Μια μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι πάνω από το 70% των ανθρώπων θα βιώσουν ένα τραυματικό γεγονός κάποια στιγμή στη ζωή τους. Ανεξάρτητα από το αν είναι τραυματικά ή όχι, όσα βιώνουμε διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Αυτό, όμως, δεν είναι το μόνο που επηρεάζει τη δράση και τις αποφάσεις μας, αφού η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι μέρος του ποιοι είμαστε οφείλεται σε γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν καν γεννηθούμε.

Η θεωρία αυτή είναι γνωστή ως «διαγενεακό τραύμα» και αναφέρεται σε ψυχολογικές επιπτώσεις που μεταβιβάζονται από τη μία γενιά στην άλλη. «Υπάρχουν πλέον πολλές έρευνες που εξηγούν το φαινόμενο. Το διαγενεακό τραύμα μπορεί να κληρονομηθεί μέσω του DNA ενός γονέα ή προγόνου, να μεταδοθεί μέσω της επιγενετικής, των αλλαγών στην έκφραση των γονιδίων λόγω του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος», εξηγεί στο Cosmopolitan η δρ. Susanna Petche, γενική γιατρός και ειδικός σε θέματα ψυχολογικού τραύματος. «Οι άνθρωποι δεν έρχονται στον κόσμο ως λευκά χαρτιά. Έχουμε ζήσει ως έμβρυα για σχεδόν έναν χρόνο, συλλέγοντας πληροφορίες σαν μικροί ντετέκτιβ. Επηρεαζόμαστε άμεσα από τα συναισθήματα και την ψυχολογία της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης», προσθέτει η ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας, δρ. Valerie Sinason.

Το φαινόμενο αυτό είναι συχνό σε οικογένειες και κοινότητες που έχουν βιώσει σημαντικά τραυματικά γεγονότα, όπως πόλεμο, γενοκτονία, διώξεις ή φυσικές καταστροφές. Το τραύμα που βιώνει μια γενιά μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογική υγεία και τα πρότυπα συμπεριφοράς των επόμενων. Πρόκειται για μια σκληρή κατάσταση, με την οποία, όπως έχει διαπιστωθεί, έρχονται αντιμέτωποι πολλοί άνθρωποι.

«Το άγχος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι καθοριστικό», υπογραμμίζει η δρ. Petche. «Μέχρι τους πέντε μήνες, ένα θηλυκό μωρό αναπτύσσει τα ωάρια που θα χρησιμοποιήσει ως ενήλικη για να κυοφορήσει. Επομένως μια γυναίκα που κυοφορεί ένα θηλυκό μωρό μεταφέρει το ώριμο DNA του εγγονιού της. Έτσι, αν βιώνει ένα τραυματικό γεγονός ή βρίσκεται υπό πίεση και στρες, αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στο εγγόνι της».

Και συνεχίζει: «Όλα αυτά έχουν να κάνουν με την επιβίωση. Κληρονομούμε χαρακτηριστικά που σχετίζονται άμεσα με αυτή. Για παράδειγμα, σε περιόδους λιμού, όσοι επιβίωναν ήταν σε θέση να αλλάξουν τον μεταβολισμό τους, ώστε να επιβιώνουν με πολύ λίγα. Αυτό μπορεί να μεταβιβαστεί στις μελλοντικές γενιές, κληροδοτώντας τους την ικανότητα να διατηρούν την τροφή ως καύσιμο και ενέργεια, κάτι που θα μπορούσε δυνητικά να τους καθιστά πιο επιρρεπείς σε παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2. Τόσο σημαντικές είναι οι επιπτώσεις του κληρονομικού τραύματος».

Τα σημάδια του γενεαλογικού τραύματος μπορεί να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους, παρόμοιους με τα συμπτώματα του ψυχολογικού τραύματος ή της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD).

Αυτά περιλαμβάνουν:

• Ψυχολογικά συμπτώματα: Άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, κακή διάθεση και αναδρομές. Οι πάσχοντες μπορεί να παρουσιάσουν υπερεπαγρύπνηση, μια συνθήκη αυξημένης αισθητηριακής ευαισθησίας, που βιώνουν όσοι αισθάνονται ότι απειλούνται διαρκώς από κάτι, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις.
• Σωματικά συμπτώματα: Το γενετικό τραύμα μπορεί να έχει σωματικές εκδηλώσεις, όπως την εμφάνιση αυτοάνοσων παθήσεων, στομαχικών προβλημάτων και χρόνιου πόνου.
• Μοτίβα συμπεριφοράς: Συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς, που έχουν τις ρίζες τους σε τραυματικές εμπειρίες των προγόνων, ενδέχεται να μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ορισμένοι μηχανισμοί αντιμετώπισης ή συμπεριφορές αποφυγής.
• Επιγενετικές αλλαγές: Η έρευνα δείχνει ότι το τραύμα μπορεί να οδηγήσει σε επιγενετικές αλλαγές, δηλαδή μεταβολές στη γονιδιακή έκφραση. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο έκφρασης των γονιδίων στις μελλοντικές γενιές, προδιαθέτοντάς τις ενδεχομένως για διάφορες καταστάσεις υγείας ή ψυχολογικές ευπάθειες.
• Πολιτιστικές και κοινωνικές επιπτώσεις: Σε κοινότητες όπου επικρατούν τραύματα γενεών, μπορεί να υπάρχουν συλλογικά πρότυπα συμπεριφοράς, στάσεις ή κοινωνικά ζητήματα που προέρχονται από τραύματα του παρελθόντος. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι ζητήματα που σχετίζονται με την εμπιστοσύνη, τις σχέσεις και την κοινωνική εμπλοκή.

Θεραπεύεται το διαγενεακό τραύμα;

Η θεραπεία του κληρονομικού τραύματος περιλαμβάνει μια πολύπλευρη προσέγγιση. «Αντιμετώπισε με ενδιαφέρον το οικογενειακό σου ιστορικό, ώστε να καταλάβεις από πού προέρχεσαι», προτείνει η δρ. Sinason. Πολλοί άνθρωποι βοηθούνται με το να μοιράζονται τις ιστορίες των προγόνων τους με ομοιοπαθούντες, καθώς έτσι ενισχύεται το αίσθημα του ανήκειν και αναπτύσσεται ένα σύστημα αλληλοϋποστήριξης. Ωστόσο, αυτό από μόνο του δεν αρκεί πολλές φορές για να καταπραΰνει τις ψυχολογικές επιπτώσεις του διαγενεακού τραύματος. Πρακτικές αυτορρύθμισης όπως η γιόγκα, η ενσυνειδητότητα και η άσκηση μπορούν να ανακουφίσουν αποτελεσματικά το νευρικό σύστημα.

Επιπλέον, εάν αισθάνεσαι ότι το διαγενεακό τραύμα επηρεάζει έντονα τη ζωή σου, είναι χρήσιμο να απευθυνθείς σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η κατανόηση της πηγής του αγώνα σου και η επεξεργασία της σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να είναι το κλειδί για τη θεραπεία και τη διάσπαση του κύκλου του τραύματος.

Η θεραπεία θα πάρει χρόνο, αλλά είναι σίγουρα εφικτή για όλους.