθισμάτων, νέων γνώσεων και στοχευμένης πληροφορίας δημιουργείται ένα δημιουργικό πλαίσιο σκέψης και δράσης για τις συμμετέχουσες, αυξάνεται η αυτοπεποίθηση τους να ασχοληθούν με καινούργιες δραστηριότητες, να διερευνήσουν ιδέες και να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους. Οι εκπαιδεύσεις γίνονται από γυναίκες σε γυναίκες. Το πρόγραμμα φιλοξενεί γυναίκες εξειδικευμένες στο χώρο της τεχνολογίας και όχι μόνο, που λειτουργούν ως μέντορες και υγιή πρότυπα αργότερα. Αυτή είναι για εμένα, τελικά, η ουσιαστική έννοια της ενδυνάμωσης και γίνεται πράξη μέσα από την αποστολή του Ιδρύματος.

Έχετε τονίσει τη σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης. Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τις γυναίκες ώστε να συμμετέχουν πιο ενεργά σε αυτή την προσπάθεια, τόσο επιχειρηματικά όσο και κοινωνικά;

Αδιαμφισβήτητα, η αειφόρος ανάπτυξη είναι μονόδρομος για την διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής στον πλανήτη Γη, οι κλιματικές μεταβολές είναι πλέον κάτι περισσότερο από αισθητές και καλούμαστε όλες και όλοι να προσαρμοστούμε σε μία νέα πραγματικότητα, νέα δεδομένα, νέες πρακτικές. Όπως γίνεται ευρέως αντιληπτό και έχει υπογραμμισθεί και σε πολλές ετήσιες αναφορές από τον ΟΗΕ, τo World Bank Group, τη UNICEF κ.α. οι γυναίκες αποτελούν μία «κλιματικά ευάλωτη ομάδα», κυρίως, σε επίπεδο αφομοίωσης, ανθεκτικότητας και ισορροπίας της ζωής τους και των εξαρτώμενων μελών τους από τις κλιματικές αλλαγές.

Ο ρόλος λοιπόν όλων μας εδώ και κυρίως κοινωφελών φορέων όπως το Ίδρυμα Χατζηγάκη είναι πολυδιάστατος: A. Οφείλουμε να εστιάσουμε στον άξονα της Παιδείας, δηλαδή της επιμόρφωσης και της εκπαίδευσης των γυναικών γύρω από τις κλιματικές εξελίξεις, για την κατανόηση, υιοθέτηση και εφαρμογή νέων πρακτικών αν μιλήσουμε για τον κλάδο των επιχειρήσεων αλλά και της κοινωνικής ενσωμάτωσης αυτών και των οικογενειών τους με μία ευρύτερη έννοια. Β. Οφείλουμε να δημιουργήσουμε το πλαίσιο πρόσβασης σε εργαλεία που θα ενισχύσουν τον ανοιχτό, διεπιστημονικό, δια-τομεακό διάλογο, ώστε να παρέχουμε το βήμα σε κάθε γυναίκα να εκφράσει τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς της και τις σκέψεις της σε οποιανδήποτε κλάδο ή συνθήκη κι αν ανήκει και ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής της αλλά και για να ακούσει άλλες γυναίκες, να μοιράζονται τις εμπειρίες τους. Γ. Μία νέα τάξη πραγμάτων δημιουργείται και η διαδικασία προσαρμογής σ’ αυτή είναι πολλές φορές άγνωστη και επίπονη, χτίζοντας ένα δίκτυο αλληλοϋποστήριξης γυναικών, θεμελιώνουμε από την αρχή μία κοινότητα που μοιράζεται και δρα συλλογικά, ιδιαίτερα σε μία συνθήκη ακραίων κλιματικών αλλαγών, με ξεχωριστή έμφαση σε περιοχές μακριά από τα αστικά κέντρα.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα πράγμα για τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα σήμερα, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;

Ειλικρινά, είναι ιδιαίτερα θλιβερό, σήμερα, να μιλάμε ακόμα για «θέσεις» μεταξύ των φύλων. Ωστόσο, σε μία βαθιά πατριαρχική κοινωνία όπως η ελληνική που μαστίζεται διαχρονικά από παθογένειες και στερεότυπα που συντηρούν τις ρίζες των έμφυλων ανισοτήτων, για να σταματήσουμε να μιλάμε για «θέσεις» και «γυάλινες οροφές» προτιμώ να ξεκινήσουμε από τα θεμέλια, δηλαδή, να μιλήσουμε για τον τρόπο που εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, τα κορίτσια και τα αγόρια.

Ουσιαστικές παρεμβάσεις στην Παιδεία, θα οδηγήσουν στον επαναπροσδιορισμό βασικών αντιλήψεων με έμφαση στο φύλο, την ταυτότητα, το ανθρώπινο σώμα, τη σύνδεση μεταξύ των δύο φύλων, τις ελευθερίες, τη συναίνεση, την αποδοχή, τα δικαιώματα κ.λπ. Πιστεύω ακράδαντα ότι η Παιδεία είναι καίριος πυλώνας στον δρόμο για την ισότητα, καθώς το σχολείο οφείλει και μπορεί να κατέχει το ρόλο του αντίβαρου, να προάγει υγιή πρότυπα συμπεριφοράς, ίσες ευκαιρίες για εξέλιξη σε όλους τους τομείς και τέλος, σφαιρικό τρόπο σκέψης έναντι ενδεχόμενων τοξικών ή αναχρονιστικών αντιλήψεων ή/και πρακτικών που μπορεί ένα παιδί να αποδέχεται ως φυσιολογικές στο οικογενειακό περιβάλλον.

Αδιαμφισβήτητα, ο δρόμος που έχει να διανύσει μία γυναίκα για να κατακτηθεί η ισότητα είναι ακόμα μακρύς και συνδέεται απόλυτα με τη θέση ισχύος που κατέχει το ανδρικό φύλο στην ελληνική κοινωνία. Για παράδειγμα, στο πολιτικό γίγνεσθαι, η εξουσία στην Ελλάδα παραμένει κυρίαρχα ανδρική υπόθεση. Σημειώνεται μειωμένη παρουσία γυναικών τόσο στα ψηφοδέλτια, όσο και στις δομές λήψης πολιτικών αποφάσεων σε σχέση με άλλα Ευρωπαϊκά κράτη και αυτό έχει σοβαρό αντίκτυπο σε όλες τις βαθμίδες της κοινωνίας.

Αν κάτι λοιπόν θα ήθελα να αλλάξει είναι ο τρόπος εκπαίδευσης της νέας γενιάς, έτσι θεμελιώνουμε μία διαφορετική κοινωνία, μία κοινωνία στην οποία κύρια θέματα συζήτησης θα είναι η καινοτομία, η εξέλιξη και η κοινωνική άνθιση και όχι πλέον οι «θέσεις»….Μέσα από τον ρόλο μου και μέσα από τα προγράμματα και τις πρωτοβουλίες που σχεδιάζουμε, σκοπός μου ήταν και θα είναι πάντα να στηρίζω αδιαλείπτως, με κάθε πρόσφορο μέσο, να μεταλαμπαδεύω γνώσεις και εμπειρία σε κορίτσια και γυναίκες κάθε ηλικίας. Να γίνομαι η φωνή και η δύναμη για όσες αισθάνονται ευάλωτες ή βρίσκονται στο περιθώριο. Κάθε μέρα, κάθε στιγμή.