Το άγχος της οδήγησης είναι πιο συχνό από ό,τι θα περίμενες. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη Nissan, το 23% των οδηγών στη Βρετανία δήλωσαν ότι ένιωθαν άγχος για τη χρήση των αυτοκινητοδρόμων και το 39% των οδηγών ένιωθαν φόβο ή αβεβαιότητα πίσω από το τιμόνι γενικά.

Η οδήγηση είναι αναμφίβολα μια περίπλοκη δεξιότητα που επιλέγουμε κάποιοι από εμάς να αναπτύξουμε στην πορεία της ζωή μας. Περιλαμβάνει να σκεφτείς και να κάνεις πολλά ταυτόχρονα, να παίρνεις γρήγορες αποφάσεις, να ακολουθείς τον κώδικα, να ακούς μουσική, να προσέχεις τις οδηγίες του gps.

Στο μυαλό ενός αγχώδη οδηγού παίζουν αμέτρητα σενάρια -από το χάσει τον δρόμο ή να προκαλέσει κάποιο ατύχημα μέχρι να του κορνάρουν οι ανυπόμονοι οδηγοί που τον ακολουθούν. Από το να εγκλωβιστεί στην κίνηση μέχρι το να έχει ένα τεχνικό πρόβλημα. Πώς το κάνουν όλοι οι άλλοι άραγε;

Όμως, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα πράγματα στη ζωή, η συνεπής εξάσκηση και η κατά μέτωπο αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να οδηγήσει σε απίστευτα θετικά αποτελέσματα και να ανατρέψει εντελώς το σενάριο σχετικά με το άγχος που σχετίζεται με την οδήγηση. Η κυρία Αγγελική Κατσαμά, κλινική ψυχολόγος και εκπαιδευόμενη ψυχοθεραπεύτρια μας απαντά σε όλες τις απορίες σχετικά με το άγχος που αναπτύσσεται πίσω από το τιμόνι.

Υπάρχει επίσημα το άγχος της οδήγησης;

Το άγχος της οδήγησης δεν έχει κάποια επίσημη ονομασία. Δεν αποτελεί κάποια διαταραχή, ούτε εντάσσεται στα επίσημα εγχειρίδια που χρησιμοποιούνται στις διαγνώσεις στην ψυχολογία, μας εξηγεί η Αγγελική Κατσαμά.

Ωστόσο θα μπορούσαμε ίσως να το εντάξουμε σε κάποιες περιπτώσεις στις ειδικές φοβίες. Αυτές χαρακτηρίζονται από:

· Εκσεσημασμένος και επίμονος φόβος που είναι υπερβολικός ή παράλογος, εκλυόμενος από την παρουσία ή την πρόβλεψη της παρουσίας ενός ειδικού αντικειμένου ή μιας ειδικής κατάστασης (π.χ αεροπορικά ταξίδια, ύψη, ζώα, ένεση, θέα αίματος, κ.τ.λ.).

· Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί σχεδόν πάντα μια άμεση απάντηση άγχους η οποία μπορεί να πάρει τη μορφή μιας καταστασιακά συνδεόμενης ή εκλυόμενης κρίσης πανικού.

· Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος

· Η φοβική κατάσταση αποφεύγεται ή υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία

· Η αποφυγή, η αγχώδης προσμονή ή η δυσφορία που συνδέεται με τη φοβική κατάσταση, παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, την επαγγελματική λειτουργικότητα ή τις κοινωνικές δραστηριότητες και σχέσεις ή υπάρχει σαφής ενόχληση για την ύπαρξη φοβίας.

Ο λόγος που μπορεί να το έχει προκαλέσει ποικίλει, όπως θα δούμε και στη συνέχεια.

Αν έχει προηγηθεί κάποια τραυματική εμπειρία μπορεί να είναι σύμπτωμα αυτής της εμπειρίας και χρειάζεται βοήθεια στη διαχείριση των συναισθημάτων που προκάλεσε.

Οι νέοι οδηγοί συνηθίζεται να το εμφανίζουν όπως συμβαίνει σε κάθε τι νέο που καλούμαστε να δοκιμαστούμε.

Άρα συχνά δεν αποτελεί από μόνη της κάποια διαταραχή αλλά είναι αποτέλεσμα δυσφορίας.

Η σχέση του φόβου μας με κάποια βαθύτερη τραυματική εμπειρία μας 

Σε κάθε περίπτωση ο λόγος για τον οποίο προκαλείται αυτός ο φόβος είναι και πολύ προσωπικός. Ναι, θα μπορούσε να σχετίζεται με κάποια τραυματική εμπειρία και ο φόβος αυτός να είναι σύμπτωμα μετατραυματικού στρες ή της τραυματικής εμπειρίας, απαντά η ειδικός.

Ναι, θα μπορούσε να σχετίζεται και με την προσωπικότητα του ατόμου, την χαμηλή αυτοπεποίθηση, τον φόβο της αποτυχίας, τη δυσκολία ανάληψης ευθύνης καθώς και σε άλλα χαρακτηριστικά.

Διάφορα ψυχοπιεστικά γεγονότα μπορούν να προκαλέσουν τέτοιες φοβίες. Ένα άτομο το οποίο έχει βιώσει ένα ατύχημα, ή έγινε μάρτυρας ενός ατυχήματος ή ακόμα άκουσε για κάποιο ατύχημα και ένιωσε έντονο φόβο μπορεί να παρουσιάσει μια τέτοια φοβία, ενώ πριν δεν φοβόταν την οδήγηση.

Επίσης άλλα γεγονότα που πιέζουν, στρεσάρουν το άτομο μπορεί και να το οδηγήσουν σε συμπτώματα τέτοιου τύπου. Συχνά άτομα που έρχονται στο γραφείο του ψυχολόγου με μια συγκεκριμένη φοβία ανακαλύπτουμε πως είναι ένα παραβάν πίσω από το οποίο κρύβονται άλλες αιτίες.

Η στιγμή που εμφανίζεται είναι πολύ σημαντικό να ληφθεί υπόψιν καθώς και το γενικότερο πλαίσιο της καθημερινότητας και της ζωής του ατόμου, η προσωπικότητά του, η συνολική εικόνα της ζωής του και η διαχείριση των κρίσεων, η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής, όπως επίσης και το αν υπάρχει υποστηρικτικό περιβάλλον ή όχι.

Στους νέους οδηγούς το άγχος της οδήγησης είναι φυσιολογικό να υπάρχει καθώς η οδήγηση γι’ αυτούς αποτελεί μια νέα δεξιότητα, η οποία έχει αυξημένες απαιτήσεις και αναγκαιότητα ασφάλειας. Όταν το άγχος γίνεται επίμονο και τους δυσκολεύει στο να είναι λειτουργικοί και ψυχικά ισορροπημένοι τότε η επίσκεψη σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγειάς θα ήταν βοηθητική.

Η διαχείρισή του

Για την Αγγελική Κατσαμά, σημασία έχει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά ο κάθε άνθρωπος αλλά ένας γενικότερος κανόνας είναι το «ένα βήμα τη φορά».

Είτε κάποιος είναι νέος οδηγός είτε βιώνει το φόβο της οδήγησης ενώ πριν οδηγούσε με άνεση, θα έλεγα να κάνουν μικρά και ανώδυνα βήματα έως ότου κερδίσουν την ηρεμία, την ησυχία και την αυτοπεποίθηση πως μπορούν να το κάνουν, εξηγεί η ειδικός. Δεν πιστεύω στα tips, πιστεύω στην επί της ουσίας αντιμετώπισης του προβλήματος, προσθέτει.

Βοηθάει να αποφεύγει κανείς τις ώρες αιχμής, τους πολυσύχναστους δρόμους για αρχή. Να έχει συντροφιά ένα άτομο εμπιστοσύνης που του προσφέρει ηρεμία και συμπαράσταση.

Η ψυχοθεραπεία είναι η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση καθώς βλέπουμε μέσα και πέρα από τον φόβο προκειμένου να ξεπροβάλει η εσωτερική δύναμη.

Πώς μπορεί κάποιος να βοηθήσει έναν δικό του άνθρωπο που φοβάται να οδηγήσει; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να βοηθήσουμε;

Μπορεί κανείς να βοηθήσει απλά και μόνο με το να είναι εκεί και να ακούσει τον άλλον. Να τον ρωτήσει τι έχει ανάγκη. Μη βιαστείτε να δώσετε λύσεις και να σπρώξετε κάποιον να κάνει ότι ο ίδιος δεν έχει αποφασίσει. Ακούστε και δείξετε ενσυναίσθηση, απαντά η κυρία Κατσαμά.

Η Liv Purvis, blogger και συγγραφέας του The Insecure Girl’s Handbook και αυτοαποκαλούμενη ανήσυχη οδηγός, μιλά συχνά στο διαδίκτυο για την εμπειρία της να ξεπεράσει τους εξουθενωτικούς φόβους της και τους μικρούς πανικούς που βίωνε στα φανάρια μέχρι πριν λίγο καιρό.

«Κάθε σκέψη με εμένα πίσω από το τιμόνι συνοδευόταν από καταστροφολογία και έλεγα συνεχώς στον εαυτό μου ότι δεν μπορούσα να το κάνω. Δεν ήμουν καλή οδηγός και θα δυσκολευόμουν περισσότερο στο δρόμο παρά με τα ΜΜΜ ή με ένα ταξί, έτσι το απέφευγα. Αλλά, η αυξανόμενη πίεση για όλα εκείνα που τελικά ήθελα να κάνω, για τους ανθρώπων που ήθελα να δω και τα μέρη που ήθελα να επισκεφτώ – καθώς και ο αυξημένος λογαριασμός στην Uber σήμαιναν ότι το να επιστρέψω πίσω από το τιμόνι ήταν ”ή τώρα ή ποτέ”.» γράφει σε ένα post της.

«Χρειάστηκα ένα πλάνο, έτσι, ζήτησα μερικά extra μαθήματα από έναν εκπαιδευτή και παράλληλα μίλησα με έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Το μυστικό ήταν οι μικροί στόχοι. Προσπαθώ συνεχώς να θυμάμαι ότι δεν χρειάζεται να νιώθω άνετα να κάνω πράγματα αμέσως, αρκεί να κάνω πρόοδο. Η πρόοδος προέρχεται από τον χρόνο και την εμπειρία. Η αυτοπεποίθηση απαιτεί υπομονή και το να θυμάσαι ότι μαθαίνεις να οδηγείς με ασφάλεια και χωρίς φόβο μόνο όταν ξεκινήσεις να οδηγείς».

Αν σε τρομάζει η ιδέα της οδήγησης, σου προκαλεί άγχος η σκέψη ότι θα βρεθείς σε κάποια λεωφόρο με κίνηση ή αν πιάνεις τον εαυτό σου να αποφεύγει ή να αναβάλλει την οδήγηση, τότε σκέψου μερικές από τις λύσεις: συζήτηση με έναν ειδικό, μερικά extra μαθήματα με εκπαιδευτή ή κάποιον δικό σου άνθρωπο που εμπιστεύεσαι, σχεδιασμός των διαδρομών σου, να μην επιλέγεις -αρχικά τουλάχιστον- να οδηγείς σε προορισμούς στους οποίους ο χρόνος που θα φτάσεις παίζει σημαντικό ρόλο, πχ σε ένα interview.

Γενικά μία γενική συμβουλή είναι να αποφορτίσεις την οδήγηση από παράγοντες που σου προκαλούν άγχος. Να πάρεις βήμα βήμα την ανάπτυξη αυτής της δεξιότητας κι όπως συμβουλεύει η κυρία Κατσαμά είναι σημαντικό κανείς “να μιλάει για αυτό, να μοιράζεται, να επιτρέπει στον εαυτό του να φοβηθεί για να βρει τη δύναμη να αγκαλιάσει το φόβο και να προχωρήσει πέρα από αυτόν.”