Μου είναι δύσκολο να γράφω – και να μιλάω – για τον Woody Allen, γιατί νιώθω διχασμένη. Από την μια λατρεύω τις ταινίες του και κυρίως τις πρωταγωνίστριές του. Από την άλλη, νιώθω μια ιδιαίτερη ενόχληση να λατρεύω το έργο ενός άκρως αντιπαθητικού ανθρώπου, ο οποίος στο παρελθόν έχει κατηγορηθεί για παρενόχληση της ανήλικης κόρης του. Επιπλέον, πλέον, τίθεται το εξής ζήτημα: Έχει αρχίσει να «χάνει» το καλλιτεχνικό παιχνίδι;
Για περισσότερες από 2 δεκαετίες η καλλιτεχνική αρτιότητα του Woody Allen ήταν αδιαμφισβήτητη. Έχει κερδίσει βραβεία και οι ηθοποιοί παρακαλούν (ή έστω παρακαλούσαν) για έναν ρόλο στις ταινίες του. Ο τρόπος που κάνει ταινίες δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο όλα αυτά τα χρόνια, ούτε και η θεματική του παλέτα. Αυτό που έχει αλλάξει πλέον είναι ο τρόπος που το κοινό του βλέπει τα πράγματα. Παραδείγματος χάρη, το concept «μεσήλικας άντρας – με το ζόρι ενήλικη γυναίκα», ένα από τα βασικά θέματα του Allen, δεν τραβούσε τα βλέμματα στο παρελθόν. Τo Manhattan είναι το πιο κλασικό παράδειγμα. Όμως το ηθικό πλαίσιο με το οποίο βλέπουμε τα πράγματα τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει.
Η χαριτωμένη νεύρωση του, παύει σιγά – σιγά να είναι χαριτωμένη. Η εμμονή του για χαμηλού κόστους ταινίες είναι σχεδόν ανεξήγητη. Η ανύπαρκτη καθοδήγηση του προς τους ηθοποιούς σε κάνει να αναρωτιέσαι. Η καλλιτεχνική ποιότητα των ταινιών του είναι ταυτόχρονα, τέλεια από τεχνικής άποψης και κακή από άποψη περιεχομένου. Οι μισοί ηθοποιοί τον αποκηρύττουν και μετανιώνουν την συνεργασία τους και οι άλλοι μισοί μένουν στο πλευρό του, πιστοί υποστηρικτές. Και εκεί πραγματικά μπαίνεις στην διαδικασία να σκεφτείς «τι τρέχει επιτέλους;».
Ας πάρουμε για παράδειγμα το Annie Hall. Είναι το έργο του Woody Allen που ξέρουν και έχουν δει και αρέσει στους περισσότερους. Κέρδισε τέσσερα όσκαρ και τα άξιζε. Η Dianne Keaton ήταν εξαιρετική, η ερμηνεία της τέλεια, τα ρούχα της και το στυλ της ονειρικά. Η απόδοση της Νέας Υόρκης της εποχής νοσταλγική, ο χαρακτήρας του Allen νευρωτικός, εκνευριστικός και αντιπαθητικός, όπως και οι περισσότεροι χαρακτήρες του άλλωστε. Και όμως καταλήγεις να μην τον αντιπαθείς στο τέλος. Η ταινία έχει χιούμορ κυνικό, που σε κάνει να γελάς, ενώ παραμένει έντονη. Δεν χάνει τον ρυθμό της. Μπορεί να μην αρέσει σε όλους αλλά είναι μια καλή ταινία. Από την άλλη έχουμε ταινίες όπως το Whatever Works. Για τους φανατικούς δεν είναι το καλύτερο δείγμα του. Για άλλους είναι ξεκάθαρα μια κακή ταινία στην οποία βλέπουν την τυπική δουλειά ενός σοβινιστή άνδρα και στην οποία έχασαν χρόνο από την ζωή τους. Βρίσκουν τα αστεία του νευρωτικά, την σκηνοθεσία του παρακμιακή, τους χαρακτήρες του προβληματικούς και την έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα πραγματικά ενοχλητική. Δεν είναι απαραίτητο να αρέσουν όλες οι ταινίες σε όλους τους ανθρώπους για να είναι καλές. Όμως για πολλούς ο Woody Allen και τα έργα του αντιπροσωπεύουν όλα όσα είναι λάθος στο Hollywood. Δεν είναι λίγοι αυτοί που τον χαρακτηρίζουν υπερεκτιμημένο σκηνοθέτη.
Αν υπάρχει όμως ένα πραγματικά βασικό πρόβλημα με τις ταινίες του Woody Allen είναι το εξής: Πόσο μπορείς να διαχωρίσεις το έργο από τον άνθρωπο; Ο τρόπος που κάνει τις ταινίες του, τα θέματα που επιλέγει, η εξιστόρηση συγκεκριμένων ιστοριών, τα κρυφά μηνύματα με τα οποία απαντά σε όσους τον κατηγορούν είναι τόσο βαθιά συνυφασμένα, που κάνουν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα άρρηκτα συνδεδεμένο με τον ίδιο.
Το ερώτημα τελικά είναι: Μπορείς να μισείς τον Woody Allen, αλλά να αγαπάς τις ταινίες του;
