Η Ελένη Ακτύπη είναι Managing Director του WE LEAD, του μη κερδοσκοπικού οργανισμού, που ιδρύθηκε από το Libra Philanthropies το 2023, με στόχο να ανοίξει τον δρόμο που θα οδηγήσει τις γυναίκες σε θέσεις ηγεσίας, ξεκινώντας με το χώρο της τεχνολογίας. 

Το WE LEAD έχει ως αποστολή να ενδυναμώσει τις γυναίκες στην ηγεσία. Ποια ήταν η αφορμή για αυτή την πρωτοβουλία; 

Το WE LEAD γεννήθηκε ως απάντηση σε ένα κρίσιμο πρόβλημα: το έντονο έμφυλο χάσμα στην τεχνολογία. Ιδρύθηκε το 2023 από το Libra Philanthropies, με ένα ξεκάθαρο όραμα: να δημιουργήσει έναν τεχνολογικό κόσμο όπου οι γυναίκες – cis και trans – έχουν ισότιμες ευκαιρίες να εισέλθουν, να εξελιχθούν και να ηγηθούν του μέλλοντος. 

Η αφορμή για τη δημιουργία του WE LEAD ήταν η ίδια η πραγματικότητα του τεχνολογικού κλάδου. Η τεχνολογία είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας παγκοσμίως και επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας – από την ενημέρωση και την επικοινωνία έως την εκπαίδευση και την γνωριμία μας με άλλους ανθρώπους. Παρ’ όλα αυτά, η τεχνολογία διαμορφώνεται σήμερα κυρίως από το 50% του πληθυσμού, αφήνοντας εκτός ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων – τις γυναίκες. Το αποτέλεσμα; Προϊόντα και υπηρεσίες που δεν καλύπτουν αποτελεσματικά τις ανάγκες και τα θέλω των γυναικών. 

Οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους: Λιγότερο από 30% των θέσεων εργασίας στον τομέα της τεχνολογίας καλύπτονται από γυναίκες παγκοσμίως. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 22%. Στην Ελλάδα, μόνο το 20% των εργαζομένων στην τεχνολογία είναι γυναίκες, με το ποσοστό στις engineers να είναι ακόμη χαμηλότερο (15,6%) και στις ηγετικές θέσεις μόλις 12,6%. 

Αυτή η πραγματικότητα πρέπει και μπορεί να αλλάξει. Στο WE LEAD και το Libra Philanthropies, πιστεύουμε ότι η ενίσχυση της έμφυλης ισότητας δεν είναι απλώς η σωστή επιλογή – είναι η έξυπνη επιλογή. Είναι ο μόνος τρόπος για να επιτύχει και να παραμείνει βιώσιμη μια ομάδα, μια εταιρεία, η κοινωνία μας, τώρα και στο μέλλον. 

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι γυναίκες που θέλουν να ηγηθούν σε επιχειρήσεις ή οργανισμούς; 

Οι γυναίκες που επιδιώκουν ηγετικές θέσεις σε επιχειρήσεις και ειδικότερα στον χώρο της τεχνολογίας αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια, τόσο δομικά όσο και κοινωνικά. Αν και έχει σημειωθεί πρόοδος, ο δρόμος προς την ισότητα παραμένει γεμάτος προκλήσεις. Συγκεκριμένα: 

• Στερεότυπα και προκαταλήψεις: Οι κοινωνικές αντιλήψεις γύρω από την ικανότητα των γυναικών να ηγηθούν παραμένουν ισχυρές. Από την παρωχημένη ιδέα ότι οι γυναίκες δεν είναι “καλές στην τεχνολογία” μέχρι την αμφισβήτηση των ηγετικών τους ικανοτήτων, οι προκαταλήψεις αυτές δημιουργούν επιπλέον εμπόδια στις επαγγελματικές τους φιλοδοξίες. 

• Ελλιπή πρότυπα (role models) και χαμηλή εκπροσώπηση: Η απουσία γυναικών σε ανώτερες θέσεις σημαίνει έλλειψη καθοδήγησης, mentoring και προτύπων για τις επόμενες γενιές, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε ακόμη λιγότερες γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους. Ένας φαύλος κύκλος που πρέπει να σπάσει. Επιπλέον, το να είναι μια γυναίκα η μόνη στο δωμάτιο συνοδεύεται από σημαντικές ψυχολογικές προκλήσεις, όπως η ενίσχυση του αισθήματος ότι «δεν ανήκει». Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες νιώθουν αποκλεισμένες. 

• Η πρόκληση της ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής: Η ευθύνη της φροντίδας (παιδιών, ηλικιωμένων, οικογένειας) εξακολουθεί να βαραίνει δυσανάλογα τις γυναίκες. Ειδικά, σε γρήγορα αναπτυσσόμενες τεχνολογικές εταιρείες, όπου οι απαιτήσεις αλλάζουν διαρκώς, η έλλειψη πολιτικών στήριξης συχνά οδηγεί σε εξουθένωση ή ακόμα και αποχώρηση από τον χώρο. Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με έρευνες, 1 στις 3 γυναίκες στην τεχνολογία σχεδιάζει να παραιτηθεί από τη δουλειά της στο άμεσο μέλλον λόγω των διακρίσεων που έχει βιώσει και της έλλειψης ευκαιριών. 

• Μισθολογικό χάσμα και οικονομικές ανισότητες: Αν και η τεχνολογία είναι ένας από τους πιο υψηλά αμειβόμενους κλάδους, το μισθολογικό χάσμα παραμένει υπαρκτό και ενίοτε διευρύνεται. Στην Ευρώπη, οι γυναίκες εξακολουθούν να αμείβονται κατά περίπου 12% λιγότερο από τους άνδρες, ενώ στην Ελλάδα το χάσμα είναι ακόμα μεγαλύτερο (13.6%). Σε startups, όπου οι διαπραγματεύσεις για απολαβές και μετοχές είναι συχνές, οι γυναίκες συχνά λαμβάνουν χαμηλότερη αποτίμηση της εργασίας τους. 

Σε έναν κόσμο όπου η γυναικεία ηγεσία συνεχώς εξελίσσεται, ποια είναι τα βασικά εργαλεία που πιστεύετε ότι χρειάζεται μια γυναίκα για να πετύχει στον τομέα της; 

Η επιτυχία μιας γυναίκας στην ηγεσία (όπως και ενός άνδρα) απαιτεί έναν συνδυασμό τεχνικών και κοινωνικών δεξιοτήτων (human skills). Κάποιες από τις πιο κρίσιμες είναι η ενσυναίσθηση, η ανθεκτικότητα, η ικανότητα διαχείρισης της αβεβαιότητας, η καινοτομία και η δημιουργικότητα, η λήψη αποφάσεων και η οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων. Εξίσου σημαντικό είναι ένα ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο, αποτελούμενο τόσο από γυναίκες όσο και από άντρες συμμάχους (allies) που αναγνωρίζουν τη δύναμη της έμφυλης ισότητας και την αξία που φέρνει η διαφορετικότητα στις ηγετικές ομάδες. Τέλος, μια γυναίκα leader χρειάζεται να είναι αυθεντική. Να μην φοβάται να δείξει τον πραγματικό της εαυτό, τόσο τα δυνατά όσο και τα λιγότερο δυνατά σημεία της. Ο κόσμος δεν χρειάζεται “κόπιες” – έχουμε ανάγκη από ηγετικές φυσιογνωμίες που αγκαλιάζουν την ευαλωτότητά τους και οδηγούν με αυτοπεποίθηση, ανθρωπιά και ουσία. 

Έχουμε δει αρκετές συζητήσεις γύρω από τη «γυναικεία αλληλεγγύη». Πιστεύετε ότι υπάρχει όντως, ή είναι κάτι που χρειάζεται ακόμα ενίσχυση; 

Η γυναικεία αλληλεγγύη υπάρχει 100%. Με προβληματίζει και με απογοητεύει όταν δίνουμε υπερβολική έμφαση στην έλλειψή της ή μιλάμε για ανταγωνιστικότητα μεταξύ γυναικών, γιατί έτσι μετατοπίζουμε τη συζήτηση για την ισότητα σε λάθος βάση. Το πραγματικό ζήτημα δεν είναι αν οι γυναίκες στηρίζουν η μία την άλλη (που το κάνουν), αλλά η ευθύνη που έχει η κοινωνία και οι ηγέτες αυτού του κόσμου στο να διαμορφώσουν ένα δίκαιο περιβάλλον ευκαιριών. 

Μέσα στα δύο χρόνια του WE LEAD έχω δει απίστευτη αλληλοϋποστήριξη στο community μας – γυναίκες που βοηθούν η μία την άλλη να πετύχει τους στόχους της και που χαίρονται ειλικρινά με τις επιτυχίες των άλλων. Το έχω βιώσει και προσωπικά σε όλη την επαγγελματική μου διαδρομή, έχοντας στο πλευρό μου σπουδαίες γυναίκες που ήταν εκεί για να προσφέρουν μια συμβουλή, μια σύνδεση ή τον χρόνο τους για την αποστολή μας. Και τις ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου. Θα ήθελα να αναφέρω ονόματα, αλλά τότε η συνέντευξη θα ήταν αποκλειστικά γι’ αυτές. Δεν λέω ότι δεν υπάρχει ανταγωνιστικότητα – αλλά δεν θεωρώ ότι είναι θέμα φύλου. Είναι θέμα ανθρώπου. 

Ποιες γυναίκες-ηγέτιδες σας έχουν εμπνεύσει στην πορεία σας και γιατί; 

Πολλές γυναίκες με έχουν εμπνεύσει στην πορεία μου, καθεμία με τον δικό της μοναδικό τρόπο. Από τη μητέρα και την αδελφή μου, που δεν σταματούν ποτέ να μαθαίνουν και να εξελίσσονται, μέχρι τις φίλες μου, που είναι δίπλα μου σε κάθε χαρά και δυσκολία. Με εμπνέει η ομάδα μας στο WE LEAD και το ευρύτερο οικοσύστημα του Libra Philanthropies, με το όραμά τους για αλλαγή, την αφοσίωση και την επιμονή τους.  

Κυρίως, όμως, αντλώ έμπνευση από τις γυναίκες της κοινότητάς μας – τις weLEADERs, όπως τις λέμε – που ξεπερνούν εμπόδια, αψηφούν τα «όχι» αυτού του κόσμου και βρίσκουν τη δύναμη να κυνηγήσουν και να πετύχουν τα όνειρά τους. Αυτές οι γυναίκες, μαζί με όσες ανοίγουν δρόμους και δίνουν το χέρι σε άλλες γυναίκες – ειδικά όταν βρίσκονται στα τραπέζια των αποφάσεων – είναι οι πραγματικοί πυλώνες της αλλαγής και βασική πηγή έμπνευσης. 

Πώς βλέπετε τον ρόλο του WE LEAD στην αλλαγή της νοοτροπίας για τη γυναικεία ηγεσία στην Ελλάδα; 

Στο WE LEAD, στόχος μας είναι να ενδυναμώσουμε και να υποστηρίξουμε ουσιαστικά την επόμενη γενιά ηγέτιδων στον χώρο της τεχνολογίας και της καινοτομίας, ενώ παράλληλα καλλιεργούμε μια κουλτούρα συμμαχίας και συλλογικής προόδου. 

Η αλλαγή της νοοτροπίας γύρω από τη γυναικεία ηγεσία δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά μέσα από συνεχή δράση, διαμόρφωση προτύπων και δημιουργία ευκαιριών. Γι’ αυτό, κάθε πρωτοβουλία μας – όσο μικρή ή μεγάλη κι αν είναι – έχει έναν ξεκάθαρο στόχο: να αποδομήσει τα εμπόδια, να αλλάξει τη συζήτηση και να δώσει στις γυναίκες τις γνώσεις, τα εργαλεία και ό,τι χρειάζονται για να διεκδικήσουν τη θέση που τους αξίζει. Για εμάς, η αλλαγή αυτή δεν είναι απλά ένα όραμα. Είναι κάτι που χτίζουμε εδώ και τώρα. 

Ποιο είναι το μεγαλύτερο impact που έχετε δει να δημιουργεί το WE LEAD μέχρι στιγμής; Υπάρχει μια ιστορία ή μια στιγμή που σας έκανε να νιώσετε ότι η πρωτοβουλία σας κάνει τη διαφορά; 

Μέσα σε μόλις δύο χρόνια – και ενώ βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή αυτού του ταξιδιού – το WE LEAD έχει ήδη δημιουργήσει ουσιαστικό αντίκτυπο: Πάνω από 3.000 άτομα έχουν συμμετάσχει σε πρωτοβουλίες μας, όπως workshops, webinars, και συζητήσεις. Περισσότερα από 7.000 άτομα αποτελούν ενεργά μέλη της διαδικτυακής μας κοινότητας μας. Και το πιο σημαντικό: το 75% των αποφοίτων των πρώτων μας bootcamps εργάζονται πλέον σε ρόλους τεχνολογίας, ενώ το 90% είχαν τουλάχιστον μία συνέντευξη για κάποια tech θέση μέσα σε 12 μήνες από την αποφοίτησή τους. 

Όμως, πέρα από τους αριθμούς, ο πραγματικός αντίκτυπος βρίσκεται στις προσωπικές ιστορίες των γυναικών που στηρίζουμε. Μια από αυτές είναι η ιστορία μιας μητέρας τριών παιδιών, που εργαζόταν ως φιλόλογος σε ένα χωριό της περιφέρειας και ήθελε να αλλάξει καριέρα. Παρά τις προκλήσεις, σήμερα εργάζεται ως Software Engineer. Μια άλλη γυναίκα είχε εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο και έβλεπε πόρτες να κλείνουν ξανά και ξανά μπροστά της. Σήμερα, χάρη στην υποστήριξη του WE LEAD και τη δική της επιμονή, κατάφερε να εισέλθει στον χώρο της τεχνολογίας και να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα. Κάθε γυναίκα που ξεπερνά εμπόδια και μετατρέπει ένα «όχι» σε ευκαιρία, μας θυμίζει γιατί ξεκινήσαμε το WE LEAD. Κάθε φορά που μια γυναίκα πραγματοποιεί τα όνειρά της, μας δίνει ακόμα περισσότερη δύναμη να συνεχίσουμε. 

Υπάρχουν στερεότυπα για τις γυναίκες σε ηγετικές θέσεις που συναντάτε ακόμα και σήμερα; Και αν ναι, πώς μπορούν να καταρριφθούν; 

Το μεγαλύτερο στερεότυπο για τις γυναίκες σε ηγετικές θέσεις είναι ότι “δεν έχουν ό,τι χρειάζεται” – είτε σε τεχνικές δεξιότητες είτε σε ηγετικές ικανότητες. Ακούμε συχνά ότι είναι «πολύ συναισθηματικές», «όχι αρκετά δυνατές», «δεν διαπραγματεύονται καλά» – και ο κάθε κλάδος έχει τα δικά του μοναδικά στερεότυπα. Στον χώρο της τεχνολογίας, για παράδειγμα, εξακολουθεί να υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν ενδιαφέρονται ή δεν είναι αρκετά καλές. 

Επιπλέον, οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις κρίνονται πολύ πιο αυστηρά από τους άντρες. Υπάρχει μια έκφραση που ακούγεται συχνά (αν και αρκετά προβληματική): “Boys will be boys”, που δείχνει πώς δικαιολογούνται συμπεριφορές ανδρών σε κάθε στάδιο της ζωής τους. Για τις γυναίκες, όμως, δεν υπάρχει καμία αντίστοιχη επιείκεια – κάθε τους κίνηση αναλύεται και αμφισβητείται. 

Η πραγματικότητα είναι ότι οι γυναίκες έχουν αποδείξει ξανά και ξανά ότι διαθέτουν όλα τα απαραίτητα προσόντα για να ηγηθούν και να πετύχουν. Και δεν το λέμε απλά εμείς – το δείχνουν και τα δεδομένα: 

• Για κάθε 10% αύξηση της έμφυλης ποικιλομορφίας σε διοικητικές ομάδες, παρατηρείται 3,5% αύξηση στα κέρδη. 

• Τα έσοδα από καινοτομίες, όπως τα νέα προϊόντα, είναι αυξημένα κατά 19 ποσοστιαίες μονάδες στις εταιρείες που διαθέτουν μεγαλύτερη έμφυλη ποικιλομορφία σε ηγετικές θέσεις. 

Παρόλο που οι έρευνες είναι ξεκάθαρες, τα μηνύματα αυτά δεν φτάνουν όσο μακριά θα έπρεπε. Ένα βασικό βήμα για την καταπολέμηση αυτών των στερεοτύπων είναι η προβολή περισσότερων γυναικών ηγέτιδων και επιτυχημένων παραδειγμάτων. Όσο περισσότερα role models βλέπουμε, τόσο περισσότεροι θα συνειδητοποιούν ότι η γυναικεία ηγεσία δεν είναι απλώς απαραίτητη – είναι καθοριστική για το μέλλον. 

Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα πράγμα στο σύστημα ώστε να διευκολυνθεί η γυναικεία ηγεσία, τι θα ήταν αυτό; 

Αν έπρεπε να αλλάξω ένα πράγμα για να διευκολυνθεί η πορεία των γυναικών προς την ηγεσία, αυτό θα ήταν η ουσιαστική υποστήριξη των γυναικών με ευθύνες φροντίδας – τόσο μέσα στις εταιρείες όσο και στην κοινωνία συνολικά. Αυτό ξεκινά από πολιτικές και δομές που προσφέρουν ευελιξία και πραγματική υποστήριξη, όπως: Διατήρηση και ενίσχυση ευέλικτων μοντέλων εργασίας – ένα θέμα που ήδη βρίσκεται υπό συζήτηση σε πολλές εταιρείες, λειτουργία χώρων θηλασμού και δημιουργία παιδότοπων στον χώρο εργασίας, όπου αυτό είναι εφικτό, και γενικότερη ενίσχυση της υποστήριξης γονέων και κηδεμόνων μέσα στο εργασιακό περιβάλλον. Παράλληλα, είναι κρίσιμη η ενίσχυση της άδειας πατρότητας – γιατί η φροντίδα δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση. 

Εδώ έρχεται και η μεγάλη ευθύνη της κοινωνίας: η διαμόρφωση προγραμμάτων και πολιτικών που διασφαλίζουν την ισότητα και τον δίκαιο επιμερισμό των ευθυνών όχι μόνο στον χώρο εργασίας, αλλά και στην καθημερινότητα. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ίσες ευκαιρίες στον εργασιακό χώρο, αν δεν υπάρχει ισότητα σε όλες τις άλλες εκφάνσεις της ζωής και δεν διασφαλίσουμε ότι ειδικά οι ευθύνες φροντίδας μοιράζονται δίκαια. 

Τι θα λέγατε σε μια νέα γυναίκα που διστάζει να διεκδικήσει έναν ηγετικό ρόλο; 

Το παρακάτω: Κάν’ το, ακόμα κι αν διστάζεις. Ξέρω ότι δεν είναι εύκολο. Ξέρω ότι μπορεί να φοβάσαι, να αμφιβάλλεις, να αναρωτιέσαι αν είσαι «αρκετή». Αλλά άκου αυτό: έχεις ήδη ό,τι χρειάζεται. Η πορεία και η εμπειρία σου το αποδεικνύουν. Εμπιστεύσου τον εαυτό σου και ξεκίνα. Ακόμα κι αν είναι με μικρά βήματα. Κάθε φορά που μια γυναίκα μπαίνει στο δωμάτιο των αποφάσεων, ανοίγει την πόρτα για πολλές άλλες. Δεν είσαι μόνη σου σε αυτό.