Είναι ιδέα μου ή η συγγνώμη έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος κάθε γεμάτης νόημα -ή και όχι- πρότασης;
Τις προάλλες, κλείστηκα κατά λάθος στις τουαλέτες ενός μπαρ. Χωρίς κινητό και χωρίς μεγάλο εύρος προσλαμβανουσών, ήμουν έρμαιο των φυσικών αναγκών του πρώτου ανθρώπου που θα άκουγε την έκκλησή μου για βοήθεια. Κάποια στιγμή άκουσα έναν ήχο τακουνιών να πλησιάζει. Αρχίζοντας να αισθάνομαι πως η σωτηρία μου καταφθάνει φώναξα «συγγνώμη», με έναν συνδυασμό ευγένειας και απελπισίας. Η γυναίκα πλησίασε, κατάλαβε τι μου είχε συμβεί και με κάποιες απότομες κινήσεις κατάφερε να με «απεγκλωβίσει» από αυτή τη βαρεμάρα. Ωστόσο, έβαλε τόση δύναμη, που ανοίγοντας μου, με χτύπησε με την άκρη της πόρτας στο γόνατο. «Συγγνώμη» μου είπε, βάζοντας τα χέρια της στο πρόσωπό της. Εγώ ζητούσα συγγνώμη που είχα κλειστεί σε μια τουαλέτα και δε μπορούσα να ξαναβγώ στον πραγματικό κόσμο. Η σωτήρας μου μού ζητούσε συγγνώμη και ένιωσε και άσχημα απλά επειδή με ακούμπησε λίγο δυνατά με την πόρτα. Ποια; Η γυναίκα στην οποία οφείλω το ότι η φασαρία και η δυνατή μουσική ενός μπαρ –πράγματα για τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα γκρίνιαζα- με έκαναν να νιώθω ευγνώμων για τις μικρές δυσκολίες του να ζεις.
Μετά από αυτό, άρχισα να γίνομαι πιο ευαίσθητη στο άκουσμα της λέξης συγγνώμη. Η λέξη αυτή είναι παντού. Σε προτάσεις που της ταιριάζουν απόλυτα, και σε προτάσεις που με αυτή μέσα τους φαίνονται παράλογες. Οι άνθρωποι ζητάμε συγγνώμη συνέχεια, για τα πάντα, σε περιπτώσεις που το να απολογούμαστε είναι λογικό και σε άλλες είναι παντελώς παράλογο. «Συγγνώμη, αλλά δε μπορώ να ζήσω με έναν άνθρωπο που δε με σέβεται» είπε στο τηλέφωνο μια κοπέλα δίπλα μου στη στάση του λεωφορείου. Συγγνώμη για το αυτονόητο δηλαδή. Ζήτησε συγγνώμη στη θέση κάποιου που λογικά θα έπρεπε να της έχει ζητήσει συγγνώμη.
Αντί να δίνουμε οι άνθρωποι συγχαρητήρια ο ένας στον άλλο που είμαστε ακόμα ζωντανοί, στη σκηνή, σχεδόν- σαν ροκ συγκρότημα, απολογούμαστε.
Το να είναι κανείς ευγενικός είναι χάρισμα, που ευτυχώς δουλεύεται. Μπορεί να έχει υπάρξει κανείς από λιγότερο ευγενικός μέχρι και εντελώς αγενής, αλλά τίποτα δεν είναι τετελεσμένο. Δουλεύεται και βελτιώνεται, όπως και οι περισσότερες ανθρώπινες ποιότητες που μας κάνουν να απολαμβάνουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας. Υπάρχουν ωστόσο καταστάσεις στις οποίες οι συγγνώμη είναι ξένη, περιττή ή παράλογη. Υπάρχουν πράγματα για τα οποία δεν αξίζει να απολογείσαι.
Δε χρειάζεται να απολογείσαι όταν έχεις μόλις βοηθήσει ή σώσει κάποιον. Κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Κάποιες φορές χρειάζονται περισσότερη δύναμη οι «διασώσεις» και υπάρχουν μερικές παράπλευρες απώλειες. Όπως και να έχει το χιούμορ βοηθάει, γιατί με τη συγγνώμη σου ενδέχεται να διέκοψες το πολύ σημαντικό «ευχαριστώ» του ανθρώπου απέναντί σου.
Δε χρειάζεται να απολογείσαι όταν βάζεις τα όριά σου. Ειδικά όταν τα έχεις δει να καταπατώνται. Το «μέχρι εδώ σου» δεν είναι ζήτημα προς απολογία, είναι μια ειλικρινής προσπάθεια να κάνεις τις ανθρώπινες σχέσεις να δουλέψουν.
Δε χρειάζεται να απολογείσαι για την ελευθερία σου και τις επιλογές σου. Το να δείχνεις σε κάποιον πως από ένα σημείο και μετά ξεκινά η δική σου προσωπική ελευθερία, την οποία προσπάθησε να καταπατήσει, δεν έχει χώρο για συγγνώμες. Μόνο για λογικά επιχειρήματα με μια πάντα χρήσιμη δόση διπλωματίας.
Δε χρειάζεται να απολογείσαι όταν απλά προσπαθείς να είσαι ευγενική. Ούτε όταν υπερασπίζεσαι τα δικαιώματα κάποιου που για τους λόγους του νιώθει πως δεν έχει τη δύναμη να το κάνει μόνος του.
Ας κάνουμε τη συγγνώμη λέξη με νόημα. Ας της επιτρέψουμε να μεταφράζει τα συναισθήματα που τις ταιριάζουν. Έτσι θα υπόσχεται πραγματικά βήματα και δουλειά προς την κατανόηση και τη βελτίωση. Ό,τι και αν σημαίνει βελτίωση.
«Συγγνώμη, μπορώ να καθίσω στη θέση δίπλα σας;» όταν είσαι στα ΜΜΜ και ο άλλος έχει πιάσει ολόκληρο κάθισμα για την… τσάντα του.
