Η παράσταση του έργου Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ παρουσιάζεται στο Θέατρο Βασιλάκου σε σκηνοθεσία Λίλλης Μελεμέ, με την Μαρία Κίτσου, τον Ορέστη Τζιόβα και την Αμαλία Αρσένη! Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πως πρόκειται για μια ευτυχή συγκυρία. Ένα έργο για τον έρωτα, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις ταξικές διαφορές, τις αγωνίες, τις επιθυμίες. Συντελεστές με σεβασμό, κέφι, ενθουσιασμό. Μια παράσταση που μοιράζεται το κείμενο και τα βάθη του με τους θεατές, ως αφορμή για σκέψη, αναζήτηση, συζήτηση. Συζήτηση τόσο ενδιαφέρουσα όσο αυτή που είχαμε με τους τρεις ηθοποιούς της παράστασης λίγο πριν την πρεμιέρα!
Γιατί να παρουσιαστεί το έργο του Στρίντμπεργκ, Δεσποινίς Τζούλια σήμερα; Μαρία Κίτσου: Γιατί είναι αριστούργημα. Είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου δραματολογίου με θέματα διαχρονικά και επίκαιρα. Μιλάει για τις ανθρώπινες σχέσεις που πάντα μας απασχολούν. Προσωπικά το λατρεύω. Ήθελα πάρα πολύ να το κάνω. Ορέστης Τζιόβας: Νομίζω πως αυτό το έργο έχει να κάνει με κάθε σήμερα λόγω των θεμάτων που διαπραγματεύεται. Ανθρώπινες σχέσεις, σχέση άνδρα – γυναίκας και ταξική διαφορά. Πρόκειται για διαχρονικά θέματα που υπήρχαν από το τότε που διαμορφώθηκαν οι κοινωνίες και αυτό δεν έχει αλλάξει ούτε σήμερα. Αμαλία Αρσένη: Ακριβώς επειδή είναι ένα έργο πολύ σημαντικό που έχει ανέβει πολλές φορές, έχει μεγάλη σημασία για ΄μας αυτή η παράσταση. Επειδή το ανεβάζει η συγκεκριμένη σκηνοθέτις. Θέλουμε να δούμε τι έχει να πει μέσω του έργου. Πρόκειται για μία παράσταση που υπηρετεί το κείμενο και λέει την ιστορία χωρίς υπερμοντέρνα σκηνοθετικά ευρήματα. Ως θεατής θα ήθελα πολύ να το δω έτσι.
Είναι παιχνίδι εξουσίας ο έρωτας; Μπορεί να υπάρξει αλλιώς; Μαρία Κίτσου: Δεν ξέρω! Ίσως στην αρχή. Στο επόμενο στάδιο εμφανίζεται το παιχνίδι εξουσίας και νομίζω ότι εξαφανίζεται όταν πλέον ο έρωτας γίνεται αγάπη. Ο έρωτας είναι συνυφασμένος μ’ αυτό το παιχνίδι. Είναι μια μονομαχία, πολλές φορές μέχρις εσχάτων, μέχρι κάποιος να αποχωρήσει, να πληγωθεί πολύ. Ορέστης Τζιόβας: Πέρα από το ότι ο έρωτας είναι γενικώς ένα παιχνίδι εξουσίας, νομίζω ότι στο συγκεκριμένο έργο επηρεάζεται και από το θέμα της ταξικής διαφοράς. Τον Στρίντμπεργκ τον είχε απασχολήσει ιδιαίτερα το θέμα των σχέσεων των δύο φύλων, αλλά και το θέμα της ταξικής διαφοράς. Η μητέρα του ήταν υπηρέτρια. Ο πατέρας του ήταν σε πολύ καλύτερη οικονομική κατάσταση, ήταν έμπορος. Ο συγγραφέας επιλέγει να βάλει την γυναίκα να ανήκει σε ανώτερη τάξη. Έτσι, στον έρωτα που ήδη υπάρχει, προσθέτει ένα ακόμα έντονο στοιχείο, αυτό της ταξικής διαφοράς. Νομίζω ότι το παιχνίδι της εξουσίας κάνει τον έρωτα αυτό που είναι, αλλιώς είναι μία διαπροσωπική σχέση χωρίς ένταση. Μαρία Κίτσου: Πάντως, στο συγκεκριμένο έργο, δεν είμαι σίγουρη αν ο έρωτας είναι πραγματικός ή πλασματικός. Μάλλον είναι γι΄ αυτούς ένας τρόπος για να ξεφύγουν ο καθένας από την κατάσταση που τον περιορίζει. Δεν είναι ουσιαστικός έρωτας. Αμαλία Αρσένη: Το συνταρακτικό είναι ότι θα μπορούσε να είναι υπό άλλες συνθήκες. Είναι φοβερό πως σε άλλες συνθήκες όλα θα ήταν καλά. Εμείς οι άνθρωποι δυσκολεύουμε τις καταστάσεις γιατί μπλέκουμε τις προσωπικές μας επιθυμίες, τα απωθημένα μας και τα τραύματά μας και έτσι, μπαίνουμε σε περιοχές πιο σκοτεινές.
Οι ήρωες στο έργο του Στρίντμπεργκ συμπεριφέρονται σύμφωνα με το ένστικτό τους ή είναι υπολογισμένες οι κινήσεις τους; Ορέστης Τζιόβας: Ο κάθε ένας έχει τον τρόπο του. Η Τζούλια κινείται περισσότερο με το ένστικτό της. Μαρία Κίτσου: Και με την λογική της πολλές φορές. Δεν πάει βάσει σχεδίου. Πάει με ό,τι προκύπτει, γι΄ αυτό και το έργο έχει τρομερές εναλλαγές και ανατροπές. Εκεί που περιμένεις κάτι, συμβαίνει κάτι άλλο. Αμαλία Αρσένη: Εγώ για την Κριστίν θα έλεγα ότι είναι άνθρωπος της σκέψης, της λογικής και του προγράμματος, οπότε δεν θεωρώ ότι λειτουργεί αυθόρμητα. Θα έλεγα ότι από τους τρεις, είναι η λιγότερο παρορμητική φύση. Ορέστης Τζιόβας: Νομίζω ότι ο καθένας ξεκινάει από διαφορετική αφετηρία και περνάει διάφορα στάδια. Δηλαδή, η Τζούλια ξεκινάει λειτουργώντας με το ένστικτο και μετά αρχίζει να χρησιμοποιεί και την λογική της, ενώ αντιθέτως ο Ζαν ξεκινάει να δρα σύμφωνα με την λογική και μετά έρχεται στην επιφάνεια το ένστικτό του. Και μετά ξανά. Η Κριστίν είναι σίγουρα το πιο στιβαρό κομμάτι.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα δύο φύλα έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά; Ορέστης Τζιόβας: Ναι. Εκ των πραγμάτων η φύση δίνει διαφορετικά χαρίσματα. Είναι διαφορετικά όντα και το έχει δείξει και η ιστορία. Κατά τη γνώμη μου η γυναίκα είναι πιο γειωμένη, ενώ ο άνδρας πιο αέρινο ον. Βέβαια, όλα αυτά παίζονται, αλλάζουν και στον κάθε άνθρωπο υπάρχουν σε διαφορετικό βαθμό. Ερχόμαστε όμως, στον κόσμο με διαφορετικά σώματα. Μαρία Κίτσου: Στην εποχή μας οι συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά είναι πιο ρευστά. Αμαλία Αρσένη: Σκέφτομαι πως το σημαντικό δεν είναι αν υπάρχουν, αλλά το να μην προσπαθούμε να προβάλλουμε. Στην πραγματικότητα και να μην υπάρχουν είναι εντάξει.
Η Τζούλια έχει πολύ έντονες καταβολές από την οικογένειά της -και από τον πατέρα και από την μητέρα της. Είναι η οικογένεια ή η κληρονομικότητα κάτι από το οποίο μπορούμε να ξεφύγουμε ή μας καθορίζουν πάντα; Μαρία Κίτσου: Ο Στρίντμπεργκ πίστευε στον ντετερμινισμό και στο ότι το περιβάλλον και η κληρονομικότητα μας καθορίζουν. Θα συμφωνήσω με τον παράγοντα της κληρονομικότητας. Ερχόμαστε δηλαδή, με κάποια γονίδια προδιαγεγραμμένα. Έπειτα παίζει ρόλο το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Παρόλα αυτά, πιστεύω σ’ αυτό που λέει ο Σαμαράκης στο βιβλίο του Το λάθος, πως όλα είναι προδιαγεγραμμένα, αλλά έτσι μένει έξω ο ανθρώπινος παράγοντας, η επιλογή, αυτό που θα κάνει την διαφορά. Μπορείς να επέμβεις, να διαλέξεις, να πολεμήσεις για να αλλάξεις κάτι. Αμαλία Αρσένη: Και μπορείς να αποδεχτείς αυτό που είσαι και να συγχωρέσεις αν έχουν γίνει λάθη, γιατί κανένας γονιός δεν γνωρίζει τι ακριβώς πρέπει να κάνει για να είναι καλός. Για να προχωρήσουμε μπροστά πρέπει να αγκαλιάσουμε όσα ενδεχομένως να μας πλήγωσαν στο παρελθόν. Είναι δύσκολο γιατί όλοι κουβαλάμε μικρά ή μεγάλα διαφορετικά φορτία. Πρέπει να μπούμε στην διαδικασία να καταλάβουμε γιατί κάτι έγινε όπως έγινε.
Μόνο ξεπερνώντας τα όριά μας μαθαίνουμε τον εαυτό μας; Μαρία Κίτσου: Τον εαυτό μας τον μαθαίνουμε σίγουρα ξεπερνώντας τα όριά μας. Πολλές φορές αυτή η διαδικασία έχει πολύ άσχημες συνέπειες, πολύ πόνο και πολύ θλίψη. Θέλω να πιστεύω πως και μέσα από τις χαρές μαθαίνουμε τον εαυτό μας. Ορέστης Τζιόβας: Κι αυτό μπορεί να είναι εκτός ορίων: Η ομορφιά! Μαρία Κίτσου: Σίγουρα όμως, το να συμβεί κάτι ακραίο σε φέρνει αντιμέτωπο με κάτι σκοτεινό που σιγά – σιγά γίνεται φως, εφόδιο και δύναμη. Ορέστης Τζιόβας: Θεωρώ ότι είναι καλό να φτάνουμε τα όριά μας και να τα ξεπερνάμε για να ξέρουμε τι θα αντιμετωπίσουμε όταν βρεθούμε σε πάλι σε ανάλογη κατάσταση. Είναι καλό να δοκιμάζουμε για να μην βρισκόμαστε σε σκοτεινές περιοχές και δεν έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ πριν κάτι παρόμοιο. Αμαλία Αρσένη: Τον εαυτό μας τον μαθαίνουμε και τον ξαναμαθαίνουμε, τον χτίζουμε και τον ξαναχτίζουμε κάθε μέρα, αλλά οι στιγμές που απαιτούν να ξεπεράσουμε τα όρια αποτελούν ένα τεστ αλήθειας: Ποιος από όλους τους εαυτούς σου που υιοθετείς στην καθημερινότητά σου είσαι; Ποιος είναι ο πραγματικός; Πρόκειται για στιγμές επαλήθευσης και αυτοπροσδιορισμού, όχι τόσο ανακάλυψης αυτούσιας.
Οι ήρωες του Στρίντμπεργκ βιώνουν βαθιά υπαρξιακή αγωνία. Καταφέρνουν να την αντιμετωπίσουν και να την διαχειριστούν; Μαρία Κίτσου: Η Τζούλια βιώνει μια βαθύτατη υπαρξιακή αγωνία, ένα υπαρξιακό κενό. Νιώθει άδεια, νιώθει πλήξη, νιώθει ότι τίποτα δεν την γεμίζει, δεν νιώθει ενδιαφέρον για την ζωή. Επιζητά μόνο την γαλήνη, την ηρεμία, το να μην σκέφτεται, το να μην υπάρχει. Θέλει μέσα από το κενό να ανακαλύψει το κουκούλι της ύπαρξης και την συγκεκριμένη νύχτα που διαδραματίζεται το έργο τραβάει τα πράγματα στα όριά τους και αποφασίζει να βουτήξει στο κενό για να δει τι υπάρχει εκεί. Αμαλία Αρσένη: Η Κριστίν δεν βιώνει αγωνία. Έχει ανυπομονησία και επιθυμία να υλοποιηθούν τα όνειρα και τα σχέδιά της με τον τρόπο που τα έχει υπολογίσει. Δεν έχει την υπαρξιακή αγωνία των άλλων δύο χαρακτήρων. Ορέστης Τζίοβας: Ο Ζαν έχει μία γενικότερη αγωνία να ξεφύγει από την τάξη του. Την συγκεκριμένη βραδιά όμως, γίνεται πολύ μεγαλύτερη. Μαρία Κίτσου: Η Τζούλια βουτάει στο κενό χωρίς δίχτυ ασφαλείας, μεθάει με την πτώση της. Όταν πια φτάσει στο τέλος της πτώσης ηρεμεί, αναπαύεται η ψυχή της. Ορέστης Τζιόβας: Είναι πιο τολμηρή και αποφασιστική η Τζούλια. Ο Ζαν χρειάζεται το δίχτυ ασφαλείας.
Ο Ζαν κυνηγάει το όνειρό του. Δικαιολογεί αυτό τις πράξεις του; Ορέστης Τζιόβας: Είναι πολύ λεπτό αυτό το θέμα. Αποτελεί προσωπική εκτίμηση του καθενός που θα προκύψει από αυτό που θα δει. Για ‘μένα του Ζαν του δίνεται μια ευκαιρία που του παίρνεται. Αυτό μπορεί να επιφέρει πολλές αντιδράσεις.
Η Κριστίν επιθυμεί να κάνει οικογένεια. Σε σχέση με τις υπαρξιακές αγωνίες της Τζούλιας, αυτό είναι ένα πιο γήινο ζητούμενο. Είναι λιγότερο σημαντικό κάτι τέτοιο; Αμαλία Αρσένη: Καθόλου. Θεωρώ ότι το όνειρο και η πίστη του καθενός είναι προσωπικές υποθέσεις. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να κρίνει αυτό που σε κάποιον δίνει χαρά και στόχο στη ζωή. Στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι πολύ ξεκάθαρο ότι η Κριστίν θέλει αυτό. Παρόλα αυτά, μπορεί το να θέλει κανείς να κάνει οικογένεια με αυτόν τον τρόπο να αποτελεί τρόπο υπεκφυγής από αυτό που πραγματικά θα ήθελε να ζήσει.
Το έργο αυτό έχει έντονο ψυχαναλυτικό υπόβαθρο. Το θέατρο λειτουργεί ψυχαναλυτικά; Ορέστης Τζιόβας: Οπωσδήποτε. Μαρία Κίτσου: Σίγουρα. Με κάθε καινούργιο έργο γνωρίζεις πτυχές του εαυτού σου, βλέπεις μέχρι που μπορείς να φτάσεις, πως μπορείς να αγαπήσεις τον ήρωά σου, να τον δικαιολογήσεις. Αμαλία Αρσένη: Υπάρχουν όλα μέσα μας. Και το καλό και το κακό, και το πιο συντηρητικό και το πιο έξαλλο. Όλα τα σποράκια υπάρχουν μέσα μας και επειδή στην καθημερινότητα δεν μπορείς να τα βγάλεις όλα, είναι μεγάλη απελευθέρωση να τα βλέπεις και να τα διαχειρίζεσαι. Όταν οι θεατές συμπάσχουν με αυτό που βλέπουν, συγκινούμαι πάρα πολύ.
Ποιο είναι το προσωπικό σας κέρδος από την διαδικασία της συγκεκριμένης παράστασης; Μαρία Κίτσου: Θεωρώ ότι είναι η συνάντησή μου με τρεις υπέροχους ανθρώπους. Κάναμε μια πάρα πολύ ωραία δουλειά με κέφι και μεράκι από την αρχή. Μας ενδιαφέρει πολύ το αποτέλεσμα. Είναι από τις αγαπημένες μου παραστάσεις. Φυσικά χαίρομαι και για τον συγκεκριμένο ρόλο που ήταν όνειρο ζωής να τον κάνω. Ορέστης Τζιόβας: Δεν μπορώ να το μεταφέρω σε λέξεις το κέρδος μου. Ό,τι και να πω θα ΄ναι λίγο. Αμαλία Αρσένη: Χάρηκα πολύ που δούλεψα με ανθρώπους που θαυμάζω! Ήταν σαν σχολείο για ‘μένα το πως δουλέψαμε από τη αρχή το στήσιμο της παράστασης, τη συμμετοχή μας, την χημεία μεταξύ μας. Από ΄κει και πέρα μου άρεσε το ότι μπορώ να είμαι σε μία παράσταση που αποδίδει το έργο ακριβώς όπως το φαντάζεται κανείς όταν το διαβάζει.
Δεσποινίς Τζούλια
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ Σκηνικό: Γιώργος Γαβαλάς Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα Χορογράφος: Μόνικα Κολοκοτρώνη Παραγωγή: Λυκόφως – Γιώργος Λυκιαρδόπουλος Παίζουν οι ηθοποιοί: Μαρία Κίτσου, Ορέστης Τζιόβας, Αμαλία Αρσένη.
Παραστάσεις: Τετάρτη 21.15, Πέμπτη 21.15, Σάββατο 19.00, Κυριακή 21.15 Τιμές: 16 € κανονικό 12 € φοιτητικό, ανέργων, άνω των 65 Διάρκεια: 90 λεπτά
Ευχαριστούμε το Θέατρο Βασιλάκου για την φιλοξενία της συνέντευξης και της φωτογράφισης.
Φωτογραφίες: Νέστορας Τσακός / contact.
