«Καθρέφτη, καθρεφτάκη μου… για πες μου ποια είναι η ποιο όμορφη;», αναρωτιόταν βαυκαλιζόμενη η μητριά της Χιονάτης στο γνωστό παραμύθι. Η Σταχτοπούτα, αν και με ρούχα παλιά, σκονισμένα από τις στάχτες, ήταν όμορφη και καλή, σε αντίθεση με τις άσχημες και κακές αδερφές της. Στην μυθική του εκδοχή ο Τρωϊκός πόλεμος έγινε για τα μάτια της ωραίας Ελένης. Από μικρά παιδιά διδασκόμαστε μέσα από παραμύθια και ιστορίες την ομορφιά ως μια αρετή, απαραιτήτως συνοδευόμενη από την καλοσύνη και την αγνότητα∙ όπως θα’ πρεπε να είναι, γι’ αυτό και τα παραμύθια, φτιαγμένα για παιδιά παρουσιάζουν τη ζωή αρμονική και εξιδανικευμένη, έτσι που η εξωτερική ομορφιά πάντα να πηγάζει και να ταιριάζει με την εσωτερική.

Μεγαλώνοντας διαπιστώνουμε γιατί τα παραπάνω λέγονται παραμύθια και γιατί η ως άνω αρμονία είναι αυτό που στην καθομιλουμένη – ναι , αυτή την ξενόφερτη- ονομάζουμε «too good to be true». Γιατί συχνά συναντάμε διαβόλους με αγγελικό πρόσωπο, γιατί γρήγορα διαπιστώνουμε το εφήμερο της ομορφιάς, το εύθραυστο, το κενό.

Τελικά η ομορφιά είναι αρετή ή κατάρα; Διαβατήριο ή δαίμονας; Υγεία ή ματαιοδοξία;

Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι «το κάλλος παντός επιστολίου συστατικώτερον» (= η ομορφιά είναι η καλύτερη συστατική επιστολή). Πράγματι, μία εικόνα αρμονική, καλαίσθητη, ελκυστική κερδίζει σε χρόνο ρεκόρ τις εντυπώσεις σε όλους τους τομείς της δράσης μας. Στο σχολείο οι πιο όμορφοι είναι και οι πιο δημοφιλείς, στη δουλειά το ίδιο, ειδικά σε θέσεις απασχόλησης που η επικοινωνία και η εμφάνιση θεωρούνται απαραίτητο προσόν, στην οικογένεια τα πιο όμορφα παιδιά είναι τα πιο χαριτωμένα, και οι γονείς δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για την περιβόητη «αποκατάστασή» τους. Ακόμη και στην πολιτική, που τα κριτήρια θα έπρεπε να είναι ουσιαστικότερα, είναι βέβαιο ότι ο «όμορφος» υποψήφιος κερδίζει πόντους, ενώ ο «άσχημος» πολιτικός γίνεται συχνά αντικείμενο σάτιρας μεταξύ άλλων και για την εμφάνισή του.

Έτσι, βλέπουν οι άλλοι την ομορφιά. Ως ένα διαβατήριο, ως ένα master key που ανοίγει πόρτες. Συχνά βέβαια, αυτό το «κλειδί» δαιμονοποιείται. Καθώς, η οποιαδήποτε διάκριση ή επιτυχία αποδίδεται στην ομορφιά και μόνο, λες και ο φορέας της δεν την αξίζει. Η ρητή ή σιωπηρή μομφή περί κατοχής προνομίων και διακρίσεων, δήθεν αποκλειστικά και μόνο λόγω της ομορφιάς, συχνά συνοδεύεται από τον συμπερασματικά συναγόμενο υπαινιγμό για την ηθική του όμορφου, και τα μέσα που αυτός μετέρχεται.

Κι ύστερα είναι ο έρωτας… η αγάπη. Εκεί, θα πουν όλοι πως αλίμονο κι αν παραπονιούνται και οι όμορφοι και οι όμορφες. Μπούρδες. Στην αγάπη και στον έρωτα όλοι ταλαιπωρούνται κι όλοι πληγώνονται. Όμορφοι και λιγότερο όμορφοι. Ναι, μια όμορφη γυναίκα είναι εντυπωσιακή, έχει θαυμαστές, ξεχωρίζει. Δεν καταλαβαίνω γιατί την έντονη έλξη που ασκεί πάνω μας η αισθητική του προσώπου ή του σώματος ενός άλλου ανθρώπου να τη θεωρούμε “κατωτέρας ποιότητος” από την έλξη που μας δημιουργεί η προσωπικότητά του. Μία έλξη, όπως και να δημιουργείται, είναι πάντα ένα πολύ ισχυρό κίνητρο για να πλησιάσουμε έναν άνθρωπο. Αυτό από μόνο του, όμως, η εντυπωσιακή εικόνα δεν εγγυάται επιτυχία στον έρωτα, ευτυχία, αγάπη, πάθος. Κάποιοι, θα φοβηθούν να την πλησιάσουν γιατί η ομορφιά της τρομάζει και θα φοβηθούν την απόρριψη προτού καν προσπαθήσουν. Άλλοι που θα την πλησιάσουν και θα την κατακτήσουν, θα την επιδεικνύουν σαν τρόπαιο, σα μπιμπελό. Και σα μπιμπελό θα της φέρονται, σα να μην έχει τίποτα από μέσα να ανακαλύψουν. Τίποτα πέρα από την πρωτογενή της εικόνα ν’ αγαπήσουν. Κι αυτή;;;; Αυτή πολλές φορές θα παγιδευτεί από μόνη της στον ιστό της ομορφιάς της. Θα φέρεται στον σύντροφό της αλαζονικά γιατί «πολύ σου πάει που είμαι μαζί σου», δε θα προσπαθήσει για τη σχέση της γιατί θεωρεί ότι έχει κάβα την ομορφιά της, στην πρώτη δυσκολία δε θα τη νοιάξει και πολύ να τον χάσει γιατί ξέρει ότι υπάρχει waiting list.

Mα για όνομά του Θεού, θα αναρωτηθεί κανείς, μήπως τελικά η ομορφιά είναι αντί αρετής κατάρα; Σίγουρα όχι, για μια κατάρα δε διακινούνται τόσα λεφτά. Στην εποχή της κυριαρχίας της εικόνας, η βιομηχανία της ομορφιάς ανθεί και γιγαντώνεται, παρά την κρίση. Αυτό άλλωστε έχει δείξει και η ιστορία. Ακόμη, και σε περιόδους πολέμου και οικονομικής εξαθλίωσης οι επιχειρήσεις που άντεξαν ήταν όσες είχαν να κάνουν με την περιποίηση της γυναίκας και τον καλλωπισμό εν γένει. Μπρος στα κάλλη, λέει ο λαός, τι είναι ο πόνος; Επίπονη γυμναστική, αισθητικές επεμβάσεις, αποτριχώσεις, θεραπείες, εξαντλητικές δίαιτες, όλα αυτά για να παραμένουμε νέοι και όμορφοι. Αυτό δεν είναι ματαιόδοξο, άλλωστε κατά το αρχαίο ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί».

Νους υγιής, σώμα υγιές (όπου υγιής βλέπε όμορφος), με την ψυχή τι γίνεται; Κανείς δεν έχει αναρωτηθεί αν την περιποιούμαστε. Ετοιμαζόμαστε για ένα ραντεβού, για μια επαγγελματική συνάντηση, για ένα οικογενειακό γεύμα, για μία γιορτή. Πόσες και πόσες προετοιμασίες. Ειδικά εμείς οι γυναίκες, ρούχα στην πένα, μαλλιά, μακιγιάζ, κοσμήματα. Υφαίνουμε μια λαμπερή στολή. Δεν έχουμε προετοιμάσει τίποτα όμως μέσα μας, τη διάθεσή μας, το κέφι μας, την αγάπη που πρέπει να δώσουμε στους ανθρώπους. Συχνά δε γινόμαστε όμορφοι για μας, αλλά για να «μπούμε στο μάτι άλλων», λες και η ετεροκαθοριζόμενη ύπαρξή μας με αυτό τον τρόπο θα αποκτήσει μια κάποια καταξίωση. Καμία αρμονία σε όλο αυτό! Καμία ομορφιά! Καμία εν τέλει ευτυχία!

Όσα φίλτρα και όσα ρετούς και να βάλεις στην ψυχή δεν πιάνουν. Αρκετά ηθικοπλαστικό και σχολικό το παράδειγμα που μου έρχεται πάντα στο μυαλό. Τα λόγια του Χριστού στους υποκριτές Φαρισαίους που από έξω ομοιάζουν με τάφους καθαρούς και περιποιημένους, ενώ εσωτερικά τους τρώνε τα σκουλήκια. Ωστόσο, δεν παύει μέσα από την παραστατικότητά του να μας τρομάζει και να μας ταρακουνά. Στην κατακλείδα του παρόντος άρθρου καμία πρωτοτυπία, αντίθετα μια παραίνεση που ακούμε από μικροί στην οικογένεια, στο σχολείο, στην εκκλησία και που διατυμπανίζουμε μεγάλοι, εσχάτως όλο και συχνότερα στα social media. Φρόντισε την ψυχή και το πνεύμα σου, όπως φροντίζεις το σώμα και το πρόσωπό σου. Η ομορφιά αυτή έχει διάρκεια και ουσία, αυτή κερδίζει καρδιές, ανθρώπους, ευτυχία. Ομοίως και τα σημάδια τα εσωτερικά να κοιτάς να τα γιατρεύεις με μεγαλύτερο ζήλο, μπορεί να μη φαίνονται, αλλά πονάνε περισσότερο.

Αντί επιλόγου τα λόγια του αγαπημένου μου Ελύτη «Η ομορφιά μπορεί να πουλιέται. Στις τράπεζες όμως δεν κατατίθεται ποτέ. Ο τόκος θα ήτανε μια φθορά επιπλέον στο υποτιθέμενο κεφάλαιο».