Αν η Ελληνική Επανάσταση του 1821 γινόταν σειρά στο Netflix, όλοι ξέρουμε ποιοι θα ήταν οι πρωταγωνιστές. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος—ονόματα που μάθαμε στα σχολικά βιβλία και έχουμε δει σε γκραβούρες, αγάλματα και χαρτονομίσματα. Αλλά όπως κάθε ιστορία, έτσι, και η Επανάσταση δεν είχε μόνο ηρωικούς άντρες. Είχε και γυναίκες που πήραν τα όπλα, οργάνωσαν δίκτυα πληροφοριών, χάρισαν όλη τους την περιουσία για να ενισχύσουν την επανάσταση. Γυναίκες που πολλοί από εμάς δεν έχουμε ακούσει ποτέ.

Στο Σούλι τα κατορθώματα της Μόσχως Τζαβέλα, της Δέσπως Μπότση, της Ελένης Μπότσαρη, αλλά και εκείνα που πραγματοποίησαν οι κόρες τους και οι εγγονές τους, ενέπνευσαν πολλά δημοτικά τραγούδια και όλες τις επαναστατημένες γυναίκες κατά τη διάρκεια του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία. Μάθε μόνο ότι στη Μάνη από τους 1.500 αμυνόμενους στη μάχη του 1826 ενάντια στις Τουρκικές και Αιγυπτιακές δυνάμεις, οι 1.000 ήταν γυναίκες.

Οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση, όχι μόνο υποστηρίζοντας ηθικά και υλικά τους αγωνιστές άντρες των οικογενειών τους, αλλά συμμετέχοντας και οι ίδιες συχνά στις μάχες, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Η συμμετοχή των γυναικών στη Ελληνική Επανάσταση παρέμεινε άγνωστη για πολλά χρόνια καθώς οι ιστορικοί αγνόησαν εντελώς τη συμβολή των γυναικών. Τα δημοτικά τραγούδια και οι αναφορές των διάφορων ξένων περιηγητών ήταν εκείνα που ανέδειξαν τον ηρωισμό των γυναικών αυτών και αργότερα, η συμβολή της εκπαιδευτικού Σωτηρίας Αλιμπέρτη και της δημοσιογράφου Καλλιρρόης Παρρέν που συγκέντρωσαν πολλές διάσπαρτες πληροφορίες και τις δημοσίευσαν στην «Εφημερίδα των Κυριών».

Στα έργα που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση η ίδια η Ελλάδα εμφανίζεται ως μία γυναίκα που είτε ηγείται του αγώνα με θάρρος ντυμένη στα λευκά είτε θρηνεί τις απώλειες και τις αδικίες που έχει υποστεί ντυμένη στα μαύρα και πάντα μόνη. Στον «Ύμνο για την Ελευθερία» ο Σολωμός ταυτίζει την Ελλάδα-γυναίκα με την ίδια την Ελευθερία και την παρουσιάζει να ζητά ολομόναχη βοήθεια από τις Μεγάλες Δυνάμεις χωρίς ανταπόκριση. Στην «Κόρη της Λίμνου» ο Κωστής Παλαμάς γράφει πως δεν είναι ντροπή να ηγείται της μάχης μία γυναίκα αφού και στους αρχαίους χρόνους υπήρχαν πολεμικές θηλυκές θεότητες όπως η Νίκη ενώ στη «Σφαγή της Χίου» ο Ντελακρουά παρουσιάζει τρεις γυναίκες ως σύμβολα των παθών των Ελλήνων: η μία είναι νεκρή, η άλλη, μία νεαρή γυναίκα, γέρνει στον ώμο ενός άντρα αποκαρδιωμένη και η τρίτη, μία ηλικιωμένη γυναίκα, δείχνει τρομαγμένη.

Μετά το τέλος της Επανάστασης η συμβολή τους ξεχάστηκε και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος οι γυναίκες αποκλείστηκαν από τα πολιτικά και νομικά δικαιώματα που αναγνωρίσθηκαν στους άνδρες ενώ δεν λάμβαναν ούτε την ίδια εκπαίδευση με αυτούς ούτε είχαν τις ίδιες δυνατότητες επαγγελματικής δραστηριοποίησης. Η  Μπουμπουλίνα δεν έλαβε τη σύνταξη που είχε αιτηθεί γιατί κρίθηκε πως μόνο ως «χήρα αγωνιστή» θα τη δικαιούνταν, η Δόμνα Βισβίζη πέθανε φτωχή και ξεχασμένη.

Πρώτες που σκέφτεσαι είναι η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους, αλλά ποιες άλλες γυναίκες θα μπορούσαν να είναι οι πρωταγωνίστριες μιας δυνατής ιστορικής σειράς και η ιστορία τους εμπνέει και γεμίζει περηφάνια;

Δόμνα Βισβίζη – Η «καπετάνισσα» του Βόρειου Αιγαίου

Η ιστορία της: Αν υπήρχε ένας ρόλος που θα διεκδικούσε η Cate Blanchett σε μια σειρά του Netflix, θα ήταν αυτός. Η Δόμνα Βισβίζη ήταν Θρακιώτισσα καπετάνισσα, παντρεμένη με τον πλοιοκτήτη Χατζη-Αντώνη Βισβίζη. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση, το πλοίο τους, ο «Καλομοίρης», μετατράπηκε σε πολεμικό. Μετά τον θάνατο του άντρα της, εκείνη ανέλαβε το τιμόνι. Κυριολεκτικά. Διοικούσε, πολεμούσε και συντόνιζε επιθέσεις κατά του τουρκικού στόλου.

Η Δόμνα Βισβίζη δεν ήταν απλώς μια «γυναίκα του ναυτικού». Ήταν στρατηγός στη θάλασσα, έχασε τα πάντα για την Επανάσταση και πέθανε πάμφτωχη στον Πειραιά, ξεχασμένη απ’ όλους, αφού είχε δώσει όλη της την περιουσία για τον Αγώνα.

Η Άννα Γκέρτσου Σαρρή, έγραψε τη μυθιστορηματική βιογραφία για την καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη με τον τίτλο, Μ’ ενάντιους ανέμους(Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1996)

Μόσχω Τζαβέλα – Η σκληροτράχηλη πολεμίστρια των Σουλιωτών

Η ιστορία της: Αν η οικογένεια των Τζαβελαίων ήταν το ελληνικό αντίστοιχο των Stark του Game of Thrones, η Μόσχω Τζαβέλα θα ήταν η Arya. Η ζωή και η δράση της Μόσχω Τζαβέλλα συγκλόνισε όλον τον Ελληνισμό προεπαναστατικά και λειτουργεί από τότε σαν φωτεινό παράδειγμα για όλους τους Έλληνες.

Γεννημένη στο Σούλι, ήταν κόρη και γυναίκα πολεμιστή, αλλά δεν έμεινε στη σκιά τους. Γεννήθηκε το 1760, έμαθε να πολεμά από μικρή, πολέμησε δίπλα στον άντρα της, Λάμπρο Τζαβέλα, και πρωτοστάτησε στην αντίσταση των Σουλιωτών κατά του Αλή Πασά. Αγωνίστηκε το 1792, σε ηλικία 32 ετών, εναντίον του Αλή Πασά, στη μάχη της Κιάφας, ως αρχηγός 400 Σουλιωτισσών. Όταν το Σούλι έπεσε, η Μόσχω συνέχισε να μάχεται.

Μια ηρωίδα που δεν σταμάτησε ποτέ να πολεμά. Η Μόσχω Τζαβέλα δεν ήταν μόνο η «γυναίκα κάποιου». Ήταν πολεμίστρια από μόνη της και η ζωή της μοιάζει με έπος. Ο ηρωισμός της Μόσχως έχει απαθανατιστεί στα δημοτικά τραγούδια.

Ασήμω Λιδωρίκη – Η φρούραρχος της Ακρόπολης

Η ιστορία της: Η Ασημίνα Λιδωρίκη «Γκούραινα», κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Κιουταχή, «ζώστηκε τα όπλα» του άνδρα της και απευθύνθηκε με σθένος στους στρατιώτες του Γκούρα, που το προηγούμενο διάστημα συστηματικά λιποτακτούσαν. Ανακηρύχθηκε σε «καπετάνισσα» μετά την ηρωική της συμβολή στη μάχη της Ακροπολης και έπεισε τον σύζυγό της να ζητήσει τη βοήθεια των Βρετανών παρά το γεγονός ότι εκείνος άνηκε στο Γαλλικό Κόμμα. Οι μισθοφόροι τής ορκίστηκαν πίστη και η Ασήμω ανέλαβε την αρχηγία των στρατευμάτων που υπερασπίζονταν την πόλη: περιπολούσε τα τείχη, συνέβαλλε στην ανύψωση του ηθικού των πολεμιστών και χορηγούσε κάθε δυνατή περίθαλψη και βοήθεια στους τραυματίες.

Η Ασήμω ήταν γνωστή για την αγάπη της για την πατρίδα, τη γενναιότητά της, την αρχοντιά και την ομορφιά της. Αποκαλούνταν, μάλιστα, και Νταλιάνα – χαρακτηρισμός που παραπέμπει στο νταλιάνι, το μακρύ καριοφίλι επειδή ήταν ψηλή κι όμορφη.

Σταυριάνα Σάββαινα – Η Ταγματάρχης της Μάνης

Η ιστορία της: Όταν ξεκίνησε ο Αγώνας ήταν περίπου 40 ετών και πήρε τα όπλα όταν οι Τούρκοι σκότωσαν, τις πρώτες μέρες της Επανάστασης, τον άνδρα της, Γιωργάκη Σάββα.

Οπως έγραψε η Καλλιρρόη Παρρέν στην ιστορική «Εφημερίδα των Κυριών» (φ. 25.3.1890) «Η Σταυριάνα, μόνη μεταξύ των ανδρών, αψηφούσε τις σφαίρες και μετέφερε τις πυριτιδοβολές από προμαχώνος εις προμαχώνα. Οι περί τον Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλης και Πλαπούτας δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι γυναίκα είχε τόσο θάρρος».

Επί Οθωνα, εγκαταλείφθηκε στην τύχη της και ζούσε από τη βοήθεια οικογενειών άλλων αγωνιστών. Οταν πέθανε, το 1868, έκαναν έρανο στο Ναύπλιο για να τη θάψουν.

Κυριακή Ναύτη –  Η πρώτη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας

Η ιστορία της: Η οικονομική συνεισφορά της Κυριακής Ναύτη είναι αξιοσημείωτη: εκτός του ποσού που έδωσε στην Φιλική Εταιρεία, πρόσφερε σχεδόν όλη την περιουσία της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Απέκτησε ενεργό ρόλο, μεταφέροντας μηνύματα και συλλέγοντας πληροφορίες. Παράλληλα ανέπτυξε κοινωνική δράση, οργανώνοντας μεταξύ άλλων εράνους, κυρίως για την εκπαίδευση των κοριτσιών.

Οι γυναίκες της Επανάστασης ήταν πολλές και δεν ήταν απλοί «χαρακτήρες» της Ιστορίας. Ήταν πρωταγωνίστριες. Καμία Επανάσταση δεν θα ήταν ίδια χωρίς τις γυναίκες. Και αν η Ιστορία ήταν streaming service, αυτές οι ιστορίες θα έμπαιναν στο watchlist μας για να διδαχθούμε, να εμπνευστούμε, να τιμήσουμε.