Μετά το διήγημά της με τίτλο «Η Ορχιδέα στο Σκοτάδι», που διακρίθηκε και κυκλοφόρησε στη συλλογή «Ημερολόγια Καραντίνας» του Ιανού μαζί με άλλες βραβευμένες ιστορίες, ο Ατσάλινος Κήπος είναι το πρώτο βιβλίο της Μαρίας Τζωρτζάκη.

“Νιώθω πολύ ευτυχής που έχει συμβεί αυτό. Ικανοποιημένη, ευγνώμων και περήφανη. Όχι γιατί έχω κάνει τίποτα σημαντικό -πλέον τα βιβλία κυκλοφορούν με τόσο ταχείς ρυθμούς, που δεν ξέρω αν είναι καν επίτευγμα- απλώς μόνο και μόνο γιατί το να βλέπεις μία ιδέα που δημιουργείς στο κεφάλι σου να αποτυπώνεται κάπου για πάντα, σε ένα αντικείμενο που μπορεί να ταξιδέψει παντού και να συνεχίσει χωρίς εσένα, είναι κάτι σπουδαίο.” μου περιγράφει τα συναισθήματά της για την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου.

O Aτσάλινος Κήπος είναι μυθιστόρημα φαντασίας; Πώς θα το ονόμαζες εσύ;

Κατά βάση, είναι αλληγορία με κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις. Όταν έγραφα το βιβλίο, σκεφτόμουν κάποιες φορές πρώτα πίσω από τη λέξη που θα χρησιμοποιούσα. Άλλες πάλι, συνέβαινε ανάποδα. Η λέξη ερχόταν από μόνη της και ήξερε πού να τοποθετηθεί για να υπονοήσει αυτό που ήθελα. Η φαντασία ήταν το μέσο, χρειάστηκε για να ειπωθεί η ιστορία μου. Το ατσάλι, ας πούμε, είναι κάτι που φυλακίζει. Ό,τι δεν είναι ελευθερία. Είναι ο φασισμός, η δικτατορία, η καταπίεση, η καταστολή, η εξουσία που διαφθείρει, τα κάγκελα, ο κακός μας εαυτός.

Ποια ήταν έμπνευσή σου για να ξεκινήσεις να γράφεις αυτή την ιστορία;

Ήταν πολλά μαζί. Αρχικά, ήμουν -και θα είμαι πάντα- πολύ θυμωμένη με το πόσο άσχημα φέρονται στα ζώα οι άνθρωποι. Με το πόσο υπερόπτες είμαστε που οτιδήποτε θεωρούμε πιο αδύναμο, επιλέγουμε να το χλευάζουμε ή να το βασανίζουμε. Επίσης, είχα τόσα να πω, με αφορμή διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που με απασχολούν, που έπρεπε κάπου να διοχετεύσω αυτή μου την ανάγκη. Κάποιοι ήρωές μου, ουσιαστικά, μιλάνε αντί για μένα.

Κάποιο άλλοι είναι η άλλη πλευρά (μας), η πιο σκοτεινή, που θα ήθελα να νικηθεί. Βέβαια, ήταν και η καραντίνα που μόλις είχε τελειώσει και έπαιξε τον ρόλο της, γιατί μας έκανε να σκεφτούμε σοβαρά το θέμα του εγκλεισμού, οπότε ήρθε και έδεσε η φυλάκιση σε έναν ζωολογικό κήπο σαν κεντρική ιδέα. Το καθοριστικό όμως για να συνεχίσω ήταν το τι θα γινόταν αν δεν ήταν τα πράγματα όπως είναι. Αν γινόταν κάτι που κανείς δεν θα περίμενε; Θα άλλαζε τελικά κάτι όντως; Ή μήπως από τη φύση μας έχουμε μια ροπή προς το σκοτάδι και την (αυτο)καταστροφή;

Τι σημαίνει επανάσταση για σένα;

Επανάσταση σημαίνει να ξεβολεύεσαι. Να μη φοβάσαι. Να μην αφήνεις να σε χρησιμοποιούν. Να αλλάζεις αν το χρειάζεσαι, χωρίς να σε ενδιαφέρει τι θα πουν οι άλλοι. Να σκέφτεσαι. Να διεκδικείς όχι μόνο αυτό που σου ανήκει, αλλά ακόμη και κάτι μεγαλύτερο, όπως για παράδειγμα έναν καλύτερο κόσμο. Και να το διεκδικείς εξίσου για όλους, όσοι το επιθυμούν. Επανάσταση, σε έναν κόσμο αδιάφορο, είναι και η αλληλεγγύη. Με την πιο «κανονική» της έννοια, είναι η απίστευτη δύναμη που (οφείλει να) έχει το μυαλό και ο λόγος σου απέναντι στους φαινομενικά δυνατούς.

Διαχωρίζεις τους ανθρώπους σε τρεις κατηγορίες βάσει των στοιχείων της προσωπικότητάς τους. Μίλησε μας για αυτό.

Οι ήρωές μου δεν είναι όλοι άνθρωποι (ή ακριβώς άνθρωποι) και ανήκουν σε τρεις ομάδες. Δεν τους διαχωρίζω με βάση την προσωπικότητά τους τόσο, όσο με βάση τη συμπεριφορά τους απέναντι στους άλλους και κατ’ επέκταση τη θέση τους ιδεολογικά και πολιτικά σε αυτόν τον κόσμο. Οι Ζωάνθρωποι είναι τα καταπιεσμένα -πριν από την Επανάσταση- ζώα, οι Επαναστάτες, οι οποίοι σήμερα ακροβατούν ανάμεσα στην εξουσία που κατέλαβαν και στην αριστερή – επαναστατική τους φύση, οι Ωμηστές είναι οι κακοί άνθρωποι, που έβγαλαν ξαφνικά ουρές και αυτιά ζώων (δεν φημίζονται δηλαδή για την ανθρωπιά τους, βλ. φασίστες) και που θέλουν να ανατρέψουν το υπάρχον πολίτευμα, είναι κάτι σαν τους δικτάτορες ή τους τύπους διαφόρων ακροδεξιών εγκληματικών συμμοριών.

Τέλος, είναι οι Αληθινοί, οι λίγοι εναπομείναντες, που είναι στ’ αλήθεια άνθρωποι, καλοί και αγνοί, που δεν έχουν ακόμη διαφθαρεί και που έχουν στηρίξει τους Επαναστάτες.

Θα τελειώσουν ποτέ τα εγκλήματα των ανθρώπων εις βάρος των ζώων άραγε; Τι θα χρειαζόταν για αυτό;

Ελπίζω κάποτε να σταματήσουν. Πάντα (περιέργως) ελπίζω, για όλα σε αυτή τη ζωή. Αλλά δεν ξέρω, όσο μας αγαπώ, άλλο τόσο μας φοβάμαι πολύ εμάς τους ανθρώπους. Γίνονται φρικτά πράγματα, που μαθαίνουμε και που δεν μαθαίνουμε.

Με άγρια ζώα, με ζώα αγροκτήματος, με κατοικίδια. Πολλά θα μπορούσαν να αλλάξουν ή να απαγορευτούν. Το θέμα είναι τι συμφέρει ποιον. Συνήθως έτσι λειτουργεί αυτός ο κόσμος, με βάση αυτό και σε βάρος των αδυνάτων. Νομίζω πρέπει να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος, να είμαστε σθεναρά απέναντι σε όσους βασανίζουν ζώα, με σκοπό τον πλουτισμό ή την ευχαρίστηση (γιατί συμβαίνει και αυτό), να μην ενθαρρύνουμε πρακτικές, όπως το κυνήγι ή υπεραλίευση. Χρειάζεται παιδεία, χρειάζεται ταπεινότητα, χρειάζεται ευθύνη. Θεωρώ πως ο τρόπος που φέρεσαι σε όποιο άλλο έμβιο ον (ακόμη και στα μη έμβια, όπως είναι τα αντικείμενα, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία) είναι ενδεικτικός του τι άνθρωπος είσαι.

Του πώς επιλέγεις να στέκεσαι στην κοινωνία, τι αποτύπωμα θέλεις να αφήσεις για τους επόμενους. Και πρέπει να φροντίσουμε το περιβάλλον, για να υπάρχουν και επόμενοι, δεν αρκεί να τους φέρνεις απλώς στον κόσμο, μπορείς να φροντίσεις ο κόσμος αρχικά να υπάρχει και έπειτα να είναι φιλικός για να τους υποδεχτεί.