Με αφορμή τα 20 χρόνια που πέρασαν από την πρεμιέρα της ταινίας “Eternal Sunshine of the Spotless Mind” αναρωτιέμαι τι θα γινόταν, αν είχαμε στην πραγματικότητα την ευκαιρία να σβήσουμε τις αναμνήσεις με πρώην, παλιούς φίλους ή ανθρώπους που δεν είναι πια στη ζωή μας. Εσύ, αν μπορούσες, θα έσβηνες τις αναμνήσεις με τ@ν πρώην σου;

Για όσους δεν έχουν δει την ερωτική ταινία επιστημονικής φαντασίας του 2004, ο συντετριμμένος Joel Barish (Jim Carrey) ανακαλύπτει ότι ο πρώην έρωτας της ζωής του, η Clementine Kruczynski (Kate Winslet), τον έχει διαγράψει από τη μνήμη της, μέσω μιας ανώδυνης αλλά περίπλοκης ιατρικής διαδικασίας. Πληγωμένος και θυμωμένος, ο Barish αποφασίζει να κάνει το ίδιο.

Το πρώτο βήμα της διαδικασίας, όπως μαθαίνουμε από έναν γιατρό που δίνει στον Barish τις οδηγίες, είναι να πετάξει όλα τα γράμματα, τις φωτογραφίες, τα σχέδια και τα προσωπικά αντικείμενα που μπορεί να συνδέονται με την Clementine. Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την πρεμιέρα της Αιώνιας Λιακάδας και, ενώ δεν νοσταλγώ πλέον τη φουτουριστική τεχνολογία που βρίσκεται στο επίκεντρό της, η ταινία συνεχίζει ωστόσο να εμπνέει και να ιντριγκάρει, πιο πρόσφατα ως έμπνευση πίσω από το τελευταίο άλμπουμ της Ariana Grande, το όχι και τόσο διακριτικά τιτλοφορημένο eternal sunshine, το οποίο καταπιάνεται με όλα τα συναισθήματά της μετά το διαζύγιο.

Η γοητεία μιας τέτοιας δυνατότητας ήταν πολύ πραγματική για εκείνη την εποχή. Όπως ο Joel και η Clementine, σίγουρα όλοι θα λαχταρούσαμε να ξεφύγουμε από τον αμείλικτο πόνο της πληγωμένης καρδιάς.

Το γεγονός ότι χωρίζεις, δεν σημαίνει ότι τα συναισθήματά σου και οι αναμνήσεις σου εξαφανίζονται ως δια μαγείας.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβεις για τις αναμνήσεις είναι ότι είναι βαθιά ριζωμένες στον εγκέφαλό μας, στην αμυγδαλή, η οποία επεξεργάζεται τα συναισθήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτές οι αναμνήσεις μπορεί να μοιάζουν τόσο ζωντανές και έντονες, ακόμη και πολύ καιρό μετά το τέλος της σχέσης. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2021, οι αναμνήσεις μας από τις σχέσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της γνωστικής μας λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης εργασίας μας. Όταν χωρίζεις με κάποιον, ο εγκέφαλός σου πρέπει να επανασυνδεθεί ενεργά, όχι για να ξεχάσει εντελώς, αλλά για να βάλει στην άκρη αυτές τις αναμνήσεις. Εκεί που κάποτε αυτές οι αναμνήσεις ήταν ζωτικής σημασίας για τη σχέση -ενισχύοντας την και παρέχοντάς της μια προσωπική ιστορία-, τώρα δεν αποτελούν πλέον προτεραιότητα και έτσι το σύστημα της μνήμης σου πρέπει να προσπαθήσει να βρει πού ταιριάζουν.

Ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι ότι συνήθως οι άνθρωποι χρειάζονται περίπου τρεις μήνες για να επουλωθούν από έναν χωρισμό, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει χρονικό πλαίσιο και μπορεί να νιώθεις πως ο πόνος δεν έχει τέλος, καθώς ο εγκέφαλός σου παλεύει να αναδιατάξει τις συνάψεις και να αφήσει το παρελθόν.

“Παρόλο που οι αναμνήσεις μπορεί να είναι δύσκολες και προκλητικές για εμάς, όταν δεν είναι φαινομενικά θετικής φύσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι έχουμε μια μνήμη για κάποιο λόγο και ότι είναι προστατευτική για εμάς και προάγει την επιβίωση”, εξηγεί η ψυχολόγος Kelsey Latimer. “Οι αρνητικές αναμνήσεις μοιάζουν δύσκολες και το να τις “σβήσουμε” μπορεί, αυτή τη στιγμή, να φαίνεται ευκολότερο, επειδή δεν θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα που τις συνοδεύουν. Ωστόσο, είναι επίσης προστατευτικές, καθώς μας βοηθούν να μάθουμε από τις προκλήσεις του παρελθόντος, ώστε να μην επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά τα ίδια μοτίβα”.

Η διαγραφή των κακών “πραγμάτων” σημαίνει ότι αντί να μάθεις από τα λάθη σου, μπορεί να είσαι καταδικασμέν@ να τα επαναλάβεις. Βραχυπρόθεσμα, αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να ανακάμψεις πολύ πιο γρήγορα μετά από έναν χωρισμό, αλλά δεν θα σου διδάξει τίποτα που θα σε βοηθήσει να αναπτυχθείς μακροπρόθεσμα.

Στη συνέχεια, καθώς αρχίζεις να θεραπεύεσαι, αρχίζουν να εξασθενούν και οι γνωστικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου σου. Αυτό σημαίνει ότι οι αναμνήσεις που είχες προσωρινά παραμερίσει γίνονται τελικά μακρινές αναμνήσεις, σε αντίθεση με εκείνες που πρέπει να αγνοείς ή να έχεις εμμονή με αυτές. Όσο δύσκολο κι αν είναι, τελικά πρέπει να αφήσεις αυτές τις αναμνήσεις – καλές και κακές – και να προχωρήσεις παρακάτω. “Αυτό που λειτουργεί όσον αφορά την τιμή των αναμνήσεων, θα είναι διαφορετικό για τον καθένα”, λέει η ψυχολόγος. “Για μερικούς ανθρώπους, είναι πολύ οδυνηρό να θυμούνται το άτομο για αρκετές εβδομάδες ή μήνες μετά από έναν χωρισμό. Για άλλους, μπορεί να βοηθήσει η εκτέλεση ασκήσεων που σηματοδοτούν διαδικασίες κλεισίματος ή απελευθέρωσης”.

Ορισμένες από αυτές τις ασκήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την καταστροφή του αγαπημένου πουλόβερ τ@ πρώην σου που δεν πήρε ποτέ ή τη διαγραφή όλων των φωτογραφιών σας μαζί – μια καθαρτική εμπειρία που βοηθά πολλούς ανθρώπους, καθώς μπορεί να προσφέρει μια φυσική αναπαράσταση της απαλλαγής από τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα που μπορεί να κρατάς ακόμα.

Ακόμα κι αν, σε μια κλασική χολιγουντιανή φαντασίωση, ο Joel και η Clementine καταλήγουν να ξαναβρούν ο ένας τον άλλον, το συνολικό νόημα της ταινίας υποδηλώνει ότι οι αναμνήσεις εξυπηρετούν έναν ζωτικό σκοπό στη διαμόρφωση της ανάπτυξης και της ανθεκτικότητάς μας. H πραγματική θεραπεία έρχεται από το να σέβεσαι το παρελθόν σου και να το χρησιμοποιείς για να αναπτυχθείς. Δεν πρόκειται να ξεχάσεις, αλλά να το αφήσεις να φύγει και να κάνεις χώρο για νέα ξεκινήματα.