Το σύστημα επικοινωνίας μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου ονομάζεται άξονας εντέρου-εγκεφάλου, γνωστό και ως Gut -Brain Axis. Συνδέονται τόσο φυσικά όσο και βιοχημικά με διάφορους τρόπους, ενώ φαίνεται ότι μπορεί ακόμη και να επηρεάσουν ο ένας την υγεία του άλλου.

Πώς συνδέονται το έντερο και ο εγκέφαλος;

Συνδέονται κυρίως με δύο τρόπους: με το πνευμονογαστρικό νεύρο και με το νευρικό σύστημα. Οι νευρώνες είναι κύτταρα που βρίσκονται στον εγκέφαλο και στο κεντρικό νευρικό σύστημα και δίνουν σήματα στο σώμα μας, πώς να συμπεριφέρεται και να αντιδρά στα ερεθίσματα. Υπάρχουν περίπου 100 δισεκατομμύρια νευρώνες στον ανθρώπινο εγκέφαλο και είναι ενδιαφέρον ότι το έντερο περιέχει 500 εκατομμύρια νευρώνες, οι οποίοι συνδέονται με τον εγκέφαλο μέσω των νεύρων του νευρικού συστήματος.

Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι ένα από τα μεγαλύτερα νεύρα που συνδέουν το έντερο με τον εγκέφαλο, το οποίο έχει την δυνατότητα να στέλνει σήματα και προς τις δύο κατευθύνσεις. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) ή νόσο του Crohn είχαν μειωμένο τόνο του πνευμονογαστρικού νεύρου, υποδηλώνοντας μειωμένη λειτουργία αυτού και αδυναμία “καλής” επικοινωνίας εντέρου-εγκεφάλου.

Νευροδιαβιβαστές:

Το έντερο και ο εγκέφαλός, συνδέονται επίσης, μέσω χημικών ουσιών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Οι νευροδιαβιβαστές που παράγονται στον εγκέφαλο ελέγχουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές. Για παράδειγμα, ο νευροδιαβιβαστής σεροτονίνη συμβάλλει στα συναισθήματα ευτυχίας και επίσης βοηθά στον έλεγχο του βιολογικού ρολογιού του σώματος. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλοί από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές παράγονται επίσης από τα κύτταρα του εντέρου και τα τρισεκατομμύρια μικρόβια που ζουν εκεί. Ένα μεγάλο ποσοστό σεροτονίνης παράγεται στο έντερο, συμπεραίνοντας κανείς αμέσως, πως ακόμα και η διάθεση μας καθορίζεται από την καλή εντερική χλωρίδα.

Τα μικρόβια του εντέρου παράγουν ακόμη έναν νευροδιαβιβαστή, που ονομάζεται γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA), ο οποίος βοηθά στον έλεγχο των συναισθημάτων φόβου και άγχους.

Τα μικρόβια του εντέρου παράγουν άλλες χημικές ουσίες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο

Τα τρισεκατομμύρια μικρόβια που ζουν στο έντερο παράγουν επίσης άλλες χημικές ουσίες που επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Τα μικρόβια του εντέρου παράγουν πολλά λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SCFA-short-chain fatty acids ) όπως βουτυρικό, προπιονικό και οξικό, τα οποία επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου με διάφορους τρόπους, όπως η μείωση της όρεξης.

Συγκεκριμένα, το βουτυρικό, και τα μικρόβια που το παράγουν, είναι επίσης σημαντικά για το σχηματισμό του φραγμού μεταξύ του εγκεφάλου και του αίματος, γνωστός ως αιματοεγκεφαλικός φραγμός. Τα μικρόβια του εντέρου που μεταβολίζουν χολικά οξέα -χημικές ουσίες που παράγονται από το συκώτι και εμπλέκονται φυσιολογικά στην απορρόφηση των διατροφικών λιπών- παράγουν άλλες χημικές ουσίες που επηρεάζουν επίσης τη λειτουργία του εγκεφάλου

Τα μικρόβια του εντέρου επηρεάζουν τη φλεγμονή

Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου συνδέεται επίσης μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα μικρόβια του εντέρου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα και τη φλεγμονή, ελέγχοντας τι περνάει στο σώμα και τι εκκρίνεται. Μάλιστα ορισμένες μελέτες αναφέρουν πως εάν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου είναι ενεργοποιημένο για μεγάλα χρονικά διαστήματα, μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια φλεγμονή, η οποία σχετίζεται με τη σειρά της, με μια σειρά από εγκεφαλικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και η νόσος του Αλτσχάιμερ.

Επίσης, ο λιποπολυσακχαρίτης (LPS) είναι μια φλεγμονώδης τοξίνη που παράγεται από ορισμένα βακτήρια και μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή εάν μεγάλες ποσότητες αυτού, περάσουν από το έντερο στο αίμα. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ο εντερικός φραγμός παρουσιάζει διαρροή, γεγονός που επιτρέπει στα βακτήρια και το LPS να περάσουν στο αίμα. Η φλεγμονή και το υψηλό LPS στο αίμα έχουν συσχετιστεί με έναν αριθμό εγκεφαλικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένων της σοβαρής κατάθλιψης, της άνοιας και της σχιζοφρένειας.

Τα προβιοτικά, τα πρεβιοτικά και ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου

Τα βακτήρια του εντέρου επηρεάζουν την υγεία του εγκεφάλου, επομένως η αλλαγή των βακτηριακή χλωρίδας μπορεί να βελτιώσει την υγεία του εγκεφάλου. Τα προβιοτικά είναι ζωντανά βακτήρια που προσδίδουν οφέλη στην υγεία εάν καταναλωθούν. Ωστόσο, δεν είναι όλα τα προβιοτικά ίδια. Τα προβιοτικά που επηρεάζουν τον εγκέφαλο αναφέρονται συχνά στην βιβλιογραφία ως «ψυχοβιοτικά».

Μάλιστα, ορισμένα προβιοτικά έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τα συμπτώματα του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης. Τα πρεβιοτικά, τα οποία είναι συνήθως ίνες που ζυμώνονται από τα βακτήρια του εντέρου, μπορεί επίσης να επηρεάσουν την υγεία του εγκεφάλου. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η λήψη ενός πρεβιοτικού που ονομάζεται γαλακτοολιγοσακχαρίτης, για τρεις εβδομάδες, μείωσε σημαντικά την ποσότητα της ορμόνης του στρες στο σώμα, που ονομάζεται κορτιζόλη.

Μερικές ομάδες τροφών είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου.

• Ωμέγα-3 λιπαρά: Αυτά τα λιπαρά βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια και επίσης σε υψηλές ποσότητες στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μελέτες σε ανθρώπους και ζώα δείχνουν ότι τα ωμέγα-3 μπορούν να αυξήσουν τα καλά βακτήρια στο έντερο και να μειώσουν τον κίνδυνο εγκεφαλικών διαταραχών.

• Τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση: Το γιαούρτι, το κεφίρ, το ξινολάχανο και το τυρί περιέχουν υγιή μικρόβια όπως βακτήρια γαλακτικού οξέος. Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση έχει αποδειχθεί ότι αλλάζουν την εγκεφαλική δραστηριότητα.

• Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες: Τα δημητριακά ολικής αλέσεως, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν όλα πρεβιοτικές ίνες που είναι καλές για τα βακτήρια του εντέρου σας. Τα πρεβιοτικά μπορούν να μειώσουν την ορμόνη του στρες στον άνθρωπο.

• Τροφές πλούσιες σε πολυφαινόλες: Το κακάο, το πράσινο τσάι, το ελαιόλαδο και ο καφές περιέχουν όλα πολυφαινόλες, οι οποίες είναι φυτικές χημικές ουσίες που αφομοιώνονται από τα βακτήρια του εντέρου σας. Οι πολυφαινόλες αυξάνουν τα υγιή βακτήρια του εντέρου και μπορεί να βελτιώσουν τη γνωστική λειτουργία.

• Τροφές πλούσιες σε τρυπτοφάνη: Η τρυπτοφάνη είναι ένα αμινοξύ που μετατρέπεται στον νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη. Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε τρυπτοφάνη περιλαμβάνουν γαλοπούλα, αυγά και τυρί.

Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου αναφέρεται στις φυσικές και χημικές συνδέσεις μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου. Εκατομμύρια νεύρα και νευρώνες τρέχουν μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου, και οι νευροδιαβιβαστές αλλά και άλλες χημικές ουσίες που παράγονται στο έντερο επηρεάζουν επίσης τον εγκέφαλο. Μεταβάλλοντας τους τύπους βακτηρίων στο έντερο, μπορεί να είναι δυνατό να βελτιώσεις την υγεία του εγκεφάλου και ως αποτέλεσμα αυτού, την συνολική σου υγεία.

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, τα προβιοτικά και άλλες τροφές πλούσιες σε πολυφαινόλες μπορεί να βελτιώσουν την υγεία του εντέρου, γεγονός που θα ωφελήσει τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου.

Επομένως, η υγεία του εντέρου σου για άλλη μία φορά, φαίνεται να καθορίζει σε σημαντικό βαθμό όχι μόνο την όρεξη και τον κορεσμό, αλλά και τα συναισθήματα σου και τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τις καταστάσεις. Έτσι, μην ξεχνάς, πως ένα υγιές έντερο είναι η ασπίδα σου σε όλες τις ασθένειες – ψυχικές και σωματικές.