Ήμουν ακόμα στα 19 όταν άρχισα πρώτη φορά να σκέφτομαι σοβαρά αν θα ήθελα να κάνω παιδιά κάποια μέρα. Στην πραγματικότητα έβλεπα τη διαφορά από φίλες μου που απο τα 16 τους μπορούσαν να φανταστούν τον μελλοντικό τους εαυτό ως μαμάδες.

Πάντα αναγνώριζα κάτι αναμφισβήτητα μαγικό στη δημιουργία μιας ανθρώπινης ζωής και οι άνθρωποι γύρω μου με καθησύχαζαν ότι το μητρικό ένστικτο αναπόφευκτα θα λειτουργούσε μεγαλώνοντας. Αλλά δεν το έκανε. Όχι στα 20. Ούτε στα 25, ούτε στα 30.

Έτσι, η ιστορία άλλαξε, και οι άνθρωποι γύρω μου μού έλεγαν ότι το πεισματικά άπιαστο μητρικό μου ένστικτο θα ερχόταν σαρωτικό τη στιγμή που θα κρατούσα το μωρό στην αγκαλιά μου για πρώτη φορά.  Τότε ήταν που άρχισα να σκέφτομαι την τρομακτική πιθανότητα να κάνουν λάθος. Τι θα γινόταν αν, κρατώντας το πολύτιμο πρωτότοκο μωρό στην αγκαλιά μου για πρώτη φορά… δεν ένιωθα τίποτα; Τι είδους γονιός θα ήμουν; Θα μετάνιωνα; Τι είδους άνθρωπος είναι αυτός που μπορεί να νιώθει ότι δεν θέλει να έχει παιδιά; Είναι εφικτό;

Κάθε φορά που προσπαθούσα να περιγράψω τις σκέψεις μου, αντιμετώπιζα την ίδια αντίδραση, «μην ανησυχείς, θα είσαι υπέροχη μαμά!» Υπήρχε πάντα μια αίσθηση αναπόφευκτου σε αυτό, λες και αυτή ήταν μια βόλτα που δεν μπορούσα να επιλέξω να μην κάνω, ότι δεν έπρεπε να αμφισβητώ κανένα κομμάτι της διαδρομής και απλά να είμαι σίγουρη ότι όλα θα πάνε τέλεια.

Για όσους από εμάς είμαστε ακόμα αναποφάσιστοι για το αν θα κάνουμε παιδιά ή όχι, το μεγαλύτερο δίλημμα είναι συνήθως η αίσθηση-φόβος ότι μπορεί να ζήσουμε μία ολόκληρη ζωή μετανιώνοντας που δεν κάναμε παιδιά.

Ο μεγάλος φόβος είναι ότι, με το να μην κάνουμε παιδιά, αρνούμαστε στον εαυτό μας μια από τις πιο μαγικές εμπειρίες της ζωής και ότι θα πεθάνουμε χωρίς να μάθουμε ποτέ πώς είναι η αληθινή άνευ όρων αγάπη. Οι περισσότεροι άνθρωποι που σχεδιάζουν την εγκυμοσύνη τους βυθίζονται στη γονεϊκότητα, είτε είναι κάτι που πραγματικά θέλουν είτε όχι. Σπάνια τους δίνεται η ευκαιρία να καταλήξουν μόνοι τους σε ένα συμπέρασμα.

Είναι αρκετά εύκολο για όσους είναι σίγουροι για μία από τις δύο επιλογές, αλλά η απόφαση είναι πολύ πιο δύσκολη για όσους έχουν κολλήσει κάπου στη μέση. Εξάλλου σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουμε πολλοί από εμάς, το μητρικό (ή πατρικό) ένστικτο μπορεί να μην εκδηλωθεί ποτέ, ανεξάρτητα από το πόσα παιδιά έχουμε ή πόσο ειλικρινά τα αγαπάμε.

Η καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο UC Davis και συγγραφέας του Mother Nature: A History of Mothers, Infants, and Natural Selection, Sarah Blaffer Hrdy πιστεύει ότι αυτό που συχνά αναφέρουμε ως μητρικό ένστικτο δεν είναι τίποτα άλλο από συμπεριφορά εκπαίδευσης, ένα είδος κοινωνικής σύμβασης, ενσωματωμένο στην πολιτιστική μας συνείδηση. Η έρευνα της Hrdy φανερώνει ότι τα «μητρικά ένστικτα» ενός γονέα είναι ανάλογα με το πόσο θέλουν να γίνουν γονείς αρχικά και πόσο χρόνο είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν στο δέσιμο με τα παιδιά τους. «Μια γυναίκα που είναι αφοσιωμένη στο να είναι μητέρα θα μάθει να αγαπά οποιοδήποτε μωρό, είτε είναι δικό της είτε όχι», εξηγεί η συγγραφέας, «μια γυναίκα που δεν έχει δεσμευτεί ή δεν είναι προετοιμασμένη να είναι μητέρα μπορεί κάλλιστα να μην είναι έτοιμη να αγαπήσει κανένα μωρό, ούτε καν το δικό της» προσθέτει.

Αλλά αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε γονέας που εμπίπτει στην τελευταία κατηγορία είναι ένα στατιστικό φάντασμα. Το στίγμα του να είσαι κάθε άλλο παρά απόλυτα ικανοποιημένος με το να γίνεις γονιός είναι τόσο μεγάλο, που η απειλή της δημόσιας ντροπής τείνει να εξαφανίζει σχετικά δεδομένα από οποιαδήποτε μελέτη διεξάγεται για τη γονική ικανοποίηση. Οι ερευνητές πρέπει συχνά να ξεγελούν τους γονείς για να αποκαλύψουν πώς νιώθουν πραγματικά προκειμένου να προσεγγίσουν την αλήθεια. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι λίγοι θα παραδεχτούν ότι αισθάνονται πως η γονεϊκότητα δεν έφερε την ευτυχία που είχαν φανταστεί ότι θα έρθει μαζί με το μωρό.

Σε μια περίεργη εξελικτική ανατροπή, φαίνεται ότι είναι πολύ πιθανό να είσαι καλός γονιός ενώ παράλληλα να παραμένεις μη ευχαριστημένος με τη ζωή σου

Είναι μια αποκάλυψη που ο νεότερος μου εαυτός μου δεν θα πίστευε ποτέ ότι ήταν δυνατή ή έστω δεν θα ήθελε να το πιστέψει. Δεν θα έπρεπε να υπάρχει κάποιο είδος βιολογικής προστασίας από τέτοια πράγματα; Ένας γενετικός διακόπτης που κατεβαίνει τη στιγμή που τα μάτια του παιδιού μας συναντούν τα δικά μας; Ένας διακόπτης που κάνει τις μεταμεσονύχτιες κραυγές του παιδιού μας να ακούγονται σαν Σονάτες του Σεληνόφωτος; Κατά μία έννοια, υπάρχει. Απλώς δεν λειτουργεί πάντα με τον τρόπο που νομίζουμε. Ο καθηγητής ψυχολογίας του Χάρβαρντ και συγγραφέας του Stumbling on Happiness, Daniel Gilbert εξηγεί ότι όταν στους περισσότερους ανθρώπους παρουσιάζεται μια επιλογή που δεν μπορούν ποτέ να την πάρουν πίσω ή να την αλλάξουν, τείνουν να είναι ευχαριστημένοι με αυτήν.

Ιστορικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, ακόμη και ψυχολογικά, το να κάνεις παιδιά είναι απλώς άλλο ένα ορόσημο στη ζωή, όπως το πρώτο σου φιλί, η αποφοίτηση, η πρώτη σου δουλειά και άλλα παρόμοια επιτεύγματα. Είναι ακόμα κάτι που κατάφερες. Αλλά όπως και με όλες τις μεγάλες αλλαγές ζωής έτσι και με αυτό μαζί του έρχεται μία τεράστια αλλαγή στο πόσο χαρούμενοι είμαστε με την απόφασή μας να γίνουμε γονείς αντί, ας πούμε, να περάσουμε το υπόλοιπο της ζωής μας ταξιδεύοντας στον κόσμο ή χτίζοντας σχολεία στην Αφρική.

Έτσι, με έναν ειρωνικό τρόπο, θα μπορούσε να πει κανείς ότι όσο πιο βιώσιμη και κοινωνικά αποδεκτή είναι η απόφαση να μην κάνει κάποιος παιδιά, τόσο πιο κοντά έρχεται στο ενδεχόμενο της μεταμέλειας. Τουλάχιστον, μέχρι να καταλήξουμε, ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας πριν κάνουμε το μεγάλο βήμα. Σε αντίθεση με τους ευτυχισμένους γονείς που παίρνουν τα πράγματα χαλαρά και καλωσορίζουν την ευθύνη της γονεϊκότητας, οι δυστυχισμένοι γονείς σκέφτονται υπερβολικά το παρελθόν τους πριν από το μωρό και το μακρινό μέλλον την εποχή που τα παιδιά τους θα φύγουν από το σπίτι. Σκέφτονται την ώρα που θα είναι πάλι ελεύθεροι από την τεράστια ευθύνη του μεγαλώματος. Άρα τι; Περνάς μεγάλο μέρος της ζωής σου προσπαθώντας να αποδεχτείς την απόφασή σου να κάνεις παιδιά, καθώς περιμένεις να περάσουν οι “συνέπειες” της απόφασής σου; Άδικο για όλους.

Στο πρώτο βιβλίο της Jennifer Senior All Joy and No Fun: The Paradox of Modern Parenthood, η συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο λόγος που τόσοι πολλοί γονείς είναι κρυφά δυστυχισμένοι είναι λόγω μιας διαχρονικής στροφής προς την «παιδοκεντρική» ανατροφή των παιδιών. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, το μεγαλύτερο μέρος της απογοήτευσης και της δυστυχίας πηγάζει από το γεγονός ότι οι γονείς σήμερα αναγκαστικά κάνουν τα παιδιά τους το κέντρο του σύμπαντός τους και κάνουν τους εαυτούς τους φύλακες της ευτυχίας και της αυτοεκτίμησης του παιδιού τους. Η Senior τονίζει ότι αυτό το επίπεδο αυτοθυσίας είναι εξαιρετικά τοξικό. Για όλους.

Υπάρχει μία ανείπωτη προσδοκία ότι οι γονείς πρέπει να τα κάνουν όλα. Κάθε γενιά γονέων πιθανότατα θεωρεί τον εαυτό της εξαιρετικά αφοσιωμένο, αλλά με μία πιο προσεκτική ματιά θα δεις ότι η γονική προσπάθεια είναι στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών. Παλιά οι μαμάδες συνήθιζαν να λένε στα παιδιά τους να πάνε έξω και να παίξουν προκειμένου να κάνουν τις δουλειές ή να έχουν λίγο χρόνο για εκείνες. Κι έτσι φτάνουμε να σκεφτόμαστε την επίδραση ενός παιδιού στη ζωή μας συνδυασμένη με το σπαρτιατικό πρόγραμμα των σημερινών τυπικών γονέων. Πρέπει να εγκαταλείψουμε τα χόμπι μας και τα ξενύχτια μας, πρέπει να κάνουμε τη ζωή μας να περιστρέφεται γύρω από τις δραστηριότητες των παιδιών μας και πρέπει να χειριζόμαστε μόνοι μας όλο το επιπλέον μαγείρεμα, καθάρισμα και τις υποχρεώσεις.

Ο καθηγητής Bryan Caplan πιστεύει ότι δεν χρειάζεται να είναι τόσο μεγάλη υπόθεση η ανατροφή των παιδιών. Εφόσον οι γονείς παρέχουν στα παιδιά τους ένα ασφαλές και στοργικό περιβάλλον, οποιαδήποτε περαιτέρω γονική μέριμνα έχει ασήμαντη επίδραση στην προσωπικότητα και τις μελλοντικές προοπτικές του παιδιού. 

Οι περισσότεροι γονείς θα σου πουν ότι το να κάνεις παιδιά, αν και ναι, είναι εξαιρετικά δύσκολο, είναι επίσης η απόλυτη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων κάποιου ως ανθρώπου, ένα είδος  φώτισης που πηγάζει φυσικά από την άνευ όρων αγάπη που νιώθεις για το παιδί σου. Και ποιος δεν θα ήθελε την ευκαιρία να νιώσει έτσι; Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει άγρυπνες νύχτες και ένα μονίμως ακατάστατο σπίτι. Όλοι ονειρεύονται να συναντήσουν την αδελφή ψυχή τους μια μέρα και να ζήσουν ευτυχισμένοι για πάντα, και για πολλούς από εμάς, το να γίνουμε γονείς έρχεται με την ίδια αίσθηση του «τέλους από παραμύθι». Το να έχεις ένα μωρό δεν σημαίνει μόνο αγάπη άνευ όρων και προσωπική ολοκλήρωση, σημαίνει δημιουργία ενός μικρού ανθρώπου που θα είναι αφιερωμένο σε σένα, καρδιά και ψυχή, για το υπόλοιπο της ζωής σου. Αλλά γνωρίζουμε ότι δεν λειτουργεί πάντα έτσι.

Τώρα ανυπομονούμε να κάνουμε παιδιά με τον τρόπο που η Τζέιν Όστεν ανυπομονούσε να παντρευτεί. Έχουμε όλες αυτές τις μεγάλες προσδοκίες από τη γονεϊκότητα και την ευτυχία που θα μας φέρει ένα παιδί.

Δεν υπάρχουν εγγυήσεις στη ζωή, και σίγουρα δεν υπάρχουν και εύκολες απαντήσεις

Ένα παιδί μπορεί να σε αγαπά, αλλά μπορεί να μη σε συμπαθεί. Μπορεί να σε σέβεται, αλλά μπορεί να μην θέλει να περάσει πολύ χρόνο μαζί σου. Μπορεί να νιώθει υποχρέωση απέναντί στους γονείς του, αλλά μπορεί να μην ενδιαφέρεται πραγματικά για την ευτυχία σου. Για να το θέσω ωμά, μόνο και μόνο επειδή αποφασίσεις να κάνεις παιδιά με σκοπό να νιώθεις ολοκληρωμένος ως άτομο που το έκανες, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα πεθάνεις και μόνος σου.

Ανεξάρτητα από το πόσο μακριά έχουμε φτάσει ως κοινωνία, η επιλογή να μην κάνουμε παιδιά εξακολουθεί να θεωρείται ευρέως ως εγωιστική απόφαση. Όμως ο εγωισμός παίρνει πολλές διαφορετικές μορφές. Όπως τόνισε ο Όσκαρ Ουάιλντ, «Εγωισμός δεν σημαίνει να ζεις όπως θέλεις εσύ, αλλά η απαίτηση από τους άλλους να ζουν έτσι όπως θέλεις εσύ». Γιατί είναι τόσο δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι δεν είναι όλοι φτιαγμένοι για τον ίδιο ρόλο, ότι δεν αναζητούν όλοι την ευτυχία με τον ίδιο τρόπο; Και πάνω απ ‘όλα, γιατί είναι τόσο δύσκολο για εμάς να φανταστούμε ότι μια ζωή με παιδιά πρέπει να ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με όλους τους άλλους;

Το πιο ισχυρό επιχείρημα για την απόκτηση παιδιών παραμένει ότι δίνουν νόημα στη μικρή μας ζωή

Παρεμπιπτόντως, αυτή τυχαίνει να είναι και η μόνη δικαιολογία για την απόκτηση παιδιών με την οποία οι άνθρωποι παλεύουν περισσότερο, ειδικά αν είναι νέοι και έχουν όλη τους τη ζωή μπροστά τους. Είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον μέσο 25χρονο εαυτό σου να φανταστεί πώς θα είναι η ζωή στα 65. Είναι δύσκολο να φανταστείς, πόσο μάλλον να καταλάβεις, πώς θα είναι να μεγαλώνεις και τι φέρνει μαζί του αυτό. Πώς μπορείς στα 30 σου να φανταστείς πόση ευτυχία μπορεί να κρύβει να συνοδεύεις την κόρη σου στον γάμο της; Είναι πράγματα που ο νους σου δεν μπορεί εύκολα να συλλάβει. Μόνο να υποθέσει.

Όσο είμαστε νέοι, αυτά τα περίπλοκα πράγματα φαίνονται μακρινά. Αλλά ο χρόνος έχει έναν αστείο τρόπο να αλλάζει τις αξίες μας τόσο δραματικά όσο αλλάζει το πρόσωπό μας. Πριν το καταλάβουμε, όλα τα πράγματα που μας φαίνονται σημαντικά τώρα, ότι μπορείς να σηκωθείς ένα Σάββατο πρωί και να πάρεις αυθόρμητα το αυτοκίνητο για ένα road trip, τα likes και οι followers, να χορεύεις όλη τη νύχτα, όλα εκείνα που αυτή τη στιγμή σε κάνουν να νιώθεις ότι ζεις τη ζωή στο έπακρο μπορεί μια μέρα να φανούν πραγματικά ρηχά και άσχετα. Μέχρι που μία μέρα μαθαίνεις ότι πραγματική σημασία έχει η αγάπη και ότι χωρίς την αφθονία της αγάπης στη ζωή μας θα μαραθούμε σαν απότιστες γαρδένιες. Ίσως αυτό το να είναι στο σημείο της ωριμότητας. Στο οποίο μερικοί άνθρωποι το φτάνουν νωρίτερα από άλλους.

Η αγάπη είναι και πάλι η απάντηση

Όσον αφορά την αγάπη, μπορείς να τη βρεις παντού. Η αγάπη στα παιδιά σου είναι ένας από τους τρόπους που έχεις στη διάθεσή σου. Αυτός είναι ο λόγος που όσοι θέλουν ή έχουν παιδιά βρίσκουν τόσο μπερδεμένους αυτούς που δεν θέλουν παιδιά. Κατά την άποψή τους, είναι σαν να σου δίνουν λαχείο (που είχε κάποιες δύσκολες αλλά όχι αδύνατες συνθήκες πριν μπορέσεις να εξαργυρώσεις), αλλά εσύ επιλέγεις να μην πηγαίνεις να το εξαργυρώσεις. Αυτό ΔΕΝ σημαίνει ότι έχουν δίκιο. Γιατί δεν υπάρχει σωστή ή λάθος απάντηση.

Κανείς δεν μπορεί να σου πει ποια είναι η σωστή απόφαση. Ανεξάρτητα από το ποια είναι η απάντηση, θα πρέπει να αισθάνεσαι καλά με το ποιος είσαι και τι θέλεις να καταφέρεις αυτόν τον λίγο χρόνο που έχεις στη Γη. Είτε θέλεις ένα παιδί, είτε μισή ντουζίνα, είτε θέλεις να γίνεις ανάδοχος γονέας είτε να ζήσεις χωρίς παιδιά, η επιλογή είναι απολύτως δική σου. Δώσε στον εαυτό σου χρόνο και χώρο να σκεφτεί αλλά να ξέρεις πως οτιδήποτε διαλέξεις θα φέρει μαζί του σε ίσα μέρη φόβο και δυσφορία, χαρά και λύπη, ικανοποίηση και ευτυχία.

Εφόσον είσαι προετοιμασμένος ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος, τότε μάλλον δεν θα μετανιώσεις για την επιλογή που πήρες.