Το ηλιακό φως περιέχει υπεριώδη (UV) ακτινοβολία, η οποία αποτελείται από διαφορετικούς τύπους ακτίνων. Οι τύποι ακτινοβολίας UV με τους οποίους έχεις πιθανώς εξοικειωθεί περισσότερο είναι οι ακτίνες UVA και UVB. Αυτές οι ακτίνες μπορούν να επηρεάσουν το δέρμα μας με διάφορους τρόπους.

Σε αυτό το άρθρο, θα ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στις βασικές διαφορές μεταξύ των ακτίνων UVA και UVB, πώς επηρεάζουν το δέρμα και τι μπορούμε να κάνουμε για να περιορίσουμε τις βλάβες από τον ήλιο.

Τι είναι η υπεριώδης ακτινοβολία;

Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, η οποία παράγεται φυσικά από τον ήλιο, αλλά μπορεί να παραχθεί και από τεχνητές πηγές, όπως διάφορα λέιζερ και ειδικά φώτα για τεχνητό μαύρισμα (solarium). Ο ήλιος είναι η πιο σημαντική πηγή υπεριώδους ακτινοβολίας. Είναι το προϊόν μιας πυρηνικής αντίδρασης στον πυρήνα του ήλιου και η ακτινοβολία ταξιδεύει στη γη μέσω των ακτίνων του ήλιου.

Οι ακτίνες UV ταξινομούνται ανάλογα με το μήκος κύματος: UVA (μεγαλύτερο μήκος κύματος), UVB (μεσαίο μήκος κύματος) και UVC (μικρότερο μήκος κύματος).

O άνθρωπος εκτίθεται κυρίως στην υπεριώδη ακτινοβολία που παράγεται από τον ήλιο  και φτάνει στη γη, επομένως η ένταση της εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως:

• Η ώρα της ημέρας, καθώς οι ακτίνες του ήλιου, και επομένως η υπεριώδης ακτινοβολία που φτάνει μαζί με αυτές, είναι πιο ισχυρές μεταξύ 10 το πρωί και 4 το απόγευμα.
• Η εποχή, δεδομένου ότι η ακτινοβολία του ήλιου είναι πιο ισχυρή την άνοιξη και το καλοκαίρι, καθώς ο ήλιος είναι σε πιο υψηλή γωνία σε σχέση με την γη, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει ότι δεν δεχόμαστε ακτινοβολία τον υπόλοιπο χρόνο.
• Το γεωγραφικό πλάτος, καθώς οι περιοχές που βρίσκονται κοντά στον ισημερινό δέχονται μεγαλύτερη ακτινοβολία, επειδή οι ακτίνες του ήλιου διανύουν μικρότερη απόσταση για να φτάσουν σε αυτές.
• Το υψόμετρο, καθώς σε μεγαλύτερο υψόμετρο, η ακτινοβολία είναι πιο ισχυρή, αφού το φως ταξιδεύει μικρότερη απόσταση.
• Το στρώμα του όζοντος, το οποίο απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία και την αποτρέπει από το να φτάσει στη γη. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα εξαιτίας της αέριας ρύπανσης το στρώμα αυτό έχει λεπτύνει σημαντικά, αυξάνοντας την ένταση της ακτινοβολίας που φτάνει στην γη.
• Τα σύννεφα, τα οποία επίσης φιλτράρουν κάποιο ποσοστό της ακτινοβολίας, ιδιαίτερα εάν υπάρχει έντονη συννεφιά ή βροχόπτωση.
• Η αντανάκλαση, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία τείνει να ανακλάται σε διάφορες επιφάνειες, όπως το χιόνι, το νερό, τα πεζοδρόμια και η άμμος, αυξάνοντας το ποσό της ακτινοβολίας στο οποίο εκτίθεται το άτομο.

Τι πρέπει να γνωρίζει κάποιος για την υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Α (UVA);

Η ακτινοβολία UVA έχει το μεγαλύτερο μήκος κύματος και τη μικρότερη ενέργεια από τις άλλες μορφές υπεριώδης ακτινοβολίας, ενώ είναι η πιο διαπεραστική, επηρεάζοντας τα κύτταρα βαθιά μέσα στο δέρμα. Επιπλέον, μπορεί να προκαλέσει έμμεσες βλάβες στο DNA, σημάδια πρόωρης γήρανσης, όπως ρυτίδες, ακόμα και καρκίνο του δέρματος.

Η UVA σε αντίθεση με τους άλλους τύπους ακτινοβολίας, δεν απορροφάται από το στρώμα του όζοντος και αποτελεί το 95% της υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στη γη. Επομένως, αυτή ευθύνεται κατά κύριο λόγο για το μαύρισμα, αλλά και το κάψιμο του δέρματος, καθώς η επίδραση της σε αυτό είναι άμεσα εμφανής. Για τους λόγους αυτούς, η UVA χρησιμοποιείται ευρέως για την επίτευξη τεχνητού μαυρίσματος στο σώμα, από διάφορα κέντρα αισθητικής. Τέλος, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η UVA διαπερνά τα παράθυρα, αλλά και τα σύννεφα και φτάνει στην γη, ακόμα και όταν δεν αντιλαμβανόμαστε τις ακτίνες του ήλιου.

Τι πρέπει να γνωρίζει κάποιος για την υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Β (UVB);

Η ακτινοβολία UVB έχει μικρότερο μήκος κύματος, μεγαλύτερη ενέργεια και μικρότερη διαπερατότητα σε σχέση με την UVA, , επομένως επιδρά μονάχα στις εξωτερικές στρώσεις του δέρματος. Παρ’ όλα αυτά, οι επιδράσεις της στο σώμα είναι αρκετά σοβαρές, προκαλώντας άμεσες βλάβες στο DNA, επιτάχυνση του γήρας καθώς και τα περισσότερα περιστατικά καρκίνου του δέρματος.

Η ακτινοβολία UVB σε μεγάλο βαθμό απορροφάται από το στρώμα του όζοντος με αποτέλεσμα να αποτελεί μόνο το 5% της υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στην γη. Παρ’ όλα αυτά, είναι αρκετή για να προκαλέσει εγκαύματα, τα οποία είναι εμφανή μετά από πολύωρη έκθεση στον ήλιο, καθώς οι επιπτώσεις της UVB εμφανίζονται με αρκετές ώρες καθυστέρησης.

Η UVB χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την UVA σε διάφορα κέντρα αισθητικής για την επίτευξη τεχνητού μαυρίσματος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται ασφαλής και δεν προτείνεται η εφαρμογή της στο δέρμα για αισθητικούς σκοπούς. Τέλος, η UVB σε αντίθεση με την UVA δεν διαπερνά τα παράθυρα και είναι λιγότερο πιθανό να διαπεράσει τα σύννεφα.

Σε σχέση με τις ακτίνες UVA, οι ακτίνες UVB έχουν μικρότερα μήκη κύματος και υψηλότερα επίπεδα ενέργειας. Οι ακτίνες UVB καταστρέφουν τα εξωτερικά στρώματα του δέρματος. Καταστρέφουν άμεσα το DNA. Οι ακτίνες UVB προκαλούν τους περισσότερους καρκίνους του δέρματος, αλλά μπορούν επίσης να συμβάλουν στην πρόωρη γήρανση του δέρματος. Απορροφούνται εν μέρει από το στρώμα του όζοντος, αλλά μερικές ακτίνες εξακολουθούν να περνούν. Περίπου το 5 τοις εκατό Αξιόπιστη πηγή των ακτίνων UV που φτάνουν στο έδαφος είναι οι ακτίνες UVB. Η υπερβολική έκθεση στις ακτίνες UVB οδηγεί σε ηλιακά εγκαύματα. Συνήθως, τα αποτελέσματα των ακτίνων UVB καθυστερούν, ή εμφανίζονται λίγες ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο. Τα περισσότερα σολάριουμ χρησιμοποιούν συνδυασμό ακτίνων UVA και UVB. Τα ειδικά κρεβάτια μαυρίσματος μόνο με υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να διαφημίζονται ως ασφαλή, αλλά εξακολουθούν να προκαλούν βλάβη στο δέρμα. Κανένα σολάριουμ δεν είναι ασφαλές στη χρήση ή συνιστάται. Δεν διεισδύουν στα παράθυρα και είναι πιο πιθανό να φιλτραριστούν από σύννεφα.

Τι είναι οι ακτίνες UVC;

Η ακτινοβολία UVC έχει μικρότερο μήκος κύματος και μεγαλύτερη ενέργεια από τις υπόλοιπες και επομένως μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες σε όλες τις μορφές ζωής. Παρ’ όλα αυτά, η ακτινοβολία αυτή δεν φτάνει στη γη καθώς απορροφάται πλήρως από το στρώμα του όζοντος της ατμόσφαιρας.

Τεχνητές πηγές που μπορεί να συναντήσει κάποιος ακτινοβολία UVC αποτελούν οι φακοί συγκόλλησης, οι λαμπτήρες υδραργύρου και ειδικές λάμπες για την καταπολέμηση των βακτηρίων, με σκοπό την αποστείρωση χώρων ή αντικειμένων. Παρ’ όλο που, η ακτινοβολία αυτή δεν φαίνεται να σχετίζεται με τον καρκίνο, καθώς οι άνθρωποι δεν εκτίθενται σε αυτήν, σε περίπτωση έκθεσης θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στα μάτια και το δέρμα, όπως καψίματα και πληγές.

Τι πρέπει να κάνει ένα άτομο για να προστατευτεί από τις επιπτώσεις της συχνής έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία;

Με δεδομένο ότι η ηλιακή ακτινοβολία προωθεί την πρόωρη γήρανση, και προκαλεί βλάβες στο δέρμα, αλλά και στο DNA του ατόμου, είναι σημαντικό να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα προστασίας, ειδικότερα όταν πρόκειται να εκτεθεί κάποιος για αρκετές ώρες στο ηλιακό φως. Για τον σκοπό αυτό, συστήνεται:

• Εφαρμογή αντηλιακού, με ευρύ φάσμα προστασίας, δηλαδή και για την UVA και για την UVB ακτινοβολία, καθώς και υψηλό δείκτη προστασίας (SPF). Κανένα αντηλιακό δεν μπορεί να προσφέρει προστασία 100%, αλλά σύμφωνα και με την Aμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, τα αντηλιακά με SPF μεγαλύτερο του 30, θεωρούνται αρκετά ικανοποιητικά. Επιπλέον, είναι σημαντικό το αντηλιακό να ανανεώνεται κάθε 2 ώρες ή και ακόμα πιο συχνά αν το άτομο έχει εφίδρωση ή κολυμπάει. Ακόμα, συστήνεται να προτιμώνται αυτά που περιέχουν φυσικά συστατικά ή ορυκτά, καθώς πολλά χημικά που περιέχονται στα εμπορικά αντηλιακά απορροφώνται από το δέρμα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Oργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), μόνο 2 συστατικά φαίνεται να είναι ασφαλή και αποτελεσματικά για την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, το οξείδιο του ψευδαργύρου και διοξείδιο του τιτανίου.
• Κάλυψη του σώματος με ρούχα, τα οποία μπορούν να περιορίσουν σε έναν βαθμό την έκθεση του δέρματος στην ακτινοβολία, ειδικότερα προτιμώνται τα υφαντά και τα δροσερά και ανάλαφρα υφάσματα σε ανοικτά χρώματα.
• Αποφυγή της απευθείας έκθεσης στον ήλιο, ειδικότερα κατά τις ώρες 10π.μ. με 4μ.μ., όπου η ακτινοβολία είναι πιο ισχυρή, είναι συνετό τα άτομα να βρίσκονται υπό κάποια σκίαση.
• Χρήση καπέλου, το οποίο παρέχει επιπλέον προστασία στο κεφάλι, ειδικότερα εάν είναι αρκετά μεγάλο.
• Χρήση γυαλιών ηλίου, τα οποία παρέχουν προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν βλάβες στα μάτια.

Τι πρέπει να γνωρίζει κάποιος για την βιταμίνη D;

Η βιταμίνη D λαμβάνεται κυρίως από την έκθεση στον ήλιο, παρ’ όλα αυτά, η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, συνιστά την αποφυγή πρόληψης της συγκεκριμένης βιταμίνης από την ήλιο, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο.

Αντίθετα, συνιστάται η πρόληψη της βιταμίνης από μια ισορροπημένη διατροφή, που περιέχει τρόφιμα που αποτελούν φυσικές πηγές της, όπως, λιπαρά ψάρια, διάφορα μανιτάρια και κρόκοι αυγών. Επιπλέον, στο εμπόριο διατίθενται διάφορα φαγητά και ποτά στα οποία έχει γίνει προσθήκη βιταμίνης D, όπως δημητριακά, χυμοί και γάλα. Τέλος, εάν κάποιος έχει έλλειψη βιταμίνης D μπορεί να δοκιμάσει κάποιο συμπλήρωμα βιταμίνης από το φαρμακείο.