«Αντιμετωπίζω την αρχιτεκτονική σαν ένα είδος σταυρολέξου που πρέπει να επιλύσω. Ένα είδος παιχνιδιού με παίκτες και κανόνες που αλλάζουν κατά τη διάρκειά του. Υπάρχουν, για παράδειγμα, κτίρια που όταν ολοκληρώθηκαν είχαν απομακρυνθεί από την αρχική τους σύλληψη, όπως το κτίριο των γραφείων της ΕΤΒΑ στη Συγγρού. Σχεδιάστηκε με βάση το γυαλί στα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν όμως άρχισε να κατασκευάζεται 10 περίπου χρόνια αργότερα είχα ήδη επηρεαστεί από τους νόμους της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Αν το σχεδίαζα τότε, δεν θα έκανα ποτέ ένα ομοιόμορφο ουδέτερο γυάλινο κτίριο!» – Αλέξανδρος Τομπάζης.

Η περιγραφή αυτή της αρχιτεκτονικής από τον Τομπάζη ταιριάζει απόλυτα με τη συλλογιστική του rebranding που σήμερα προσπαθούμε να επιτύχουμε για τη μάρκα ‘Ελλάδα’.  Προσπαθούμε, δηλαδή, να καδράρουμε και πάλι την αφήγηση της χώρας μας, προσπαθούμε να επανασχεδιάσουμε την αξία της Ελλάδας.

Η εμπειρία της Ελλάδας οργανώνεται κατά βάση χωροταξικά. Η Αρχιτεκτονική λειτουργεί σαν αφηγηματικός καμβάς και τα σπίτια, τα μαγαζιά, το κάθε ένα αρχιτεκτόνημα λέει μία ιστορία. Ο Δημήτρης και Κωνσταντίνος Καραμπατάκης του αρχιτεκτονικού γραφείου k-studio, υποστηρίζοντας τον αφηγηματικό αυτό μηχανισμό της αρχιτεκτονικής, λένε πως αρχιτεκτονική είναι “ένα μέσο εξιστόρησης μιας ιδέας που θα ανταποκρίνεται στο πλαίσιο και  την περίσταση κάθε έργου.” Αρχιτεκτονική για εκείνους είναι η εμπλουτισμένη μεταφορά αυτής της ιδέας στην εικονογραφική της γλώσσα και με αυτή τη συλλογιστική προσεγγίζουν κάθε τους δημιουργία.

Τα αρχιτεκτονήματα που λένε ιστορίες για την Ελλάδα με όλους τους το συμβολισμό και τον πλούτο ξεκινούν ήδη από την ένδοξη αρχαιότητα. Ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης αφηγούνται στον Παρθενώνα το μεγαλείο της Αθήνας του Περικλή που φυλάει όλη την ιστορία της χώρας μας σα ζωντανό έργο τέχνης τέλεια φτιαγμένο: η τέλεια ομορφιά. Η αρχιτεκτονική του κολοσσιαίου αυτού αρχιτεκτονικού και καλλιτεχνικού γεγονότος σήμερα είναι πόλος νοσταλγίας και τόπος για συνομιλίες με το κλασσικό μας παρελθόν.( – αν δεν υπήρχε ο Παρθενώνας και τα τόσα άλλα αρχιτεκτονικά κοσμήματα της χώρας μας- δεν θα είχαμε εικόνα για το brand μας-).

Το αρχαίο θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης αφηγείται μία μοναδική στον κόσμο ιστορία αφού είναι το μόνο θέατρο- αρχαίο και σύγχρονο- σε όλο τον κόσμο που είναι έτσι αρχιτεκτονικά δομημένο ώστε να μην έχει διακεκριμένες θέσεις, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό την ισοπολιτεία και την ισομοιρία, τις αξίες της Αρχαίας Ελλάδας.

Το πάτωμα που δημιούργησε στο κατάστημα Sweet Alchemy του Στέλιου Παρλιάρου στην Κηφισιά το αρχιτεκτονικό γραφείο του Στέλιου Κόη, έπειτα από μία πολύ δύσκολη κατασκευαστική μέθοδο, τρίζει ώστε όποιος μπαίνει να αισθάνεται την οικειότητα που νιώθει όταν μπαίνει στο σπίτι της γιαγιάς του.

Το ‘Anazoe Spa’ της Costa Navarino, το μεγαλύτερο spa της Μεσογείου, με την υπογραφή του MKV Design. αποτελεί 4.000 τ.μ. πιστή αναπαράσταση του παλατιού του Νέστορα. “Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός υποστηρίζει αυτή τη δραματουργία στήνοντας μία αρχιτεκτονική εμπειρία πάνω στην εμπειρία του spa”, όπως το MKV Design περιγράφει . Είναι εντυπωσιακό πως ο αρχιτεκτονικός όγκος περικλείει όλη την εμπειρία σπα η οποία ανάμεσα στα άλλα προσφέρει μία κούρα ονόματι ‘Το μπάνιο του Νέστορος’  που αποτελεί θεατρική προσομοίωση της αρχαίας τελετουργίας με την οποία υποδέχονταν τους καλεσμένους με μία ιεροτελεστία μπάνιου στην αυλή του παλατιού. Και αυτή ακριβώς η σκηνογραφία του σπα είναι που αφηγείται το αρχαίο δράμα της εποχής του Νέστορος και αναδίδει τη συναισθηματική αρμονία του πολιτισμού της ελιάς, της θάλασσας του Ιονίου– της καρδιάς της Ελλάδας -, των σονέτων του Λορέντζου Μαβίλη και του αρχαίου μας ιστορικού μύθου. Είναι όλη η Ελλάδα σε μία αρχιτεκτονική αφήγηση.

Ακόμα και τα νησιά του Αιγαίου, ακόμα και αυτά είναι μία μοναδική αρχιτεκτονική σύνθεση τοπίου. Ο φωτογράφος του Αιγαίου και η γραφίστρια Μαρία Αλιπράντη του θαλασσογραφικού project ‘Aegean Pan’ τα χαρακτηρίζουν ως έναν “αστερισμό”.

Σε μία συνέντευξη του στο ΒΗΜΑ ο Στέλιος Κόης ρωτήθηκε αν “η αρχιτεκτονική καθορίζει ζωές;” και απάντησε: “Εάν σας φτιάξω ένα σπίτι που σας παρέχει το ηλιοβασίλεμα που θέλετε και μαζί δέκα ακόμη πράγματα, δεν θα επηρεάσει και εσάς και τον γείτονά σας;”

Η δική μου ερώτηση είναι η αρχιτεκτονική καθορίζει την αφήγηση και το rebranding της Ελλάδας; Μπορεί να μας δώσει το ηλιοβασίλεμα που θέλουμε;

Δύο νέοι αρχιτέκτονες ο Χρήστος Κουρτέλης και η Σοφία Κουβελά απάντησαν σε αυτή και μου περιέγραψαν τι είναι αρχιτεκτονική για εκείνους αλλά και για το πως η αφήγηση της Ελλάδας μπορεί να αναπροσδιοριστεί μέσω αυτής.

Χρήστος Κουρτέλης: ‘Αρχιτεκτονική είναι η γοητεία του να σχεδιάζεις όνειρα’

Ο Χρήστος, δευτεροετής φοιτητής της αρχιτεκτονικής, έχει μια βαθιά και οικογενειακή παράδοση στην τέχνη αυτή τρεις γενιές πίσω, ήδη από τον προπάππου του που δούλεψε στην κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα, τον παππού του που ανέλαβε τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές μονάδες στην Κέρκυρα τη δεκαετία του ‘70 και τον πατέρα του που εξέλιξε την τεχνογνωσία της οικοδομής συνδυάζοντας τη με την τεχνολογία στον τομέα των εκσκαφών. Αποκτώντας μια σφαιρική εικόνα στις κατασκευές, όρισε την αρχιτεκτονική με το δικό του ιδιαίτερο στίγμα:

“Για εμένα η Αρχιτεκτονική είναι μία προοδευτική γραμμή ιστορίας που συνδέει  την αισθητική νοσταλγία για τη γνώση από το παρελθόν με τη συνεχή αναζήτηση για την λειτουργικότητα της αισθητικής προσέγγισης του χώρου. Ο αρχιτέκτονας καλείται να βρει τη δική του ανάγνωση σε μία μικρή στιγμή της γραμμής αυτής, να αποκρυπτογραφήσει τις τεχνικές των προγόνων του αλλά και να τις εμφυσήσει  στους απογόνους του. Είναι αυτό που ο Τ. Σ. Έλιοτ εκφράζει συγκινητικά εύστοχα στα ‘Τέσσερα Κουαρτέτα’ του: ‘Ο τωρινός κι ο περασμένος χρόνος ίσως κι οι δυο είναι παρόντες μες σε χρόνο μέλλοντα, κι ο μέλλων χρόνος είναι μέσα στον περασμένο χρόνο’.

Είναι η επαφή με το παρελθόν και το μέλλον , ο σχεδιαστικός και ιδεολογικός ρυθμός με τον οποίο συσσωρεύεται αυτή στο παρόν. Το κτίριο στέκεται εκεί και σου δίνει την αίσθηση ότι περπατάει μέσα στο χρόνο. Άλλωστε αυτό είναι Αρχιτεκτονική.

 Η γοητεία, δε, της Αρχιτεκτονικής είναι ότι από το μηδέν, σε ένα κομμάτι χαρτί, σε μία ‘λευκή σελίδα’ μπορείς να διηγηθείς μία εικόνα, μία στιγμή, ένα συναίσθημα να καδράρεις ένα ολόκληρο σύμπαν. Μπορείς να βάλεις μέσα σε αυτό την αρχή της ζωής, τη γέννηση ενός μωρού,  ή ένα σεληνόφως σε μία γωνιά καθώς θα πέφτει πάνω της το φως, μπορείς να βάλεις ένα ροδόκηπο ή ένα χώρο, ένα μικρό καταφύγιο ζεστασιάς δίπλα σε ένα τζάκι με ξυλεπένδυση από κερασιά.”

Ο αναπροσδιορισμός της αφήγησης της Ελλάδας μέσω της Αρχιτεκτονικής

“Έχοντας ασχοληθεί με το βιοκλιματικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, από το πρώτο μου πτυχίο, o οποίος ορίζει ότι πρέπει να ζεις μαζί με το περιβάλλον, θεωρώ ότι είναι ένα καταλυτικό εργαλείο rebranding. Πρόκειται για την απαγκίστρωση του κτιρίου από τις ενεργειακές του ανάγκες και την εξοικονόμηση των αναγκών αυτών βάση του σχεδιασμού του και σε συνεργασία με το περιβάλλον του. Αυτό και μόνο θα μπορούσε να χαράξει μία ξεχωριστή χωρική ταυτότητα για την Ελλάδα. Ζεις την ίδια τη φύση και τα πρώτα της υλικά μέσα στο ίδιο το αρχιτεκτόνημα: τη μυρωδιά του ξύλου το χειμώνα σε ένα τζάκι, την αισθαντικότητα ενός κήπου το καλοκαίρι μέσα από μεγάλες βεράντες  ζεις όλη την Ελλάδα σε μία μικρή αρχιτεκτονική γωνιά.

Θα μπορούσε κανείς να πει, έτσι, πως το rebranding της Ελλάδας μέσω της αρχιτεκτονικής έγκειται στη σχεδιαστική ανάδειξη και μετάφραση της ιδιαίτερης φυσικής ταυτότητας της χώρας μας στο χώρο που μένουμε, εργαζόμαστε και κινούμαστε καθημερινά.

‘Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα” Ν.Καζαντζάκης.

Σοφία Κουβελά: “Εργαλείο για την εξιστόρηση της Ελλάδας η Αρχιτεκτονική της”

Τα κτίρια και ο τρόπος οργάνωσης μιας πόλης είναι στοιχεία που τράβηξαν το ενδιαφέρον της Σοφίας από μικρή ηλικία. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την πεποίθηση ότι ασκώντας την Αρχιτεκτονική ως επάγγελμα μπορεί κανείς να ομορφύνει τον κόσμο και να αλλάξει ανθρώπινες ζωές, την οδήγησαν στην απόφαση να ακολουθήσει τη σπουδή της τέχνης του σχεδιασμού, ελπίζοντας κάποια μέρα τα σχέδια της να γίνουν μέρος ενός καλύτερου-σε ουσία και όψη- κόσμου.

“Αρχιτεκτονική είναι για μένα ο τρόπος, το μέσο για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο και ομορφότερο μέρος. Εκεί κρύβεται η μαγεία της ως τέχνης και ως επιστήμης και αυτό είναι που κάνει κάθε αρχιτέκτονα να την ερωτευτεί. Το γεγονός δηλαδή ότι  μέσα από μία ιδέα σε ένα λευκό χαρτί αποκτούμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε την ποιότητα ενός χώρου που επηρεάζει αυτόματα ανθρώπινες ζωές.”

Η Αρχιτεκτονική και το Rebranding Ελλάδας

“Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν πολλοί τρόποι έκφρασης σύμφωνα με τους οποίους ο κάθε καλλιτέχνης έχει να πει μία ιστορία. Ποιός όμως είναι ο καλύτερος τρόπος για να αφηγηθεί κανείς μια ιστορία; Και συγκεκριμένα την μακραίωνη ιστορία ενός τόπου όπως η Ελλάδα;

Κατά τη γνώμη μου ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβει κανείς μια οποιαδήποτε ιστορία είναι βιώνοντάς την. Η αρχιτεκτονική ως τέχνη και ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας αποτελεί ένα μέσο ζωντανό. Το κάθε αρχιτεκτονικό δημιούργημα αποτελεί την απεικόνιση μίας ιδέας και είναι ένα δημιούργημα το οποίο μπορεί κανείς  να δει, να πιάσει, να οσφρηστεί, να ακούσει. Η κατανόηση της αρχιτεκτονικής είναι μία διαδικασία που προϋποθέτει τη λειτουργία όλων μας των αισθήσεων γι’ αυτό και αποτελεί ένα από τα βέλτιστα μέσα για να μας βοηθήσει να κρατήσουμε ζωντανή τη χώρα μας αφηγούμενοι χωρικά αυτήν και βιώνοντας την ιστορία της, μία ιστορία χιλιάδων χρόνων.

Η Ελλάδα έτσι μπορεί να επανασυστηθεί μέσω της Αρχιτεκτονικής και να δώσει με σχεδιαστικές φιγούρες και οπτικά ίχνη την ουσία της αλλά και το όραμα που θέλει να αρθρώσει: ένας χώρος διαρκούς ροής τέχνης, μνήμης, δημιουργίας, άποψης, ανθρώπων, νησιών, φωτός, φύσης και πολιτισμού. Μέσω αυτής μπορούμε να σκεφτούμε, να ιεραρχήσουμε, να φανταστούμε εκ νέου τις ποιότητες, τις αλήθειες, την εμπειρία, το παράδειγμα και τα σύμβολά μας, ξεκινώντας πρώτα πρώτα από ένα λευκό χαρτί και από τον ίδιο το χώρο στον οποίο ζούμε.

Οι οπτικές δομές υπάρχουν παντού και πάντα και μας προσδιορίζουν. Ακολουθούν τις διαδρομές μας στο χρόνο και μας θυμίζουν. Ταξινομούν τον κόσμο μας και τη θέση μας σε αυτόν. Και εξιστορούν ένα μεγάλο έπος με κάθε σαγηνευτική του λεπτομέρεια: την Ελλάδα. Είναι γοητευτική αυτή η χωρική- και αφηγηματική- ανάπλαση, αυτή που μας επιτρέπει, τελικά, να βρούμε ξανά το εμπειρικό αντίκρισμα της χώρας μας και πιο βασικά τον ορίζοντα αγάπης για αυτήν.”

Η Αρχιτεκτονική θα είναι πάντα μία σουίτα αφήγησης και τα χρώματα, τα υλικά, οι υφές, οι φόρμες, η κάθε μικρή σχεδιαστική της λεπτομέρεια μία φόρτιση, ένα μεράκι. Και θα είναι και ο καμβάς για να αφηγηθούμε το όνειρο της Ελλάδας: τον Παρθενώνα, ένα δίκλινο στη Σαντορίνη και τη νησιωτικότητα των Κυκλάδων, μία γωνία σε κάποιο χωριό στη Χώρα της Ανάφης, μία Μπλε Οδύσσεια, ένα τοπίο συναισθημάτων, την Ελλάδα του Χατζηδάκι, μία αυλή στο Αιγαίο και άπλωμα στα κύματα, ένα δωμάτιο δίπλα στο κύμα και ένα παράθυρο ανοιχτό για να ξυπνάς με θάλασσα, τα γέλια ενός μικρού παιδιού, τα όνειρα ενός νέου, τον έρωτα, ένα οικογενειακό τραπέζι  και το χωρικό σκηνικό που στήνουν εκείνοι οι πανέμορφοι μικροί στίχοι στο Μονόγραμμα του Ελύτη «Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί. Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στην θάλασσα.»

Πάντα δε βάζαμε όνομα στο όνειρο; Ελλάδα. Μία Αρχιτεκτονική ιστοριών.