Ο Ένκε Φεζολλάρι ξεκινάει από τις προσωπικές και συλλογικές εμπειρίες, αναζητά, διαβάζει και συνδέεται με έργα. Αναγνωρίζει τις ρίζες τους, ανακαλύπτει την ουσία τους, αναδεικνύει την ποίησή τους και μοιράζεται μαζί μας τα ερωτήματα τους, κάνοντας το θέατρο καταφύγιο, όπλο, πεδίο συζήτησης και προβληματισμού.

Γιατί επιλέξατε να παρουσιάσετε Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα την συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Τα τελευταία δυο χρόνια προσπαθώ να ανεβάσω το συγκεκριμένο έργο. Κατόπιν ματαιώσεων και μετά κόπων, ευελπιστώ τώρα ότι όλα θα πάρουν το δρόμο τους. Είναι θεωρώ, από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματουργίας και ένα έργο σταθμός θα λέγαμε για το θέατρο. Πρόκειται για το κύκνειο άσμα του αδικοσκοτωμένου και άταφου ποιητή Φεδερίκο, ο οποίος ύμνησε τη ζωή και τον Έρωτα όσο κανείς άλλος συγγραφέας στη λεκάνη της Μεσογείου. Δεύτερον είναι πολιτικό κείμενο και ποιητικό συνάμα, ταξικό και ερωτικό, έχει μυρωδιά της επαρχίας, έχει μέσα πολλά προσωπικά βιώματα δικά μου. Και εδώ θα σταθώ σε δυο γεγονότα-στιγμές δικές μου: Μικρός, ένα βράδυ του καλοκαιριού, μόλις είχαμε έρθει στην Ελλάδα, είδα αργά στην ΕΡΤ το ομώνυμο έργο σε ταινία. Συγκλονίστηκα, άυπνος όλο το βράδυ, είχα την εντύπωση βλέποντας την ταινία ότι εκτυλισσόταν στην Αλβανία ή σε κάποιο χωριό των Βαλκανίων, ήταν πραγματικά σαν ντοκιμαντέρ… Kαι στη θεία της μητέρας μου, την Ζάντε, η οποία είχε τέσσερις κόρες γεροντοκόρες. Τα καλοκαιριά μικρός τα περνούσα εκεί, οπότε μου είναι οικείο το περιβάλλον από μια άλλη σκοπιά, σαν μια επιστροφή σε έναν τόπο των παιδικών μου χρόνων, ένα αρκαδικό ιδεώδες, μια αναπόληση της αθώας ζωής, νοσταλγία για τις αγνές αξίες της ζωής και της Τέχνης εν γένει. Από την άλλη είναι η μοίρα και ο αγώνας για επιβίωση, η πορεία του κάθε ανθρώπου για ολοκλήρωση… Και τέλος ο Έρωτας που μαστίζει και θερίζει κορμιά και τρώει καρδιές… Το έργο έχει πόνο, λαχτάρα για ζωή και ελευθερία, έχει χιούμορ (κυρίως από τις υπηρέτριες), πένθος και εγκλεισμό σαν την εποχή που ζούμε.

Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα είναι ένας κόσμος προσκόλλησης στις προκαταλήψεις. Έχει αυτός ο κόσμος αντιστοιχίες με την σημερινή εποχή; Πολλές. Σάμπως σήμερα δε ζούμε σε ασφυκτικό περιβάλλον, σε ένα πένθος, σε έναν πόλεμο επιβίωσης; H Ελευθερία, τα όρια, ο καθρέφτης της κοινωνίας που ζούμε και ζουν οι ηρωίδες, το παλιό και το νέο, η ομορφιά, η αρρώστια, η έλλειψη αγάπης που έχουν αυτά τα πλάσματα, η ισχυρή απουσία του αρσενικού, οι ευθύνες που καλούμαστε πολλές φορές να παίρνουμε και δεν είναι αναγκαίες, αλλά και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουμε… Ως οντότητες… Ως χώρες…. Ως αποφάσεις που πέφτουν στα χέρια μας και που δεν ξέρουμε τι να κάνουμε… Ως πορείες προς μια ολοκλήρωση που αργεί να έρθει.

Είναι απαραίτητο να καταλυθεί το παλιό για να προχωρήσουμε σε ανανέωση; Eγώ πιστεύω ότι το παλιό έχει να μας διδάξει πολλά, αν συμφιλιωθούμε με αυτόν τον κόσμο και διδαχτούμε από τα λάθη, αλλά και τις αξίες εκείνες που μπορούν να μας εξελίξουν. Ίσως τότε καταφέρουμε να προχωρήσουμε μαζί. Από την άλλη, υπάρχει η θεωρία του να το σκοτώνουμε το παλιό μέσα μας και να δώσουμε χώρο στο νέο που θα δημιουργηθεί… Αλλά όταν ένα φύλλο πέσει στη γη, αυτόματα αυτό δε συνδράμει στο νέο φυτό που θα γεννηθεί; Χρειαζόμαστε το παλιό, την γνώση αλλά ταυτόχρονα πρέπει να φιλτράρουμε το καθετί με σεβασμό και θράσος για να οικοδομήσουμε το νέο… Ο Λόρκα παίρνει πάντα υπόψη το παλιό, τις παραδόσεις, την ιστορία και γίνεται εφαλτήριο για να ανυψωθεί το νέο, ο μίσχος, η ζωή… Δεν είναι τυχαίο ότι τα έργα του πάντα έχουν έναν φόνο ή μία αυτοκτονία… Και πάντα τα έργα του δεν έχουν φινάλε, κανείς δε γνωρίζει το τέλος, σε αντίθεση με τον Τσέχωφ, ο οποίος είναι πιο αισιόδοξος στη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η οικογένεια και το περιβάλλον καθορίζουν τις ζωές μας. Είναι εύκολο να ξεφύγουμε από τη σφαίρα αυτής της επιρροής και να διαγράψουμε την προσωπική μας πορεία; Οι κόρες της Μπερνάρντα δεν έχουν επιλογή, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η υπόστασή τους οικονομικά –η επιβίωσή τους με το σπίτι. Από τη στιγμή που η μεγαλύτερη κόρη παίρνει την περιουσία θα σημάνει συναγερμός. Η Άλμπα έχει εκπαιδεύσει τις κόρες της σε ένα καθεστώς ή με αρχές πιο σκληρές και μεγαλύτερης απειθαρχίας θα λέγαμε, σαν στρατιωτάκια. Οι καταιγίδες των ψυχών τους είναι αδάμαστες. Η Μπερνάρντα ζει σε μία περιοχή της Ισπανίας όπου από αρχαιοτάτων χρόνων περνούν φύλλα Αραβικά, Εβραίοι και λογής λογής πολιτισμοί. Κουρσάροι, άνυδρο έδαφος, βεντέτα, αγροτιά, αναλφαβητισμός, φτώχεια και δηλητηριασμένα πηγάδια. Από την άλλη, έχοντας η ίδια κάνει δύο γάμους –ας μην ξεχνάμε ότι οι γάμοι ήταν εμπορικές συναλλαγές- είναι Ξένη στο χωριό, σύμφωνα και με τις αναλύσεις. Με λίγα λόγια είναι στο στόχαστρο της μικρής κοινωνίας. Πρέπει να διατηρήσει τα πλούτη και το όνομά της με κάθε κόστος. Αυτό νομίζω ότι είναι το μεγαλύτερο σφάλμα της: η αγωνία της να μεγαλώνει στρατιωτάκια, ξεχνώντας τις ανθρώπινες αξίες. Επίσης ξεχνά τη θηλυκή της πλευρά, πατάει σαν άντρας και φοράει παγωμένα προσωπεία, ενδύεται το ρόλο του εξουσιαστή, διότι δεν έχει άλλη διέξοδο… Στην παράσταση νομίζω ότι δίνουμε και την πλευρά της μάνας ως σε ένα βαθμό και αυτό διακρίνεται στο ότι εκείνη την δική της μητέρα, τη γυναικεία πλευρά, προτιμά να την κλείνει στο υπόγειο κυριολεκτικά και μεταφορικά… Η ψυχή κανενός δε μπορεί να δαμαστεί, να μπει σε καλούπια και μάλλον πόσο όταν ερωτευόμαστε… εκεί μιλάμε για Όλεθρο! Όσον αφορά στις ζωές μας, κοιτάξτε να δείτε, αυτή η Βαλκανική Αγία Οικογένεια μας έκανε να είμαστε εξαρτημένοι από τους γονείς μας… Αλλά αν θελήσουμε να προχωρήσουμε πρέπει να τους αποκαθηλώσουμε, δεν είναι εύκολο. Μεγάλωσα με τη μητέρα μου, η οποία ήταν ο Άντρας και η Γυναίκα στο σπίτι, μεγάλωσε με δυσκολίες εμένα και την αδερφή μου, είναι ο Άνθρωπος που θυσιάστηκε για να σπουδάσει τα παιδιά της, καμαρώνει και είναι πάντα στο πλευρό μου, αλλά πολλές φορές ως Μάνα δε θα αποδεχθεί πάντα τις προσωπικές μου επιλογές διότι ανήκει σε μία άλλη γενιά. Εκεί είναι το μυστικό και η ψυχραιμία, στο να οριοθετούμε τις σχέσεις μας ανά πάσα στιγμή. Στο να αποδεχτούν εκείνοι ότι πια ενηλικιωθήκαμε…

Πως είναι δυνατόν έργα άλλων εποχών να μας αφορούν σήμερα τόσο άμεσα; Τα κλασικά κείμενα είναι αθάνατα, διότι πραγματεύονται αξίες και ζητήματα οικουμενικά, τα πρόσωπα δεν είναι ανθρωπάκια αλλά ανθρώπινες υπάρξεις. Τα έργα αυτά έχουν επίκεντρο τις ψυχές, τις αξίες και την πίστη. Θέτουν ερωτήματα που καλείται ο καθένας μέσα του να απαντήσει. Μας αφορούν τα έργα διότι είναι ο μόνος τρόπος να γίνουμε Άνθρωποι και να ξεφύγουμε για λίγο από τις μίζερες ζωές μας. Θέτουν ερωτήματα που καλείται ο καθένας μέσα στου να απαντήσει. Βάλσαμο ο ποιητικός λόγος για τις αδύναμες καρδιές μας.

Το θέατρο είναι το μόνο όπλο που έχουμε απέναντι στον θάνατο!

Το θέατρο οφείλει να συμπορεύεται με την εποχή του; Να πραγματοποιεί ένα σχόλιο; Το θέατρο όπως είπα και πιο πάνω θέτει ερωτήματα, σε ταξιδεύει. Είναι ένα κρυφό σχολειό θα λέγαμε, ένα χαμαιτυπείο των φτωχών και κατατρεγμένων, μία εκκλησία, ένας τόπος μαρτυρίου και μυσταγωγίας. Είναι το μόνο όπλο που έχουμε απέναντι στον θάνατο!

Ποια είναι η διαδικασία προετοιμασίας μιας παράστασης; Συνεργασία-Επικοινωνία-Αγάπη-Τεχνική-Παραγωγή-Ομάδα-Προπόνηση-Καλλιέργεια-Ταλέντο-Μοναξιά -Τρέλα.. Και κυρίως Βαθιά Πίστη στο Είναι μας. Και όλα αυτά, με βενζίνη τον Έρωτα.

Υπάρχει κάποια δουλειά σου που θεωρείς ότι σε έχει καθορίσει με κάποιον τρόπο; Οι ταβέρνες, τα μπαρ, τα διαφημιστικά που μοίραζα, οι τουαλέτες που έχω πλύνει, οι περιστασιακές αγροτικές δουλειές, τα djset που κάνω ακόμη. Κυρίως, ότι δούλευα από τα 15 μου χρόνια… Λογής λογής πράγματα…

Αν πω “αγαπημένη ταινία”, “αγαπημένο βιβλίο”, “αγαπημένο τραγούδι”, ποια είναι τα πρώτα που σου έρχονται στο μυαλό; Ο Καιρός των Τσιγγάνων ή το Όλα για τη μητέρα μου (ταυτόχρονα), Έγκλημα και Τιμωρία (Ντοστογιέφσκι), Εγώ με τις ιδέες μου (Σωτηρία Λεονάρδου).

Τι σε αποφορτίζει από την απαιτητική καθημερινότητα; Το να βλέπω ταινίες, να μαγειρεύω, να διαβάζω…Και να βλέπω τους φίλους μου.

Τι απολαμβάνεις να κάνεις στην πόλη; Τα μπαρ της μ’ αρέσουν πολύ. Και τα καφέ των Μουσείων. Περπάτημα ατελείωτο και φυσικά όσο μπορώ να αντικρίζω τον Παρθενώνα!

Επόμενα σχέδια; Ταξίδια, Έρωτες και μελέτη!

Ευχαριστούμε πολύ!

Το έργο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι στον χώρο Τέχνης και Δράσης Βρυσάκι στην Πλάκα. 

Παραστάσεις: Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη στις 9.30. Πληροφορίες εδώ.

Φωτογραφίες για την παράσταση: Κική Παπαδοπούλου (site).