Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων: Εκείνοι που διαλαλούν κάθε καλό νέο, χαρά ή επιτυχία σε όποιο κοινό και με όποιο τρόπο μπορούν κι εκείνοι που φυλούν τα πιο σημαντικά πράγματα σαν επτασφράγιστο μυστικό, σαν μια πληροφορία εύθραυστη και πολύτιμη.

Κι ενώ η μετάδοση των χαρμόσυνων νέων ή πληροφοριών με θετικό πρόσημο είναι κοινωνικά κωδικοποιημένη και μοιάζει σαν κάτι απόλυτα φυσιολογικό, όλο και περισσότεροι από εμάς φαίνεται να περνούν στην… απέναντι όχθη, υιοθετώντας μια εσωστρέφεια για καθετί σημαντικό.

Κι εδώ οφείλω να εξομολογηθώ κάτι: Κάποτε με παραξένευαν οι άνθρωποι που έδειχναν απρόθυμοι να μοιραστούν πληροφορίες. Εγώ αράδιαζα υπερβολικά πρόθυμα τα νέα ή τα σχέδια μου, χωρίς να παρατηρώ ότι δεν έπαιρνα πίσω το ίδιο. Μπορούσα να διακρίνω μια απροθυμία στο πρόσωπό τους σε ερωτήσεις όπως «Ωραία μπλούζα! Από πού την πήρες;» ή «Σε ποιο μέρος έβγαλες αυτή την τόσο ωραία φωτογραφία;». «Διάβαζα» στην αντίδρασή τους μια επιθυμία αποσιώπησης, χωρίς να μπορώ να την εξηγήσω.

Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, διαπίστωσα κάτι που δεν είχα παρατηρήσει νωρίτερα: Οι άνθρωποι δεν υποδέχονται απαραίτητα καλά αυτό που έχεις να τους πεις, ακόμη κι αν πρόκειται για κάτι θετικό. Οι ερωτήσεις και τα σχόλιά τους μπορούν, καμιά φορά, να «μαυρίσουν» ακόμη και το πιο φωτεινό νέο ή την πιο όμορφη πληροφορία. Κι έτσι, σταδιακά, άρχισα να βρίσκω ανακούφιση στην απόκρυψη των πιο πολύτιμων για μένα πληροφοριών.

Το φαινόμενο «gatekeeping»

Οι ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο «gatekeeping» για να περιγράψουν την προσπάθεια των ανθρώπων να ελέγξουν ποιος έχει πρόσβαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες, είτε πρόκειται για μια τοποθεσία, ένα προϊόν ή μια εμπειρία.

Η ψυχολογία πίσω από το gatekeeping

Η απόκρυψη πληροφοριών που θεωρούμε σημαντικές έχει συχνά τις ρίζες της σε μια νοοτροπία έλλειψης, που πηγάζει από τον φόβο των ατόμων να χάσουν κάτι που θεωρούν πολύτιμο, ακόμη κι αν αυτό μοιάζει φαινομενικά ασήμαντο.

Για τους ανθρώπους που ανησυχούν διαρκώς ότι δεν έχουν ποτέ αρκετά, η διαφύλαξη ενός μυστικού είναι ένας τρόπος να σηματοδοτήσουν ότι είναι «ξεχωριστοί». Μπορεί να αισθάνονται ότι είναι αυτό που τους διαφοροποιεί από το πλήθος, γι’ αυτό και δεν είναι έτοιμοι να το εγκαταλείψουν. «Είναι μια πρακτική με συνειδητές και ασυνείδητες ψυχολογικές ρίζες», λέει η δρ. Cheralyn Leeby, σύμβουλος γάμου και οικογένειας. «Συνειδητά, εκείνος που κρατά κάτι κρυφό φοβάται ενδεχομένως ότι αν το μοιραστεί, δεν θα υπάρχει αρκετό για τον ίδιο στο μέλλον», συμπληρώνει.

Μερικοί από τους κυριότερους λόγους που εξηγούν την τάση για εσωστρέφεια είναι:

1. Μια επιθυμία για αυτοπροστασία: Όταν ανοίγεσαι, νιώθεις ευάλωτ@, εκτεθειμέν@ στην πιθανότητα κρίσης, παρεξήγησης, ακόμη και απόρριψης. Σ’ έναν ανταγωνιστικό κόσμο, η μυστικότητα λειτουργεί ως ασπίδα, επιτρέποντάς μας να διατηρήσουμε μια αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου, προστατεύοντας αυτό που θεωρούμε πολύτιμο από την πιθανή ζημιά που μπορεί να προκαλέσουν οι άλλοι.

2. Η διατήρηση της σημασίας: Τα μυστικά έχουν τον τρόπο να διατηρούν την ιερότητα όσων έχουν μεγαλύτερη σημασία. Όταν κάτι είναι βαθιά σημαντικό, συχνά θέλουμε να το διατηρήσουμε ανέπαφο και ανέγγιχτο από τον έξω κόσμο. Το να το μοιραζόμαστε με άλλους μπορεί να αποδυναμώσει το νόημά του ή να το εκθέσει σε απόψεις και ερμηνείες που δεν ευθυγραμμίζονται με τις δικές μας.

3. Ο φόβος της αλλαγής: Μερικές φορές, το να μοιραστούμε κάτι σημαντικό με τον κόσμο μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες αλλαγές – όχι μόνο στο πώς μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι, αλλά και στο πώς βλέπουμε τον εαυτό μας. Η μυστικότητα μας δίνει χρόνο να επεξεργαστούμε και να προσαρμοστούμε σε μια απόφαση πριν εκτεθούμε σε πιθανές εξωτερικές επιρροές. Μας επιτρέπει να συμβιβαστούμε με το τι είναι σημαντικό με τους δικούς μας όρους, χωρίς την πρόσθετη πίεση των προσδοκιών ή των απόψεων των άλλων.

4. Πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα: Σε ορισμένες κουλτούρες, η ιδιωτικότητα επισημαίνεται ως κάτι σημαντικό, ιδίως όταν αφορά σε προσωπικά επιτεύγματα, φιλοδοξίες ή προκλήσεις. Οι κοινωνικές νόρμες παίζουν επίσης ρόλο – η κοινοποίηση συχνά αποθαρρύνεται και η διακριτικότητα εκτιμάται ως ένδειξη ωριμότητας και σεβασμού. Ακόμη και εκτός πολιτισμικών πλαισίων, πολλοί άνθρωποι βρίσκουν παρηγοριά στην ιδέα ότι ορισμένα πράγματα είναι απλώς πολύ προσωπικά για να τα μοιραστούν ευρέως. Κρατώντας τα μυστικά, διατηρούν μια αίσθηση ατομικότητας και αυτονομίας.

5. Αβεβαιότητα και ασάφεια: Κάτι σημαντικό είναι πολλές φορές και αρκετά αβέβαιο. Το να το μοιραστούμε, λοιπόν, πολύ νωρίς μπορεί να μας εκθέσει σε ερωτήσεις ή κριτική που δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε. Η μυστικότητα παρέχει έναν ασφαλή χώρο για να εξερευνήσουμε τα συναισθήματά μας, χωρίς εξωτερική πίεση.

Είναι κακή αυτή η μυστικότητα;

Σύμφωνα με την δρ. Leeby, «το gatekeeping και άλλες συμπεριφορές που βασίζονται στον φόβο είναι σαν χρυσός για την ψυχή. Μας παρέχουν πολύτιμες ευκαιρίες να εξερευνήσουμε το μέσα μας». Αναγνωρίζοντας τις ανασφάλειές μας, κάνουμε το πρώτο βήμα προς την καλύτερη κατανόηση των αναγκών μας. Μπορεί, ακόμη, να λειτουργήσει και ως μια ευκαιρία για αυτοκριτική.

Ωστόσο, ενώ η μυστικότητα μπορεί να προστατεύσει ό,τι είναι πολύτιμο για εμάς, μπορεί επίσης να μας απομονώσει. Το να μοιραζόμαστε σημαντικά πράγματα με έμπιστους ανθρώπους μπορεί να μας προσφέρει μια αίσθηση κατανόησης και υποστήριξης. Ιδανικά, λοιπόν, αυτό που πρέπει να βρούμε είναι η «χρυσή τομή» ανάμεσα στην εξωστρέφεια και την ιδιωτικότητα, μια ισορροπία διαφορετική για τον καθένα.

Τελικά, ίσως είναι καλύτερο να κρατάμε μερικά πράγματα για τον εαυτό μας… μέχρι να έχουμε απέναντί μας εκείνους που θα χαμογελάσουν με την ψυχή τους στο άκουσμα όσων έχουμε να πούμε.