Αν σπάσεις το πόδι σου θα πας στον γιατρό άμεσα. Θα φροντίσεις το κάταγμα, θα κάνεις τις φυσικοθεραπείες που θα σου συστήσει και θα ακολουθήσεις τις οδηγίες.

Το ίδιο θα κάνεις κι αν προσέξεις πως τα μάτια σου κουράζονται περισσότερο στο διάβασμα ή αν έχεις διαταραγμένη περίοδο, με τους αντίστοιχους ειδικούς.

Δεν θα προσπαθήσεις να φτιάξεις μόνος σου νάρθηκα για το πόδι, ούτε θα αμελήσεις να ελέγξεις τα μάτια σου ή την περίοδό σου. Γιατί όμως δεν ισχύει το ίδιο και με την ψυχική υγεία;  

Πολλοί από εμάς φτάσαμε στην πόρτα του ειδικού μέσα από πολλή σκέψη και δύσκολη και επώδυνη διεργασία. Πόσες φορές δεν σηκώσαμε το τηλέφωνο για εκείνο το ραντεβού και το κατεβάσαμε μισό λεπτό μετά γιατί σκεφτήκαμε πως άλλη μία φορά θα προσπαθήσουμε να διαχειριστούμε τις σκέψεις μας μόνοι μας;

Σκέψεις όπως «Θα αντιμετωπίσω τα προβλήματά μου μόνος μου» ή «Θα μιλάω περισσότερο με τους φίλους μου και δεν θα χρειάζομαι ψυχολόγο», είναι μικρές – μεγάλες δικαιολογίες που μπορεί να πούμε στον εαυτό μας ώστε να ακυρώσουμε άλλη μία φορά το ραντεβού. Κάποιοι μπορούμε να το κάνουμε τόσες φορές μέχρι να εξαντλήσουμε τον εαυτό μας.

Για πολλούς, όπως φαίνεται, η συνειδητοποίηση και εν τέλει η παραδοχή ότι έχουμε ανάγκη από υποστήριξη ή από ψυχοθεραπεία μας φέρνει αντιμέτωπους με διάφορα αρνητικά συναισθήματα όπως είναι η αμφιβολία και ο φόβος να βρεθούμε εκτός της ζώνης ασφαλείας μας, με αποτέλεσμα να αποφεύγουμε ή/και να αναβάλλουμε διαρκώς να ζητήσουμε βοήθεια από έναν ειδικό.

«Αναζητούμε στην αρχή εύκολους, επιφανειακούς τρόπους για να το διώξουμε [το υπαρξιακό άγχος], αρνούμενοι πώς δεν υπάρχει, κουκουλώντας το με χρυσόσκονη για να μην το βλέπουμε. Είμαστε μετέωροι μεταξύ του εαυτού που θέλουμε να αφήσουμε πίσω και του μέλλοντος που θέλουμε να έχουμε.» εξηγεί ο Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος-Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, και Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής.

Γιατί πολλοί άνθρωποι φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια;

«Η στιγμή που ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία δύσκολη κατάσταση στη ζωή μας, καλούμαστε να βρούμε τρόπους να τη διαχειριστούμε και να την υπερβούμε. Πρόκειται για μία «συνάντηση» με την απόγνωση και είναι μία βαθιά υπαρξιακά στιγμή που αν αφήσουμε να μας αγγίξει, μας μεταμορφώνει. Από εκείνη τη στιγμή, αναγνωρίζοντας ότι χρειάζεται να κάνουμε τη μετάβαση, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ευθύνη να πράξουμε», εξηγεί ο κ. Πίσχος.

«Η ανάληψη της ευθύνης δεν είναι καθόλου εύκολη γιατί προκαλεί ένα σύμπλεγμα συναισθημάτων: φόβος για το άγνωστο, αγωνία για την ελευθερία, άγχος για να κάνουμε το «σωστό», πίεση γιατί αναζητούμε εγγυήσεις για το μετά που όμως κανείς δεν μπορεί να μας τις δώσει. Δεν μας είναι εύκολο να μιλήσουμε για εσωτερικές ανάγκες που μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε πώς είχαμε.

Ωστόσο, όπως αναφέρει και ο Κίρκεγκωρ, υπάρχει ένα αγκάθι που είναι πάντα εκεί για να μας τσιμπάει, είναι το Κεντρί της Ύπαρξης που μας υποδεικνύει ότι υπάρχει και μία άλλη ζωή που ένα μέρος του εαυτού μας θέλει να γευθεί. Όταν νιώθουμε το τσίμπημα από το κεντρί και αποφασίζουμε να κάνουμε κάτι για αυτό, επιλέγουμε να δεχθούμε βοήθεια, όταν απωθούμε την αίσθηση του τσιμπήματος, μένουμε στο φόβο και μας οδηγεί πλέον αυτός».

Σχετίζεται με τον έλεγχο που θέλουμε να μη χάσουμε; 

«Η ψυχοθεραπευτική διεργασία είναι μία πορεία που την χαρακτηρίζει η αποδοχή και η συμπερίληψη. Η απόρριψη έρχεται ως θεραπευτικό αίτημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι στη κοινωνική και προσωπική τους ζωή, δεν υπάρχει ως ζήτημα στην ψυχοθεραπεία και το αναφέρω γιατί πολλοί άνθρωποι σκέφτονται ότι αν μιλήσουν για το πρόβλημά τους, θα απορριφθούν γιατί δεν θα γίνουν ακουστοί.

Όμως ο ψυχολόγος είναι εκεί κυρίως για να ακούσει ενεργητικά – μία συνθήκη που λείπει από την κοινωνική ζωή γιατί δεν έχουμε μάθει να ακούμε παρά μόνο να ακουγόμαστε- και να δημιουργήσει μία θεραπευτική σχέση με τον θεραπευόμενο, ένα πλαίσιο ασφάλειας από το οποίο μπορεί να αντλήσει στοιχεία και να τα εφαρμόσει μετά τη θεραπεία.

Αυτό που τονίζει ο κ. Πίσχος είναι πως «Στην ψυχοθεραπεία, γνωρίζουμε ότι όταν αφήνουμε τον έλεγχο, τότε μπορούμε να εμπιστευόμαστε περισσότερο τον εαυτό μας γιατί είμαστε ανοιχτοί στην αβεβαιότητα που περιβάλλει τη ζωή.»

Ή αφορά τον φόβο μας μην φανούμε αδύναμοι άρα και την εικόνα μας στον εαυτό μας και στους άλλους;

«Αφορά» περιγράφει ο ειδικός «κυρίως την αγωνία μας να αφήσουμε πίσω ένα οικείο μέρος του εαυτού μας που δεν μας εξυπηρετεί πια. Για να μπορέσουμε να αναπτυχθούμε, χρειάζεται να παραιτηθούμε από ένα μέρος του παλιού εαυτού μας, εκείνο που μας δυσκολεύει. Ωστόσο, το οικείο είναι και το ασφαλές, όσο και να πονάει. Ακούγεται παράδοξο αλλά έτσι συμβαίνει. Προτιμούμε πολλές φορές να επαναλαμβάνουμε το ίδιο λάθος, για το οποίο όμως γνωρίζουμε και πώς αντιδρούμε και πώς θα νιώθουμε μετά, σε σημείο που τελικά να ενσωματώνεται στην ταυτότητά μας και να γίνεται αναπόσπαστο μέρος μας.

Για ένα πρόβλημα που τελικά δεν ευθυνόμαστε εμείς, γιατί πρόκειται συνήθως για συμπεριφορές που έχουμε υιοθετήσει από τα πρώιμα συστήματα, καταλήγουμε να το αποδεχόμαστε, να γίνεται συνήθεια και τελικά να καλλιεργούμε ένα ψευδή εαυτό που λέει: «Έτσι είμαι εγώ, τι να κάνουμε τώρα;!», σαν μία άμυνα απέναντι στο φόβο της εξέλιξης μας. Είμαστε όμως πολλά περισσότερα από τα προβλήματα που δεν έχουμε επιλέξει να είμαστε.» εξηγεί.

Αν ο δισταγμός μας σχετίζεται με την εσωστρέφεια ή τον δυναμισμό ο κ. Πίσχος εξηγεί πως «Για να μπορέσουμε να ζητήσουμε βοήθεια, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε μία δυσκολία που δεν λύνεται με την αναβολή, τη μετάθεση της στο μέλλον ή την αναζήτηση μίας μαγικής λύσης που παίρνει την ευθύνη από πάνω μας. Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι η ανάληψη της ευθύνης για να οδηγήσουμε εμείς τη ζωή μας, μας «δυναμοποιεί» απέναντι στο μοιραίο της ζωής, είναι η ομορφιά του εαυτού μας που κρατάμε κρυμμένη μέσα και τελικά την απελευθερώνουμε με τη βοήθεια του ψυχολόγου.»

Και προσθέτει πως «Όσο επιλέγουμε να μείνουμε στο φόβο της αναμέτρησης με την εξέλιξή μας, τόσο γινόμαστε πιο αδύναμοι γιατί ο φόβος δυναμώνει το πρόβλημα. Ωστόσο, πίσω από το φόβο, κρύβεται η αυθεντική επιθυμία για μία καλύτερη ζωή, γεμάτη δυναμική, πληρότητα και απόλαυση, την οποία θα δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι. Αυτό δεν μπορούμε να καταλάβουμε πριν την ψυχοθεραπεία: τη ζωή που θέλουμε, τη λύση που ζητάμε, τη χαρά που θέλουμε να βιώσουμε, τη δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι που δίνουμε νόημα στην ύπαρξή μας, εφόδια που τα κρατάμε μαζί μας και μετά το πέρας της ψυχοθεραπείας.»

Τα οφέλη του να φτάσουμε στο γραφείο ενός ειδικού

Για το όφελος που θα έχουμε μόλις ξεπεράσουμε τον φόβο ή τον δισταγμό να ζητήσουμε βοήθεια, ο κ. Πίσχος διευκρινίζει ότι «Από τη στιγμή που έχουμε επιλέξει να αναζητήσουμε βοήθεια, έχουμε κάνει το μισό βήμα για να νιώσουμε καλύτερα. Το βλέπω και στους ανθρώπους που έρχονται: είναι αποφασισμένοι ότι θα το παλέψουν. Η δέσμευση στη θεραπεία είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχή έκβασή της, σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα δουλέψει και μόνος του γιατί αντιλαμβάνεται ότι η θεραπεία δεν λειτουργεί μόνο 1 ώρα κάθε εβδομάδα αλλά και τις υπόλοιπες 167. Όταν μπαίνουμε με δέσμευση στη θεραπεία, είναι σίγουρο ότι θα αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε περισσότερα πράγματα για τον εαυτό μας, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι αλλαγές θα αρχίσουν να γίνονται ορατές σε εμάς αλλά και ως αντανάκλαση στις σχέσεις μας.»

«Ο χρόνος που επενδύουμε στην ψυχοθεραπεία, είναι ένας χρόνος καθαρά δικός μας, που μπαίνουμε σε εσωτερικές αναζητήσεις και ανακαλύψεις. Σε μία εποχή που κινείται σε ρυθμούς 5G, σε ένα πλαίσιο που κυριαρχούν οι τυπολατρικές συζητήσεις, οι επικρίσεις, οι fast food επικοινωνίες, το εύκολο «μπαίνω-βγαίνω» στις σχέσεις και οι λεκτικές επιθέσεις στα κοινωνικά δίκτυα, η θεραπεία έρχεται να ανατρέψει αυτά τα δεδομένα. Στην ψυχοθεραπεία αφομοιώνουμε τα ανθρώπινα στοιχεία της ασφαλούς θεραπευτικής σχέσης, κινούμαστε πλέον εις βάθος με ό,τι καταπιανόμαστε, αρχίζουμε και μπαίνουμε σε δημιουργικούς προβληματισμούς, κάνουμε νοηματικές συνδέσεις που μας προχωρούν πιο μπροστά και αρχίζουμε να μοιραζόμαστε με εμπιστοσύνη.

Πατάμε πλέον πιο ισχυρά στον εαυτό μας, εμπιστευόμαστε τις αποφάσεις μας, διώχνουμε τα βάρη από τους ώμους μας, αποφεύγουμε να ρίχνουμε τις ευθύνες στους άλλους και μέσα από την ανάληψη της ευθύνης, ωριμάζουμε για να διεκδικήσουμε το καλύτερο στη ζωή μας.

Όσο εμπιστευόμαστε τις αλλαγές που πετυχαίνουμε στην ψυχοθεραπεία, τόσο εκείνες θα εκφράζονται στη διάθεσή μας, στη συμπεριφορά μας, στην επικοινωνία μας ακόμα και στο σώμα μας. Αντιλαμβανόμενοι ότι αυτός είναι ένας δρόμος που έχει πολλαπλό όφελος και ανατροφοδότηση, όχι μόνο δεν θέλουμε να τον εγκαταλείψουμε αλλά επιθυμούμε να τον εφαρμόσουμε και σε άλλα επίπεδα της ζωής μας.»

Τι να περιμένω από τη συνεργασία μου με έναν ψυχολόγο; 

«Η επιλογή του αιτήματος για βοήθεια από έναν ψυχολόγο είναι πάντα μία προσωπική διεργασία. Χρειάζεται χρόνος, επεξεργασία και τόλμη και καθόλου βιασύνη. Όταν νιώσει λίγο πιο έτοιμος, γιατί ποτέ κανείς δεν θα είναι έτοιμος 100%, θα ζητήσει βοήθεια. Η ψυχοθεραπεία είναι μία συνεργατική σχέση, αυτό το λέω σε όλους τους ανθρώπους που με εμπιστεύονται. Οι ψυχολόγοι δεν διαβάζουμε το μυαλό των ανθρώπων, δεν έχουμε κανένα χάρισμα. Βιώνουμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και τους την ανταποδίδουμε με σεβασμό. Δημιουργούμε μία θεραπευτική σχέση, ένα πλαίσιο ασφάλειας, χωρίς επίκριση ή ενοχή, μέσα στο οποίο μπορούν να αγγιχθούν δύσκολα ζητήματα και να καθρεφτιστούν με ειλικρίνεια υπερβατικά προχωρήματα. Ακούμε τα θέματα των ανθρώπων που έρχονται αφηρημένα, μπερδεμένα ή αγχωμένα και κάνουμε ερωτήσεις ώστε να διεισδύουμε στο θέμα τους και να φροντίζουμε να το αξιοποιούμε έτσι, ώστε να κερδίζουν πάντα κάτι φεύγοντας από τη συνεδρία. Αυτός είναι τουλάχιστον ο δικός μου στόχος.»

Πώς μπορούμε να πούμε σε έναν δικό μας άνθρωπο ότι χρειάζεται βοήθεια 

Ο κ. Πίσχος συμβουλεύει: «Υπάρχει καλύτερο παράδειγμα για τους φίλους μας από τη δική μας αυθεντική στάση ζωής; Όταν έχουμε μάθει να σχετιζόμαστε σε πιο βαθύ, λειτουργικό και υγιές επίπεδο, να αναγνωρίζουμε και να εκφράζουμε ειλικρινά τα συναισθήματά μας, όταν ανακαλύπτουμε τα δυναμικά μας, όταν προχωράμε στην εσωτερική διεργασία μας ξεπερνώντας δυσκολίες, όταν έχουμε μάθει να αγαπάμε τον εαυτό μας ωθώντας τον σε ψυχολογική εξέλιξη και όλο αυτό φαίνεται καθαρά στη συμπεριφορά μας, γινόμαστε εμείς το πρότυπο για το φίλο μας που μπορεί να καθρεφτιστεί για να δει το δικό του μέλλον. Δε χρειάζεται να του λέμε συνέχεια να πάει σε έναν ψυχολόγο, αρκεί να λαχταρήσει τη δική μας αυθεντικότητα. Η ζωή που θέλει να ζήσει είναι εκεί και τον περιμένει.»

Eυχαριστούμε πολύ τον Χάρη Πίσχο, Ψυχολόγο MSc, Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής – Ψυχολογικό Κέντρο “Συναίσθηση”, Κοκκιναρά 35 Κηφισιά, Τηλ. 210 8085370, www.sinaisthisi.gr

first published: 2.10.2021