Η Ειρήνη Φαναριώτη είναι ηθοποιός, σκηνοθέτις και θεατρική συγγραφέας. Είναι απόφοιτη της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών και της Νομικής Σχολής Αθηνών. Φέτος, παρουσιάζει μία σύγχρονη κωμωδία για τη γυναικεία εμπειρία και τις προκλήσεις της, με τίτλο «Στην κορυφή του κόσμου, εκεί να με πας» στο Studio του θεάτρου Αργώ. Η παράσταση σκιαγραφεί με τρυφερότητα, προσοχή και θάρρος πέντε γυναικείους χαρακτήρες με τα μυστικά τους, που προσπαθούν να επιβιώσουν όσο καλύτερα μπορούν, μέσα σε έναν κόσμο σκληρό, ανταγωνιστικό και απειλητικό.

Το θέατρο μπορεί να είναι ένας χώρος τέχνης, αλλά και ενδυνάμωσης. Πώς οραματίζεσαι εσύ έναν πιο συμπεριληπτικό και δίκαιο καλλιτεχνικό κόσμο;

Είναι απλό. Μια απόφαση απλή είναι να αλλάξεις τρόπο σκέψης, να γυρίσεις το βλέμμα σου αλλού και να δεις τον κόσμο έξω από σένα και το προσωπικό σου συμφέρον. Πιστεύω στην πολυφωνία, στη δημοκρατία με την ουσιαστική έννοια του όρου. Δυστυχώς είναι προφανές πια ότι στην Ελλάδα πάσχουμε όχι μόνο σε πολιτικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Αντιλαμβάνομαι, όταν μου κάνουν μια τέτοια ερώτηση, πως στο μυαλό μου έρχονται φράσεις και οράματα που θα έπρεπε πια να είναι αυτονόητα, δεν θα έπρεπε να μιλάμε ακόμη γι’ αυτά το 2025. Κι όμως… Θα χρειαστεί να πω φράσεις όπως ίσες ευκαιρίες, πεδίο δράσης για όλ@, δυνατότητες πειραματισμού σε ευρύτερο πλαίσιο, επενδύσεις σε ομάδες ατόμων που επιμένουν κι άλλα πολλά. Αλλά τι σημασία έχει τελικά τι οραματίζομαι εγώ και η καθεμία; Δυστυχώς είμαστε ακόμη στη φάση που ψάχνουμε καλλιτεχνικούς μεσίες.

Στον αντίποδα όμως, το περιβάλλον αλλάζει πολύ από την πλευρά της νέας γενιάς κι επιτάσσει την αλλαγή πλεύσης. Μια μεγάλη μερίδα των ανθρώπων που έχουν τα χρήματα, τον τρόπο και την εξουσία στην τέχνη, να την πάνε πιο πέρα και πιο πάνω, την αναχαιτίζουν ή ψάχνουν για το next best thing, φοβούνται μη χάσουν τα κεκτημένα τους και πηγαίνουν από τον safe δρόμο, αυτόν που ξέρουν χρόνια. Το πρώτο πράγμα που μου είπαν όταν αποφάσισα να ανεβάσω εγώ την παράσταση ήταν πως καλύτερα θα έπρεπε να διαλέξω ανθρώπους που παίζουν στην τηλεόραση. Προσωπικά ήμουν πάντα κάθετη στον καλλιτεχνικό διαχωρισμό σε εμπορικό κι έντεχνο. Γαλουχήθηκα σε μια γενιά που έφτιαχνε ομάδες και πλήρωνε για να παίξει σε μικρές σκηνές – το Θέατρο του Νέου Κόσμου ήταν από τα πρώτα – για να μπορέσει ο κόσμος να μας μάθει.

Ήταν δύσκολο αλλά και πολύ ελπιδοφόρο την ίδια στιγμή. Η αδρεναλίνη έφτανε στα κόκκινα. Σου έδινε δύναμη προσωπική, πως όσο προσπαθείς τόσο θα λαμβάνεις. Γιατί τότε η προσπάθεια μετρούσε κι αμείβονταν πιο πολύ από το τελικό αποτέλεσμα. Κι είναι μαγικό να έχεις κοινό που σε ακολουθεί χρόνια και σε έχει στηρίξει από την πρώτη στιγμή που στάθηκες στα πόδια σου πάνω στη σκηνή. Στην τέχνη πάντα θα είναι δύσκολα τα πράγματα.

Δεν γίνεσαι ηθοποιός για πάρεις εξοχικό σε κάποιο νησί κι αν αυτό είναι το όραμά σου κάτι λάθος κατάλαβες. Όμως διεκδικούσα και πάντα θα διεκδικώ αξιοπρεπείς μισθούς και συνθήκες εργασίας. Θέλω να μπορώ να ζω και να στηρίζω την οικογένειά μου από τη δουλειά μου. Τόσο απλά.

Έχεις πει ότι σε ενδιαφέρει η έρευνα στο θέατρο και οι εναλλακτικές μορφές αφήγησης. Ποια ιστορία θα ήθελες να αφηγηθείς που δεν έχετε πει ακόμα;

Δεν ξέρω! Μια που να έχει καλό τέλος – χαχαχα. Είναι πολλές οι ιστορίες που δεν έχω πει ακόμη. Είναι εδώ όμως, παρούσες και θα έρθει η στιγμή τους όσο είμαι κι εγώ παρούσα βεβαια. Ελπίζω να μην αναγνωριστώ μετά θάνατον!

“Το έργο μιλά για όλες τις σύγχρονες γυναίκες, που προσπαθούν να αποδεχθούν τους εαυτούς και τις αλήθειες τους για να προχωρήσουν μπροστά μέσα σε ένα περιβάλλον που τις ανταγωνίζεται εκ προοιμίου”, διαβάζουμε στην περίληψη του έργου. Πόση αξία έχει για σένα αυτή η αποδοχή του εαυτού αλλά και της αλήθειας μας;

Η αποδοχή του εαυτού μας και της προσωπικής μας αλήθειας είναι ένα μακρύ κι επίπονο ταξίδι. Θέλει να έχεις κυρίως υπομονή αλλά και να το θες πολύ. Το πιο λογικό είναι να συνεχίσουμε να ζούμε με την ταμπέλα που μας έχουν βάλει οι άλλοι. Η περιοχή της ασφάλειάς μας αυτό μας υποδεικνύει. Όσον αφορά το θέμα των γυναικών, ο λόγος που το εξειδικεύω τόσο είναι γιατί θέλω σε έναν ιδανικό κόσμο πρώτες εμείς να είμαστε εκεί η μία για την άλλη. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς να αποδεχτούμε την κοινωνική και προσωπική μας πραγματικότητα. Πιστεύω πως όλες είμαστε στην ίδια κοινωνική μοίρα ακόμη κι αν κάποιες μοιάζουμε πως τα έχουμε καταφέρει καλύτερα από άλλες. Το μυστικό είναι στη φράση ‘τα έχουμε καταφέρει’. Καλύτερα ή χειρότερα δεν έχει σημασία. Οι γυναίκες καλούνται να τα καταφέρουν. Καλούνται όχι μόνο από την κοινωνία αλλά και από την προσωπική τους κριτική απέναντι σε άλλες γυναίκες.

Πόσο υπέροχο μπορεί να είναι που πέντε ξεχωριστές γυναίκες, πέντε διαφορετικές προσωπικότητες ενώσατε τις δυνάμεις σας φέτος;

Είναι καταπληκτικό! Και δεν είναι μόνο οι πέντε προσωπικότητες πάνω στη σκηνή κι εγώ. Είναι κι άλλες πίσω από αυτή. Η Τίνα Τζόκα, σκηνογράφος χρόνια συνεργάτιδά μου. Η Μυρσίνη Μετρίδη βοηθός σκηνοθεσίας,τη γνώρισα στην ακρόαση που έκανα για το έργο κι αμέσως υπήρξε μια εκτίμηση. Η Αγγελική Τρομπούκη χορογράφος με τεράστια εμπερία ,μαζί δουλεύουμε πρώτη φορά αλλά σίγουρα όχι τελευταία. Η Ναυσικά Χριστοδουλάκου, φωτίστρια, υπεύθυνη γι’αυτό το άρτιο φωτιστικό αποτελέσμα, είχαμε μια ιδανική πρώτη συνεργασία. Η Άρτεμις Υψηλάντη, υπεύθυνη του studio του θεάτρου Αργώ κι όλα τα κορίτσια που δουλεύουν και βάζουν την ψυχή τους για την ομαλή λειτουργία του θεάτρου. Και τέλος η Μαριλού Κατσώνη, το μυαλό και η ψυχή πίσω από την επιτυχημένη εταιρία Karavan, που έχω την τύχη να τη γνωρίζω προσωπικά και να τη θαυμάζω χρόνια. Είναι από τους πρώτους ανθρώπους που έμαθαν για την παράσταση και χωρίς δεύτερη σκέψη με στήριξε τόσο ως χορηγός όσο και ηθικά, που είναι κι αυτό που λείπει κυρίως.

Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα. Υπάρχει κάποια γυναίκα, είτε ιστορική είτε σύγχρονη, που πιστεύεις ότι ενσαρκώνει αυτό το πνεύμα επιμονής και δύναμης;

Ιστορικά υπάρχουν πολλές γυναίκες σύμβολα που μελετώ κι εμπνέομαι από το έργο τους, όπως η Βιρτζίνια Πλαθ, η Βιρτζίνια Γουλφ, η Σάρα Κέιν, Τζώρτζια Ο’ Κίφ, η Καλλιρόη Παρέν, η Λεονόρα Κάρρινγκτον αλλά και πιο σύγχρονες όπως η Ελένα Μπόναμ Κάρτερ, η Μιράντα Τζουλάι. Αυτή όμως που πραγματικά με ώθησε να διεκδικήσω τον χώρο που αξίζω, αυτή που πίστεψε σε μένα και θα της χρωστάω πάντα αυτό που είμαι σήμερα είναι η σκηνοθέτιδα και δασκάλα μου Κέιτι Μίτσελ. Είχα την τύχη να την γνωρίσω, να μάθω πολλά από εκείνη κι όχι μόνο όσον αφορά τη σκηνοθεσία και τη δουλειά με τις ηθοποιούς αλλά κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με τη διαχείριση της εργασιακής ανισότητας, την πίστη στις ικανότητές μου και στον εαυτό μου, τη δύναμη της φωνής μου και την επικοινωνία του οράματός μου.

Αν η παράσταση είχε ένα μήνυμα αφιερωμένο στις γυναίκες που ακόμα παλεύουν για τη θέση τους, ποιο θα ήταν αυτό;

Πως ο κόσμος είναι σκατά. Κι είναι σκατά για όλες μας. Δέξου το και βγες εκεί έξω, πιάσε τη ζωή μέσα από τη ζωή, διεκδίκησε με θάρρος και μη χάνεις το χρόνο σου προσπαθώντας να πείσεις τους γύρω σου για την αξία σου. Μόνο οι αδιαμφισβήτητες ικανότητές σου και η προσωπική φωνή σου θα σε βγάλουν από τα καλούπια που σου φοράνε. Μόνο εσύ μπορείς να σε σώσεις.

Σε μια εποχή που το θέατρο εξελίσσεται και αλλάζει, πώς βλέπεις το μέλλον της θεατρικής δημιουργίας στην Ελλάδα;

Το βλέπω θολό κι αργό. Θέλει ακόμη πολλή δουλειά κι επιμονή να σπάσει ο τοίχος.

Στις πρόβες και στη διδασκαλία σου, πώς ενθαρρύνεις τις νέες φωνές να ακουστούν, ειδικά τις γυναικείες;

Με πολλούς και διάφορους τρόπους αλλά κυρίως με διδασκαλία τεχνικών για τη στήριξη των ικανοτήτων κάθε μιας προσωπικά και με πρακτικά επιχειρήματα που αποδεικνύουν και ενισχύουν τον στόχο τους και την εσωτερική τους ενδυνάμωση.

Τι σημαίνει για σένα η έννοια της γυναικείας ενδυνάμωσης, γενικά αλλά και ειδικά στον χώρο του θεάτρου; Έχουμε προχωρήσει αρκετά ή έχουμε ακόμα δρόμο;

Προσωπικά διαπιστώνω καθημερινά πως έχουμε πολύ δρόμο. Και κυκλοφορώ πολύ, πιστέψτε με. Συμβαίνουν κάποια πράγματα αλλά τα βλέπω μόνο σε θεωρητικό επίπεδο. Στην πράξη τι κάνουμε; Ωραία να βρισκόμαστε και να συζητάμε και ωραία τα λέμε αλλά…

Εγώ βλέπω φοβισμένα, απογοητευμένα και θυμωμένα πρόσωπα. Βλέπω χλωμά πρόσωπα και γυάλινα μάτια γεμάτα δεύτερες σκέψεις. Ωστόσο μια απόφαση είναι, ξέρεις. Εκεί που φαίνεται μακρύς ο δρόμος, εκεί μπορεί να συμβεί κάτι και να προχωρήσουν τα πράγματα. Αυτό απαιτεί οξυδέρκεια κι ευαισθησία στα ερεθίσματα. Τι να συμβεί, θα με ρωτήσεις. Το πρώτο που μου έρχεται είναι να πούμε όχι. Εργασιακά όρια. Αλλά κι όχι μόνο. Όρια στη δουλειά, στο σπίτι, στις προσωπικές μας σχέσεις. Όρια στον εαυτό μας.

Πρέπει να ξεβολευτούμε από το βόλεμα των ψίχουλων. Θάρρος να αφήσεις τη ζεστή και φαινομενικά λαμπερή σου καρέκλα στο δωμάτιο της ιστορίας. Είναι ανούσιο να μένουμε κολλημένοι σε αυτά που ξέρουμε και μας βολεύουν χρόνια. Άντρες γυναίκες. Η παγκόσμια ισορροπία συνεχώς μεταβάλλεται, είμαστε μονίμως στην κόψη, φλερτάρουμε παγκοσμίως με τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες, ίσως να είμαστε άλλη μια γενιά που θα ζήσει κάποιον πόλεμο κι όμως μέχρι τώρα τι κάναμε γι’ αυτό; Θεατές ή ακόμη χειρότερα κλείνουμε τα μάτια γιατί ο πόλεμος είναι ακόμη μακριά από την πόρτα μας.

Η ιστορία μας δίδαξε κάτι; Ανάγκη διαφύλαξης των κεκτημένων μας κι όμως τίποτα δε μας ανήκει. Προσωπικά τη μια στιγμή φοβάμαι πολύ και την επόμενη πέφτω με τα μούτρα στη φωτιά. Αλλά αυτή είναι η ζωή που κλήθηκα να ζήσω.