Η Φωτεινή Τσαλίκογλου έχει την μαγική ιδιότητα να κάνει λόγια αυτά που αισθανόμαστε, υποψιαζόμαστε ή συναντάμε. Λόγια που αγγίζουν την ουσία με απλότητα και ηρεμία. Λόγια που βρίσκουν τη θέση τους μέσα μας και γεννούν σκέψεις και αισθήματα. Λόγια που μοιράστηκε μαζί μας σε μια κουβέντα γεμάτη αλήθεια και πίστη.

Ευτυχία

Ευτυχώς που πάντα κάτι λείπει από αυτό που ονομάζουμε «απόλυτη ευτυχία». Θα ήταν δυστυχία να μην λείπει τίποτα. Αυτό που λείπει, μας βάζει σε κίνηση, σε αναζήτηση, σε επιθυμία να το συναντήσουμε. Αυτή η κίνηση προς τα μπρος κρύβει ευτυχία.

Σωστή αντιμετώπιση της ζωής

Δεν τίθεται θέμα σωστού ή λάθους. Είναι όροι που με απομακρύνουν από την ουσία. Η λέξη «σωστό» έχει κάτι το εξωγενές, που έρχεται απ’ έξω και συνήθως τα πράγματα που έρχονται απ’ έξω και επιβάλλονται ως κανόνες είναι σαν ξένα σώματα μέσα μας και γι’ αυτό τόσο εύκολα τα πετάμε ή μας πετάνε εκείνα.

«Επαναστατική πράξη είναι να μην θεωρείς αυτό που συμβαίνει αναπόσπαστο κομμάτι της τάξης των πραγμάτων.»

Τύχη

Δεν υπάρχει αθωότητα στο τυχαίο. Το τυχαίο δεν είναι τόσο τυχαίο όσο φαίνεται. Φαντάζει έτσι, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να ανταποκρίνεται σε πράγματα που δεν είναι καθόλου τυχαία. Μπορεί απλά να ονομάζουμε τυχαίο την ανικανότητά μας να αναγνωρίσουμε το μη τυχαίο μέσα στην τυχαιότητα. Μια συνάντηση δύο ανθρώπων πόσο τυχαία είναι; Πόσο δεν ήταν έτοιμος ο ένας να συναντηθεί με τον άλλο; Πόσο κάπου αυτό το τυχαίο δεν ήταν αντικείμενο μια επιθυμίας, μιας βούλησης, μιας ανάγκης; Και πόσο όλα αυτά δεν κατασκεύασαν το τυχαίο;

Τέχνη

Θα ήθελα να ήταν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αν ήταν έτσι, η ζωή μας θα ήταν αλλιώς γιατί η τέχνη έχει το μοναδικό προνόμιο να μεταμορφώνει τη ζωή. Η τέχνη αποδεικνύει πως η ζωή έτσι όπως υπάρχει, δεν μας είναι αρκετή. Ένας στίχος, ένα ποίημα, μία φράση είναι σαν σωσίβιο σε τρικυμισμένη θάλασσα.

Αναγνώστης

Ο αναγνώστης είναι ένα είδος συνδημιουργού. Το βιβλίο είναι ένα, αλλά κάθε αναγνώστης κάνει την δική του ανάγνωση. Αυτό είναι μία από τις μαγικές ιδιότητες της γραφής και της ανάγνωσης. Ένα από τα μαγικά στοιχεία της γραφής είναι ότι μπορεί να καταστήσει τον αναγνώστη υποψιασμένο και μέσα από αυτή τη διαδικασία υποδέχεται το κείμενο και συμμετέχει ενεργά σε όλη τη διαδικασία της πρόσληψης. Ο Κάφκα λέει πως ένα βιβλίο, ένα ποίημα, ένας στίχος είναι σαν ένα σφυρί που θρυμματίζει την παγωμένη μέσα μας θάλασσα.

Μάτια

Μπορεί κάποιες φορές να απογοητεύεσαι από αυτά που βλέπεις, αλλά ακόμα πιο απογοητευτικό είναι να μην βλέπεις. Τα κλειστά μάτια, δηλαδή η συγκάλυψη του τραγικού ή του άσχημου, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να μας τύχει. Τα ανοιχτά μάτια είναι ο σύμμαχός μας για να μην εξοικειωθούμε με το αποτρόπαιο.

Επαναστατική πράξη

Όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας δεν πρέπει να τα δεχόμαστε ως φυσικά, ως κομμάτι αναπόσπαστο των πραγμάτων. Είναι τόσα πολλά τα άσχημα πράγματα που ακούμε κάθε μέρα που υπάρχει κίνδυνος να εξοικειωθούμε, να αποκτήσουμε την αίσθηση ότι αυτή είναι η ζωή, ενώ πρόκειται για μία παραφθορά της ζωής. Επαναστατική πράξη είναι να μην θεωρείς αυτό που συμβαίνει αναπόσπαστο κομμάτι της τάξης των πραγμάτων.

Άνθρωπος

Σε τέτοιες ακραίες εποχές, βλέπουμε τον άνθρωπο να γίνεται λύκος απέναντι στον συνάθρωπό του, αλλά βλέπουμε και να γίνεται αλληλέγγυος, να ’χει συμπόνια. Βλέπουμε εικόνες απίστευτης τρυφερότητας και ομορφιάς και παράλληλα εικόνες που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε για την ανθρώπινη φύση. Η έννοια του ανθρώπου είναι μία πολύ ευρύχωρη έννοια. Περιλαμβάνει τα πάντα: Από το πιο υψηλό μέχρι το πιο αποτρόπαιο. Και οι καιροί αυτοί φέρνουν στην επιφάνεια και τα δύο. Εμείς αξίζει να στοιχηματίσουμε ότι θα επικρατήσει το πρώτο.

Πίστη

Η πίστη σε μια ιδέα, σε ένα πρόσωπο, σε μια θρησκεία, σε ένα κόμμα, σε μια ομάδα, σε έναν έρωτα, σε έναν στίχο, είναι αυτό που εμποδίζει το άδειασμα του νοήματος από τη ζωή μας. Στις πιο ακραίες συνθήκες οι πιστοί επιβίωσαν. Οι υπόλοιποι δεν μπορούσαν να τακτοποιήσουν μέσα τους αυτό που συνέβαινε. Οι πιστοί είναι συνήθως προστατευμένοι από την τυραννία της ακραίας αμφιβολίας.

Πανεπιστήμιο

Κάνουμε ένα μάθημα που ονομάζεται «Κλινική ψυχολογία μέσα από τη λογοτεχνία», που το αγαπώ πολύ γιατί το συνδιαμορφώνουμε με τους φοιτητές. Κεντρικό ρόλο έχει η λογοτεχνία και το πώς μπορεί να μας ανοίξει ένα δρόμο που θα μας οδηγήσει σε μια γνώση του ψυχισμού μας. Είναι ένα μάθημα για μελλοντικούς ψυχολόγους. Κι εκεί βλέπεις ότι είναι ένα πολύ σπουδαίο εργαλείο η λογοτεχνία. Δεν είναι συμπλήρωμα της γνώσης, είναι η ίδια μια μορφή γνώσης.

Γνώση

Πιστεύω πάρα πολύ στην έννοια της βιωματικής γνώσης, όχι στη μετάδοση πληροφοριών. Πίσω από κάθε θεωρία υπάρχει και μία βιωμένη γνώση. Η θεωρία που ακουμπάει πάνω στο βίωμα γίνεται πιο στέρεη και πιο έγκυρη. Για έναν ψυχολόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό. Εκπαιδεύεται στην ενσυναίσθηση, στην δυνατότητα να μπορεί να μετακινηθεί  από τη φυλακή του Εγώ του προς τον άλλον και να κατανοήσει τι αισθάνεται εκείνος. Αυτή η δυνατότητα βοηθάει τους ανθρώπους γενικά.

Σκέψη

Η Virginia Woolf έλεγε: “Thinking is my fighting”. Η σκέψη μου είναι το όπλο μου. Θέλω το μυαλό μου να κρατήσει την εγρήγορσή του. Γυρίζω ξανά στα κείμενα και στα βιβλία. Είναι κάτι που μπορεί να κρατήσει την σκέψη ζωντανή  και τα μάτια ανοιχτά.

Το ευτυχισμένο νησί

Σαν αναγνώστης -και όχι ως συγγραφέας- θα έλεγα ότι υπόσχεται κάτι καλό στο τέλος. Υπόσχεται κάτι για το μέλλον. Όταν το αγόρι λέει στην κοπέλα ότι μπορεί να είναι για πάντα μαζί, εκείνη τον ρωτάει αν υπάρχει το «για πάντα» και πότε θα έρθει. Η απάντησή του είναι: «Όταν τελειώσει ο πόλεμος». Τότε η κοπέλα ρωτάει: «Είναι αυτό δυνατόν;». Εκείνη τη στιγμή, το μαγικό χρυσόψαρο που έχει τη δυνατότητα να μιλάει, λέει -μια φράση που νομίζω πρέπει να την υιοθετήσουμε όλοι μας- : «Ναι, είναι δυνατόν».

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι Κλινική Ψυχολόγος, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας. Το τελευταίο της βιβλίο Το ευτυχισμένο νησί, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Για τις δραστηριότητές της μπορείτε να ενημερώνεστε από την σελίδα της στο facebook.

Στις 29/12 η Φωτεινή Τσαλίκογλου θα είναι προσκεκλημένη στις «Συναντήσεις με Συγγραφείς στο CAFÉ του ΙΑΝΟΥ» (όπου θα συνομιλήσει με τον Νίκο Θρασυβούλου. Η ηθοποιός Πέγκυ Τρικαλιώτη θα διαβάσει αποσπάσματα από το βιβλίο της συγγραφέως Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς.)