Η Αρκαδία Ψάλτη έστρεψε το βλέμμα στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία και παράλληλα στην ιστορία του τόπου μας (και της ιδιαίτερης πατρίδας της, καθώς κατάγεται από τη Χίο) και της γλώσσας μας, επιλέγοντας να σκηνοθετήσει και να ερμηνεύσει το Πιτσιμπούργκο της Σώτης Τριανταφύλλου. Μια ιστορία για τον ξεριζωμό, την ξενιτιά, τον καθημερινό αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση και συνύπαρξη. Μια ιστορία για την βαθιά αγάπη, για όλα όσα μας συνδέουν με όσους κι όσα αγαπάμε, όση απόσταση κι αν μεσολαβεί…
Τι σας γοήτευσε στο κείμενο και το επιλέξατε; Μια ιστορία αγάπης το 1913. Μέσα σε πολέμους πείνα, προσφυγιά. Στην Χίο αμέσως μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς την Αμερική. Ο Δημοστένης αποφασίζει να πάει στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας για να δουλέψει στα χαλυβουργεία και να μαζέψει χρήματα για να στείλει στην Ελέγκω του το εισιτήριο που θα την φέρει στην αρχή της καινούργια τους ζωής. Επιστολές από Πίτσμπουργκ προς Χίο και τούμπαλιν. Δύο τόποι καταραμένοι. Μόνο που ο άγνωστος, ο μακρινός, φάνταζε παράδεισος. Όσοι τον ονειρεύονταν βρισκόντουσαν σε μια τεράστια φάμπρικα όπου η ανθρώπινη ζωή είχε τόση αξία όση για έναν ελέφαντα που περπατά, ένα μυρμήγκι. Και μια αγάπη γεμάτη πίστη και υπομονή, απλότητα και καθαρότητα. Στην βία της ζωής μαγικό όπλο η αγάπη ανατρέπει, καταργεί νόμους φυσικούς και ανθεί. Μόνο απ’ αυτήν τρέφεται η φαντασία και κάνει το όνειρο πιο πραγματικό από την ίδια την ζωή. Και η γλώσσα. To Πιτσιμπούργκο μεταφέρει μια γλώσσα που χάνεται. Που είναι οικεία σε όλους. Οι ντοπιολαλιές όλες συναντιούνται η ρίζα τους είναι κοινή τα αρχαία ελληνικά. Συνδέουν φυσικά και μεταφυσικά τόπους και ανθρώπους. Πως δουλέψατε για να κάνετε το πεζό κείμενο θεατρική παράσταση; Είχε δυσκολίες; Πως χειριστήκατε το θέμα της γλώσσας; Έχω δουλέψει περισσότερο μέχρι τώρα με λογοτεχνικά κείμενα παρά με καθαρά θεατρικά. Αν έχει δυσκολίες δεν ξέρω γιατί για μένα είναι πολύ οικεία σαν δουλειά. Δεν αλλάζω, δεν πειράζω καθόλου το κείμενο για να με βοηθήσει στην θεατρικότητά του. Το αντίθετο. Το ίδιο το κείμενο περιμένω να αποκαλύψει. Με την χιώτικη ντοπιολαλιά δουλεύω τέσσερα χρόνια τώρα μα έχω δουλέψει πολύ και με ποιητικό λόγο, Παπαδιαμάντη, Βιζυηνό. Με ενδιαφέρει πως με ταξιδεύουν οι λέξεις που ακούγονται διαφορετικά λέγοντας αρχικά την ίδια έννοια που όμως αυτή τελικά αλλάζει, μετά η δουλειά να βρεις την φόρμα της τον ρυθμό της και μετά να την γεμίσεις με την ουσία αυτών.
Τι ρόλο παίζει για εσάς το γεγονός ότι η ιστορία εκτυλίσσεται στην Χίο;
Είναι ο τόπος μου. Τον ερμηνεύω και με ερμηνεύει. Πέρα από αυτό όλες οι ιστορίες θα μπορούσαν να σταθούν σε όλους τους τόπους μην χάνοντας καθόλου την ουσία τους. Ταυτόχρονα ισχύει και το αντίθετο.
Ένας κόσμος σε κρίση τότε αλλά και τώρα. Είναι έντονες οι αντιστοιχίες;
Ναι. Υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής σε κάθε κρίση. Την δημιουργεί η κορυφή και την πληρώνει η βάση. Πόλεμοι καίνε τριγύρω μας, πρόσφυγες, μετανάστες μετακινούνται κατά χιλιάδες, επιχειρούνται ανακατατάξεις που είναι άγνωστο πως θα σχηματοποιηθούν. Ακούς ιστορία από ανθρώπους που πέρασαν τα σύνορα μέσα σε βάρκες υπεράριθμοι, παλεύοντας με τα κύματα αφήνοντας πίσω τους τα σπίτια τους καμένα και ρημαδιασμένα και στο τέλος φαίνεται πως ήταν αφήγηση από το 1922. Τόσο ίδια όλα που αναρωτιέμαι μήπως είναι μια τεράστια πλάνη ότι η φυσική ροή του χρόνου είναι και εξελικτική για το ανθρώπινο είδος.
Ο έρωτας μπορεί να υπάρξει σε κάθε εποχή; Στην δική μας εποχή βρίσκει την διέξοδό του; Ο έρωτας υπάρχει πάντα. Και εκφράζεται ανάλογα. Οι έρωτες είναι αδιέξοδοι αν δεν μπορέσουν να συναντήσουν την αγάπη. Ο έρωτας είναι ο εργάτης που μπορεί να ξεχορταριάσει και να ανοίξει το μονοπάτι για την συνάντηση με την αγάπη.
Στις εποχές κρίσης τι μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και παρηγοριά; Η αγάπη, η τέχνη και η επιστροφή και επαναπροσδιορισμός των βασικών και ουσιαστικών της ζωής. Ποιος ο ρόλος του θεάτρου σε κάθε περίπτωση; Να λειτουργεί υπονομευτικά στις βεβαιότητες.
Ποιο ήταν το προσωπικό σας κέρδος από την πορεία αυτής της παράστασης; Ήρθα σε επαφή με έναν κόσμο που έχει χαθεί. Αυτός ο κόσμος ήταν και μέσα μου χαμένος. Με κάθε δουλειά ανοίγει και ένα δωματιάκι που ήταν σκοτεινό και κλειστό, καθαρίζεται αερίζεται λιάζεται και είναι έτοιμο να υποδεχθεί. Το μοίρασμα με αυτήν την ιστορία ήταν συγκινητικό. Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι όλοι, θεατές και εμείς μιλάμε ταυτόχρονα για κάτι πολύ προσωπικό και αληθινό. Παίξαμε σε πλατείες σε προαύλια εκκλησιών σε λιμανάκια, είχαμε θεατές σε βάρκες γιατί είχαν τελειώσει τα καθίσματα, έγινε μπλακ άουτ πρόβλημα η ΔΕΗ και μας φώτιζαν με τις λάμπες με γεννήτριες από τις βάρκες και με τα κινητά για να μπορέσει να συνεχιστεί η παράσταση, ήρθαν πιτσιρίκια οχτάχρονα και δεκάχρονα συγκινημένα που άκουσαν την ιστορία για τους παππούδες τους, παίξαμε για τους ομογενείς της Αμερικής και ένιωθα ότι κάθε λέξη είχε άλλο ειδικό βάρος από αυτό που εγώ είχα αντιληφθεί μέχρι τότε, παίξαμε με πανσέληνο πάνω στο κύμα. Αυτή η παράσταση ταξίδεψε ωραία, κάποτε επεισοδιακά μα τελικά ωραία.
Ποιο κομμάτι του κειμένου ξεχωρίζετε ή σας έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό και σας συγκινεί;
“Δημοστένη μου, μόλις έλαβα το γράμμα σου μου ΄ρθε λιγοθυμιά”.
Πιτσιμπούργκο στον πολυχώρο Vault
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Σκηνοθεσία: Αρκαδία Ψάλτη Μουσική επιμέλεια: Καλλιόπη Λιαδή Παραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου Αγγελοπετριά Σκηνογραφική επιμέλεια: Χαρά Λούπου Φωτισμοί : Άννα Κατσίμπρα
Πολυχώρος VAULT, Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός, τηλ. 213 0356472 / 6949534889 Έως 23 Απριλίου, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.00, Σάββατο στις 19.00
