Η ψυχική υγεία δεν ήταν ποτέ ξανά τόσο επίκαιρο θέμα συζήτησης κι -ευτυχώς- όλο και περισσότεροι από εμάς συνειδητοποιούμε πόσο ωφέλιμο είναι τελικά να μιλάμε. Τι γίνεται όμως αν κάποιος δεν είναι έτοιμος να μιλήσει ακόμα;

Με πρόσβαση σε έναν παγκόσμιο ιστό απαντήσεων ανά πάσα στιγμή, δεν είναι περίεργο που συχνά απευθυνόμαστε στην Google για να μάθουμε περισσότερα για αυτό που μας συμβαίνει.

Επειδή δεν υπάρχει καμία εγγύηση για την αξία των πληροφοριών που παίρνεις από αυτές τις μεταμεσονύκτιες αναζητήσεις στη Google εμείς ρωτήσαμε την ειδικό.

Ενώ τα συμπτώματα και τα συναισθήματα των ψυχικών διαταραχών μπορεί να είναι διαφορετικά για κάθε άνθρωπο, παρακάτω θα βρεις μερικές χρήσιμες πληροφορίες από την ειδικό, για οκτώ θέματα ψυχικής υγείας, που απασχολούν συχνότερα τους ανθρώπους.

Tι είναι στην πραγματικότητα η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη, αποτελεί μια από τις συχνότερες ψυχικές ασθένειες της εποχής μας. Αφορά μια συναισθηματική διαταραχή κατά την οποία το άτομο χάνει το ενδιαφέρον για τη ζωή και κλείνεται στον εαυτό του.

Ο όρος κατάθλιψη στις μέρες μας έχει πολλές διαφορετικές σημασίες και τείνουμε να τον χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας αρκετά συχνά, όχι όμως πάντα σωστά, καθώς υπάρχουν διαφορές όταν περιγράφουμε ένα κλινικό σύνδρομο, το οποίο απαιτεί θεραπεία.

Συχνά χρησιμοποιούμε φράσεις όπως “σήμερα έχω κατάθλιψη”, “είμαι στεναχωρημένος”, “νιώθω λυπημένος”, “δεν έχω κέφι”, “νιώθω μελαγχολικά”, μέσα από τις οποίες στην ουσία περιγράφουμε τη διάθεσή μας.

Η διάθεσή μας λοιπόν, όταν συμβεί κάτι ευχάριστο, επανέρχεται. Οι διακυμάνσεις αυτές μέσα στην ημέρα μας, είναι απόλυτα φυσιολογικές.

Επομένως με την κοινή σημασία του όρου είναι η άσχημη διάθεση που βιώνουμε και έρχεται σαν φυσιολογική απάντηση σε ένα αρνητικό ερέθισμα. Κυρίως όταν ερχόμαστε σε επαφή με κάποια απώλεια (θάνατος, χωρισμός, απώλεια εργασίας, μη επίτευξη ενός στόχου), όπου, η κατάθλιψη συνήθως είναι μικρής διάρκειας, διαχειρίσιμη και αυτοπεριοριζόμενη.

Ως κλινικό σύνδρομο υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νόσο, δηλαδή μια διαταραχή η οποία προκαλεί έναν συνδυασμό συμπτωμάτων που δεν συναντάται σε άλλη νόσο.

Υπάρχουν κάποιοι προδιαθεσικοί και αιτιολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της και έχει μια συγκεκριμένη πορεία, πρόγνωση και θεραπεία. Αποτελεί λοιπόν μία σοβαρή ψυχική ασθένεια που σχετίζεται με συμπτώματα όπως μελαγχολία, απώλεια ευχαρίστησης, απώλεια ενέργειας, δυσκολία συγκέντρωσης και αυτοκτονικές σκέψεις.

Aλλάζουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης ανάλογα το φύλο;

Σύμφωνα με έρευνες, η κατάθλιψη είναι μια νόσος η οποία προσβάλει 350 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης, φυλής και μορφωτικού επιπέδου σε όλο τον κόσμο και αποτελεί μία από τις συνηθέστερες ψυχικές διαταραχές της εποχής μας με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς. Η μία στις τέσσερις γυναίκες και ο ένας στους οκτώ άνδρες μπορούν να εμφανίσουν κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Τα συμπτώματα κατάθλιψης ανάμεσα στα δύο φύλα, για τη διάγνωση της, δεν αλλάζουν καθώς υπάρχει ένα ενιαίο διαγνωστικό εργαλείο. Οι διαφορές που παρατηρούνται αφορούν κυρίως στους παράγοντες εμφάνισης της νόσου στα δύο φύλα. Στις γυναίκες, η κατάθλιψη παρουσιάζεται νωρίτερα ηλικιακά και αρκετά συχνά συνυπάρχει με άλλες ψυχικές ασθένειες π.χ. διατροφικές διαταραχές.

Οι παράγοντες ποικίλουν και αφορούν τόσο ορμονικά αίτια όσο και κοινωνικά (αγορά εργασίας, μητρότητα, εικόνα εαυτού, κ.α.)

Από την άλλη μεριά χρειάζεται να αναλογιστούμε τη δυσκολία των ανδρών να αρνούνται την καταθλιπτική τους διάθεση, ίσως ως απόρροια μίας κοινωνικής εικόνας, που τους θέλει παντοδύναμους, καθιστώντας την αναζήτηση ειδικού ως ταμπού και καθυστερώντας την αναζήτηση βοήθειας.

Yπάρχουν παράγοντες που επιβαρύνουν την επιλόχεια κατάθλιψη;

Αρχικά χρειάζεται να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη της λοχείας από την απλή λοχειακή δυσφορία, που υποχωρεί μέσα σε μία εβδομάδα, εμφανίζεται τις πρώτες μέρες μετά από τον τοκετό με ήπια συμπτώματα (θλίψη, άγχος, ανησυχία, ευσυγκινησία), τα οποία υποχωρούν, χωρίς να ασκηθεί ειδική θεραπευτική παρέμβαση.

Το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της λεχώνας έχουν σημαντικό ρόλο. Η ύπαρξη ή όχι συντρόφου, οι συνθήκες διαβίωσης, το υποστηρικτικό πλαίσιο μπορεί να επιβαρύνουν μία κατάσταση που ίσως να προϋπάρχει. Η ψυχική κατάσταση της γυναίκας, αλλά και οι ορμονικές αλλαγές – διαταραχές που συμβαίνουν είναι δυνατόν να επιβαρύνουν μία κατάσταση. Για αυτό είναι σημαντικό το περιβάλλον που πλαισιώνει μία λεχώνα να είναι ενήμερο, και αν παρατηρήσει συμπεριφορές που χρήζουν προσοχής να αναζητήσει την βοήθεια ενός ειδικού.

Πώς περιγράφει ένας ειδικός ψυχικής υγείας τα συμπτώματα μίας κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού ορίζεται ως ένα αιφνίδιο επεισόδιο φόβου και άγχους που συνοδεύεται από σοβαρές σωματικές αντιδράσεις. Ο φόβος αυτός δεν απορρέει από κάποιον πραγματικό κίνδυνο ή προφανή αιτία.

Όταν παθαίνει κανείς κρίση πανικού κατακλύζεται ξαφνικά, για μικρή χρονική διάρκεια από μία σειρά οξέων σωματικών συμπτωμάτων. Σωματοποιεί και αισθάνεται πως παθαίνει καρδιακή προσβολή, ενώ σκέψεις θανάτου θολώνουν το μυαλό κατά τη διάρκεια του επεισοδίου.

Μία κρίση πανικού δεν είναι απειλητική για τη ζωή του ατόμου. Συναισθηματικά όμως φορτίζει το άτομο, το επιβαρύνει, αλλοιώνει το τρόπο σκέψης του και μπορεί να επηρεάσει την ποιότητά της ζωής σε καθοριστικό βαθμό. Το άτομο ζει σε ένα μόνιμο «άγχος αναμονής».

Το άτομο κατακλύζεται από αισθήματα άγχους και φόβου, σε ανάμνηση του συμβάντος, χάνει τον έλεγχο των σκέψεων του και προσπαθώντας να προστατευθεί από τα δυσχερή συναισθήματα, είναι πιθανό να κλειστεί στον εαυτό του και σε συνέχεια να αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές που θα μπορούσαν να τον εκθέσουν σε έναν νέο κίνδυνο.

Υπάρχει εύκολος και άμεσος τρόπος να διαχειριστεί κάποιος μία κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού αποτελεί μια αγχώδη διαταραχή η οποία κάνει τη καθημερινότητα του ατόμου δυσλειτουργική.

Πρώτα από όλα αφού αποκλείσουμε το οποιοδήποτε σωματικό σύμπτωμα ως κάτι οργανικό είναι σημαντικό να αναζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού, για να δούμε μαζί και να επιλύσουμε τι υπάρχει ασυνείδητα πίσω από μία κρίση πανικού.

Αν αποδεχτούμε λοιπόν πως μέσα από μία κρίση το σώμα μας, μας λέει ότι κάτι υπάρχει βαθύτερα μέσα μας, που πλέον χρειάζεται την προσοχή μας, σίγουρα υπάρχουν μικρές τεχνικές για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε μία κρίση και στην πορεία του χρόνου να αρχίσουμε να σπάμε αυτόν τον φαύλο κύκλο.

Αν μπορούμε λοιπόν να το διαχωρίσουμε, να εκλογικεύσουμε το γεγονός ότι δεν κινδυνεύουμε από κάτι άμεσα, μπορούμε να εστιάσουμε στην αναπνοή μας, να αποσπάσουμε την προσοχή μας με ευχάριστες σκέψεις, και να αναζητήσουμε πλαίσια που μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς.

Κάθε άτομο τις βιώνει διαφορετικά, άρα είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας πως κάτι που μπορεί να ανακουφίζει εμένα, δεν σημαίνει πως θα ανακουφίσει και κάποιον άλλο, για αυτό και ένα υγιές βήμα είναι η αναζήτηση εξατομικευμένης βοήθειας.

Πως μπορεί κάποιος να εντοπίσει τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής;

Η διπολική διαταραχή (ή μανιοκατάθλιψη) είναι μία από τις πιο σοβαρές ψυχικές διαταραχές, εκδηλώνεται με τις απότομες μεταπτώσεις της διάθεσης και δραστηριοποίησης του ατόμου, καθώς και με διαφοροποιήσεις στα επίπεδα ενέργειας, με αποτέλεσμα την αδυναμία ολοκλήρωσης απλών καθημερινών δραστηριοτήτων.

Χαρακτηρίζεται από επεισόδια μανίας και κατάθλιψης, καθώς επίσης και πολλές φορές ψυχωτικά συμπτώματα. Μπορούμε να φανταστούμε τη διάθεση του ατόμου να μοιάζει σαν ένα εκκρεμές ανάμεσα σε 2 πόλους. Όπως όλες οι διαγνώσεις, η διάγνωση της Διπολικής Διαταραχής γίνεται από Ψυχίατρο.

Ο εξειδικευμένος ειδικός εξετάζει το ιστορικό του ασθενή σύμφωνα με το συναίσθημα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά του, μέσα από τη πάροδο του χρόνου και όχι βάσει της παρατήρησης μίας δύσκολης περιόδου.

Και εδώ συχνά γίνεται κατάχρηση του όρου στην καθημερινότητα μας, όταν αναφερόμαστε σε ένα άτομο με κυκλοθυμική συμπεριφορά.

Για να γίνει λοιπόν μία σωστή διάγνωση, με στόχο την εξομάλυνση της λειτουργικότητας του ατόμου, χρειάζεται η παρατήρηση μίας μακράς περιόδου του ατόμου και να μην βασιστούμε σε πρόχειρες διαγνωστικές πρακτικές μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε μία λανθασμένη διάγνωση.

Υπάρχει κάποιο κομβικό σημείο που πρέπει να αναγνωρίσουμε για να καταλάβουμε ότι πρέπει να επισκεφθούμε έναν ειδικό;

Οι λόγοι που κάποιος επιλέγει να ζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό και να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία ποικίλουν και διαφέρουν για κάθε άνθρωπο!

Το αίτημα για ψυχοθεραπεία δεν το ορίζει το φύλο, η ηλικία η το οικονομικό status του ατόμου, αλλά οι ανάγκες και οι δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει κάποια στιγμή στη ζωή του.⠀

Το πιο σύνηθες που μπορεί να οδηγήσει κάποιον στο να αναζητήσει έναν ειδικό και να επενδύσει μαζί του σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης είναι όταν έρχεται αντιμέτωπος με μία δυσκολία, και πλέον είναι σε θέση να αποδεχθεί πως χρειάζεται κάποιον να μοιραστεί το βάρος που νιώθει και να διαχειριστεί τις συνθήκες της ζωής του με έναν πιο λειτουργικό τρόπο. ⠀ ⠀ Μπορούμε να πούμε πως το κομβικό σημείο είναι εκείνες οι στιγμές όπου πλέον το άτομο αποδέχεται και είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα εμπόδια που διαταράσσουν την ευημερία και την εξέλιξη του και να τα διαχειριστεί.⠀ ⠀ Ενδεικτικά κάποιος μπορεί να αναζητήσει ψυχοθεραπεία ή συμβουλευτική όταν νιώθει ανικανοποίητος και δεν μπορεί να απολαύσει την καθημερινότητα του.⠀

Κατακλύζεται από δύσκολα συναισθήματα (θλίψη, θυμός, μοναξιά, άγχος) έρχεται αντιμέτωπος με έντονες φοβίες που τον καθηλώνουν.⠀ αναζητά ένα νόημα για τη ζωή του αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες με τις διαπροσωπικές του σχέσεις δεν μπορεί να θέσει στόχους και να τους ακολουθήσει δεν μπορεί να διαχειριστεί τις αρνητικές σκέψεις δυσκολεύεται να θέσει τα όρια του και να επικοινωνήσει τις ανάγκες του.

Η ψυχοθεραπεία δεν δείχνει την αδυναμία του ατόμου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής του, αλλά την υπευθυνότητα του πρώτα από όλα στον εαυτό του και στη συνέχεια στους σημαντικούς άλλους της ζωής του. ⠀

Πως μπορεί κάποιος να βοηθήσει κάποιον που αρνείται ότι χρειάζεται βοήθεια από ειδικό;

Αν κάποιος αρνείται ότι χρειάζεται βοήθεια, θα είναι δύσκολο έως και ανέφικτο να την λάβει. Ακόμα και αν χτυπήσει την πόρτα ενός ειδικού, αν το αίτημα δεν είναι δικό του, η πορεία θα είναι σύντομη και ανεπιτυχής.

Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου κάποιος πήγε για χάρη του συντρόφου του για παράδειγμα σε θεραπεία και επιτεύχθηκε μία θεραπευτική σχέση, τέτοια που να βοήθησε το άτομο να αποδεχτεί την ανάγκη του και να δουλέψει με τον εαυτό του.

Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε στον άνθρωπο που θεωρούμε ότι χρήζει επαγγελματικής βοήθειας, να καθρεφτίσουμε, (πάντα με σεβασμό και υπευθυνότητα) τις συμπεριφορές εκείνες που μας προβληματίζουν και μας δυσκολεύουν στη σχέση μας μαζί του.

Να του εξηγήσουμε τους λόγους που εκφράζουμε μία τέτοια σκέψη, να κάνουμε ξεκάθαρο το κίνητρο μας και το ενδιαφέρον μας και να του δώσουμε μία εικόνα για όλα όσα πιστεύουμε ότι μπορεί να του προσφέρει η θεραπεία. Αν το άτομο όμως αρνείται, και οι συμπεριφορές του είναι δυσλειτουργικές σε βαθμό που επηρεάζουν εμάς, εκεί χρειάζεται να δουλέψουμε τα δικά μας όρια, και να διαχωριστούμε, όσο επίπονο και αν είναι.

Η ψυχοθεραπεία είναι μία προσωπική διαδικασία, που πρέπει πρώτα από όλα να έχει ως στόχο τη προσωπική μας εξέλιξη και όχι την ικανοποίηση του περιβάλλοντος μας, καθώς αφορά την ευθύνη που έχουμε προς τον εαυτό μας. Αν κάποιος λοιπόν δεν είναι ακόμα έτοιμος να αναλάβει μία τέτοια ευθύνη, είναι οκ και χρειάζεται να το σεβαστούμε.

Η Μαρία Φούντα είναι πτυχιούχος «Ψυχολογίας & Επικοινωνίας» του University of Indianapolis Athens Campus και κάνει τις μεταπτυχιακές σπουδές της στην «Κλινική Ψυχολογία» του University of Essex.

Έχει ολοκληρώσει την εκπαίδευσή της στο Ινστιτούτο Σχεσιακής και Ομαδική Ψυχοθεραπείας, στο «Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ειδίκευσης με βάση το Γνωσιακό Αναλυτικό μοντέλο και τη Σχεσιακή Ψυχοθεραπεία» και στο «Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Εφαρμοσμένης Ειδίκευσης στην Ομαδική Ψυχοθεραπεία κατά Irvin Yalom και τα Σχεσιακά Δυναμικά της Ομάδος.

Έχει ολοκληρώσει το e learning πρόγραμμα του ΕΚΠΑ στην ενότητα «Κοινωνική Κλινική Ψυχολογία των Εξαρτήσεων» και κατέχει δίπλωμα «Παιδοψυχολογίας & Ψυχολογίας Εφήβων» από το Metropolitan LLC.

Είναι Ιδρυτικό μέλος του ιστότοπου allaboutparents.gr και μέλος των IARPP, ΑGPA & IAGP. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στην Ηλιούπολη, όπου εργάζεται με εφήβους και ενήλικες, ατομικά και σε ομάδες.