«Κάποτε ήµουν κορίτσι, αλλά όχι πια. Μυρίζω άσχηµα. Το αίµα ξεράθηκε και πέτρωσε πάνω µου και πάνω στο κουρελιασµένο ρούχο µου. Τα σωθικά µου ένας βάλτος. Χύμηξα µέσα στο δάσος που είδα εκείνη την πρώτη, φριχτή νύχτα, όταν άρπαξαν εµένα και τις φίλες µου από το σχολείο.»
Έτσι ξεκινά η συγκλονιστική αφήγηση ενός κοριτσιού που απήχθη από την Μπόκο Χαράµ. Η Μαριάµ γίνεται µάρτυρας και θύµα της βαρβαρότητας µιας ανδρικής κοινότητας που υπακούει σ’ έναν απάνθρωπο κώδικα βίας. Κι ενώ ο κόσµος γύρω της δείχνει βουτηγµένος στην παράνοια, της δίνεται η ευκαιρία να αποδράσει –µόνο και µόνο για να έρθει αντιµέτωπη µε το στίγµα του θύµατος που επιστρέφει µε το παιδί τού εχθρού. Μια ιστορία επιβίωσης και εξιλέωσης στην αδυσώπητη φύση της βορειοανατολικής Νιγηρίας.
Στα 89 της χρόνια η βραβευμένη χρονογράφος Edna O’Brien φαντάζει πιο ατρόμητη από ποτέ, ενώ χορεύει με το ρίσκο, του να αποκαλύψει τη γυμνή και βάναυση αλήθεια πίσω από την αρπαγή των κοριτσιών του Τσιμπόκ από τα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης «Μπόκο Χαράμ» το 2014. Η αρπαγή των κοριτσιών και η αδράνεια της κυβέρνησης γύρω από την υπόθεση συγκλόνισε το διεθνές ενδιαφέρον και ώθησε τη συγγραφέα να ταξιδέψει στη Νιγηρία και να έρθει σε επαφή με ένα σημαντικό αριθμό κοριτσιών, που ενάντια σε όλα τα προγνωστικά κατάφεραν, να επιζήσουν και να επιστρέψουν στις οικογένειες τους. Τα πρόσωπα και τις μαρτυρίες αυτών συγκεντρώνει στο χαρακτήρα της Μαριαμ μέσα από τα μάτια της οποίας αφηγείται την ιστορία.
Αν και πρόκειται για ένα φαινομενικά μικρό βιβλίο, η ανάγνωση του δεν είναι εύκολη. Η θύμηση ότι τα καταγεγραμμένα γεγονότα αποτελούν καθημερινότητα για γυναίκες σε όλες τις γωνιές του κόσμου, θλίβει, πικραίνει και γεμίζει θυμό τον αναγνώστη στο γύρισμα κάθε σελίδας παρά τον περίτεχνο και λυρικό τρόπο γραφής.
Ξεκινώντας το μυθιστόρημα είχα αρκετούς ενδοιασμούς λόγω των αντικρουόμενων απόψεων που είχα ακούσει. Το κύριο ερώτημα που ταλάνιζε τη σκέψη μου, ήταν αν μια ηλικιωμένη συγγραφέας του Δυτικού Κόσμου είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να μεταφέρει με σεβασμό στο χαρτί – και κατ’επέκταση σε όλο τον κόσμο – τις απάνθρωπες συνθήκες που βίωσαν αυτά τα κορίτσια. Καθώς όμως βυθιζόμουν στην ιστορία συνειδητοποίησα, ότι η επαναστατική και άκρως φεμινιστική πένα της O’Brien αποτελεί ίσως τον ιδανικό δίαυλο, για να ακουστεί η αληθινή ιστορία των κοριτσιών ανεπηρέαστη από τα χαοτικά media και τη λογοκρισία. Η συγγραφέας εκπληρώνει το έργο της με απόλυτο σεβασμό προς τα θύματα, το τραύμα τους και τις οικογένειές τους προσφέροντας τους φωνή και δύναμη, ενώ παράλληλα σέβεται την πολιτισμική τους παράδοση γεγονός που φανερώνει τη μεθοδική έρευνα που συνόδευσε τη συγγραφή του βιβλίου της.
Η γλώσσα είναι λιτή – παρά τα στοιχεία λυρισμού – χωρίς εντυπωσιασμούς ενώ ο χωρισμός των κεφαλαίων μικρός, όμως η συγγραφέας καταφέρνει μέσω των συναισθηματικά φορτισμένων γλαφυρών περιγραφών της να φέρει τον αναγνώστη σε τριβή με τα βιώματα της ηρωίδας καθιστώντας την ανάγνωση “επίπονη” συγχρόνως ανάγκη επιτακτική. Παράλληλα καθώς βουτάμε στην ιστορία μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε τα βιώματα διαφόρων θυμάτων της Μπόκο Χαράμ, από μικρά παιδιά που στερήθηκαν βάναυσα την παιδικότητα τους και τις οικογένειές τους, έως ενήλικες που η ζωή τους κατεδαφίστηκε σε μια μέρα.
Για εμένα το πιο ιδιαίτερο και τολμηρό στοιχείο του βιβλίου δεν είναι μόνο η ειλικρινής και αιχμηρή περιγραφή των βάναυσων πράξεων της εγκληματικής οργάνωσης αλλά η αποδόμηση της ιδεατής, ηρωϊκής αντιμετώπισης που προβάλλει η κοινωνία, ότι υιοθετεί απέναντι στα θύματα τέτοιων καταστάσεων. Έπειτα από την απελευθέρωση της η Μαριάμ επιστρέφει στον τόπο καταγωγής της σε μια μάταιη απόπειρα επανένταξης στην κοινωνία και την οικογένεια της. Τότε είναι που η συγγραφέας επιλέγει, να φανερώσει τη σκληρή, παρανοϊκή και απάνθρωπη πλευρά της κοινωνίας. Μόλις η αυλαία της δημοσιότητας πέφτει, η πρωταγωνίστρια στιγματίζεται, εξοστρακιζεται κοινωνικά, αμαυρωνεται και αντιμετωπίζεται ως υπαίτια της απαγωγής της και προδότρια της κοινωνίας που φέρει το παιδί του εχθρού, ακόμη και από την ίδια της την οικογένεια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν συναντάμε για πρώτη φορά (άλλωστε η κουλτούρα του βιασμού που διέπει την κοινωνία μας αποτελεί απόδειξη αυτής της νοοτροπίας), στο οποίο όμως η κοινή γνώμη σπάνια επιλέγει να αναφερθεί, οπότε για εμένα η αποκάλυψη της γυμνής αλήθειας, αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα προς τη “δικαίωση” των θυμάτων.
Μια ιστορία αδυσώπητης δυστυχίας που καθιστά ανάγλυφες τις πιο σκληρές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης, όμως καταφέρνει, να κλείσει με μια αχτίδα φωτός και ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο, για όλους όσους η ζωή τους έχει μολυνθεί και καταστραφεί από τη σκληρότητα, την μισαλλοδοξία και το φανατισμό.
Για έναν κόσμο δίχως μίσος, βαναυσότητα, κώδικες βίας και στοχοποιήσεις.
Κορίτσι – Edna O’BrienΣυγγραφέας: Edna O’Brien Μετάφραση: Χριστίνα Σωτηροπούλου Αριθμός σελίδων: 240 Εκδοτικός οίκος: Εκδόσεις Κλειδάριθμος
