Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ) είναι μια έννοια που έχει προταθεί από τους επιστήμονες προκείμενου να περιγράψει χαρακτηριστικά που φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία των ατόμων στη ζωή τους και την εργασία τους. Αυτός που την έκανε ευρέως γνωστή είναι o Goleman, o οποίος στο βιβλίο Συναισθηματική Νοημοσύνη, μιλά για τη “νοημοσύνη της καρδιάς” και την ορίζει ως “την ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τόσο τα συναισθήματά του, όσο και άλλων, να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του”. Επιπλέον, πρότεινε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) ενδέχεται να είναι πιο σημαντική από τη γνωστική νοημοσύνη (IQ) και αναφέρθηκε σε πέντε συναισθηματικές δεξιότητες:

Αυτοεπίγνωση: αναφέρεται στην επίγνωση των συναισθημάτων, στην αυτοαξιολόγηση και την αυτοπεποίθηση.

Αυτοέλεγχο: αναφέρεται στην αυτοπειθαρχία, την αυτορρύθμιση, την αξιοπιστία, την ευσυνειδησία και την προσαρμοστικότητα.

Κίνητρα συμπεριφοράς: η τάση προς επίτευξη στόχων, η δέσμευση, η πρωτοβουλία και η αισιοδοξία.

Ενσυναίσθηση: η ικανότητα κατανόησης των άλλων, η ενίσχυση της ανάπτυξης των άλλων, ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας.

Κοινωνικές δεξιότητες: πρόκειται για δεξιότητες επιρροής, επικοινωνίας, ηγεσίας, καταλυτικής δράσης όσον αφορά την αλλαγή, χειρισμός διαφωνιών, καλλιέργεια δεσμών, συνεργασία, ομαδικότητα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων με Συναισθηματική Νοημοσύνη; Τα άτομα με υψηλή Συναισθηματική Νοημοσύνη αναγνωρίζουν και εκφράζουν με καταλληλότερο τρόπο, για την εκάστοτε περίπτωση, τα δικά τους συναισθήματα. Επίσης, έχουν την ικανότητα να εκφράζουν τόσο τα συναισθήματά τους όσο και των άλλων, αλλά και να αναγνωρίζουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων, δείχνοντας ενσυναίσθηση. Σε γενικές γραμμές, ένας άνθρωπος με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη έχει τα εξής χαρακτηριστικά: -κατανοεί τα συναισθήματα και τα κίνητρα των άλλων -θέτει κίνητρα στον εαυτό του -προσαρμόζεται εύκολα στο περιβάλλον -ελέγχει τα συναισθήματά του με τρόπο λειτουργικό -είναι αισιόδοξος -είναι ικανός στην επικοινωνία και τη δημιουργία μακροχρόνιων προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ IQ και EQ; Ο Δείκτης Νοημοσύνης (IQ) είναι ο δείκτης ο οποίος μετρά προσεγγιστικά την ευφυία ενός ατόμου σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το IQ κάθε ατόμου μετράται με διάφορες μεθόδους, οι οποίες περιλαμβάνουν συνήθως τεστ με ερωτήσεις ή διαδικασίες με καθορισμένα αντικείμενα. Παρά τις διαφορές στον σχεδιασμό τους, αυτά τα τεστ μετρούν γενικά την ίδια μορφή ευφυίας, κυρίως τη λογική και επαγωγική σκέψη του ατόμου, η οποία μένει σταθερή καθ’ όλη την διάρκεια της ζωή. Οι άνθρωποι όμως που έχουν υψηλό IQ δεν έχουν απαραίτητα και την ικανότητα να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους ή να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους. Ίσως μάλιστα να ισχύει και το αντίθετο. Έρευνες που αναφέρει ο Goleman τονίζουν ότι ο δείκτης IQ συνεισφέρει όχι περισσότερο από 20% στην ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργεί αποτελεσματικά και επιτυχημένα στο πλαίσιο της επιχείρησης. Το υπόλοιπο 80% καλύπτεται από δεξιότητες Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Τα άτομα που εξασκούν τη Συναισθηματική Νοημοσύνη έχουν τη μοναδική ικανότητα να επιτυγχάνουν σε καταστάσεις στις οποίες άλλοι πασχίζουν να τα καταφέρουν. Σε αντίθεση μάλιστα με τη γνωστική νοημοσύνη (IQ) που αναπτύσσεται τα πρώτα χρόνια της ηλικίας μας, η Συναισθηματική Νοημοσύνη μπορεί να αναπτυχθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Μπορούμε να διδαχθούμε ή να ενισχύσουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη; Σύμφωνα με μια μελέτη που εξέτασε αποτελέσματα προγραμμάτων κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης στη Αμερική, η απάντηση είναι θετική. Από την μελέτη διαπιστώθηκε ότι περίπου το 50 τοις εκατό των παιδιών που γράφτηκαν σε τέτοιους είδους προγράμματα είχε καλύτερα αποτελέσματα επιτευγμάτων. Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να αναπτύσσεται, να διδάσκεται και να εξελίσσεται αδιάκοπα. Μπορούμε, λοιπόν, να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε τις συναισθηματικές μας δεξιότητες με το να μάθουμε να βάζουμε ταμπέλες στα συναισθήματα κι όχι στους ανθρώπους, να εξασκηθούμε στο να διακρίνουμε τη διαφορά μεταξύ σκέψεων και συναισθημάτων, να εξασκηθούμε στο να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας, να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των συναισθημάτων μας, να μάθουμε να “ακούμε” τα συναισθήματά μας προκειμένου να φτάσουμε σε συμπεράσματα και για να λάβουμε αποφάσεις, να κάνουμε εξάσκηση στο να ξεπερνάμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης και δράσης μας, στις αναποδιές που μας τυχαίνουν να εντοπίζουμε τι είναι αυτό που θέλουμε και να διοχετεύουμε την ενέργειά μας στην παραπέρα δράση, να μην ασκούμε μόνο κριτική ή να κάνουμε έλεγχο ή κήρυγμα αλλά, να δείχνουμε σεβασμό και κατανόηση στα συναισθήματα των άλλων, να προσπαθούμε να καταλαβαίνουμε τους άλλους και να προσπαθούμε να προβλέπουμε τα συναισθήματά μας.