‘Την νύχτα η πισίνα μοιάζει να γεμίζει με έναστρο ουρανό’- lifo.gr
Η Αρχιτεκτονική αποτελεί ένα ακόμα προνομιακό πεδίο αφήγησης που εντυπώνει μέσα από το οπτικό ερέθισμα την κοινωνία. Η εμπειρία της Ελλάδας οργανώνεται κατά βάση χωροταξικά. Η Αρχιτεκτονική λειτουργεί σαν αφηγηματικός καμβάς και τα σπίτια, τα μαγαζιά, το κάθε ένα αρχιτεκτόνημα διηγείται μία ιστορία. Ο Δημήτρης και Κωνσταντίνος Καραμπατάκης του αρχιτεκτονικού γραφείου k-studio, υποστηρίζοντας τον αφηγηματικό αυτό μηχανισμό της αρχιτεκτονικής, λένε πως η αρχιτεκτονική είναι ‘ένα μέσο εξιστόρησης μιας ιδέας που θα ανταποκρίνεται στο πλαίσιο και την περίσταση κάθε έργου’. Αρχιτεκτονική για εκείνους είναι η εμπλουτισμένη μεταφορά αυτής της ιδέας στην εικονογραφική της γλώσσα.
Στα αρχιτεκτονήματα που λένε ιστορίες για την Ελλάδα ανήκει και το project ‘Mirage House’ του Στέλιου Κόη και των συνεργατών του αποτυπώνει το κυκλαδίτικο τοπίο να διανοίγει ένα νέο αντιληπτικό ορίζοντα για το τι σημαίνει ‘ελληνικότητα’.
Είναι μία διαχείριση της ελληνικής μνήμης και μία οπτική θέαση της ελληνικότητας που εμπεδώνεται με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο: Η ζωή μας ένας στίχος θαλασσογραφία, πίσω από κάθε μεράκι ένα κοχύλι, τα καλοκαίρια μας γεμάτα άμμο, αλμύρα, ανοιχτά παράθυρα που τραγουδούν θάλασσα, γλυκό τριαντάφυλλο από μία γιαγιά που δε θα μας ξαναδεί ποτέ, παιδικές φωνές της ανεμελιάς και της ευτυχίας, ένας αγγελικός έρωτας δίπλα στο κύμα, ξερολιθιές και αιγαιοπελαγίτικη ομορφιά γεμάτη θαλασσινή μνήμη και νοσταλγία.
Αποτυπώνει, εν τέλει, τη θάλασσα σαν ένα πολύ ιδιαίτερο, πολύ δικό μας οργανικό συναίσθημα η θάλασσα σαν ελληνικότητα. Είναι αυτός ο αρχιτεκτονικός μύθος που μπορεί να στεγάσει έναν από τους πιο ελληνικούς ποιητικούς στίχους: «…Για πολλούς από μας οι πλώρες των καραβιών έχουν μια θέση στο παιδικό μας εικονοστάσι» – Γ. Σεφέρης.
Το project αποτελεί μία εξοχική κατοικία με ανεμπόδιστη θέα στη θάλασσα ενώ το στοιχείο που το καθορίζει ξεχωριστό είναι η μοναδική πισίνα του, καταταγμένη στις ωραιότερες πισίνες του κόσμου.
‘Καλύπτοντας την οροφή από άκρη σε άκρη, το νερό δημιουργεί μια μαγευτική οφθαλμαπάτη και παίζει το ρόλο ενός υπερμεγέθους καθρέφτη που αντικατοπτρίζει τον ελληνικό ουρανό και το βραχώδες τοπίο’– lifo.gr
Μέσα στην ούτως η άλλως οπτική μοναδικότητα του τοπίου της Τήνου με τα ‘40 χωριά, σαν μαρμάρινα κομμάτια κάποιου αρχαίου μνημείου που διασκορπίζεται κατά μήκος των λόφων’ (www.kineticdesign.gr), τους δεκάδες ανεμόμυλους και περιστεριώνες και τις άλλες τόσες ξερολιθιές, κοιλάδες και ρεματιές, το Project Mirage εξαφανίζεται μέσα σε αυτή τη μαγευτική φύση αφού το νερό είναι το μόνο ορατό στοιχείο της κατοικίας από αέρος, με τέτοιο τρόπο που κρατά το κυρίως σώμα της κατοικίας αθέατο.
Αυτός ο κώδικας οργάνωσης της αρχιτεκτονικής εικόνας και σύνθεσης είναι η ‘ελληνικότητα΄ που διαχειρίζεται η αρχιτεκτονική στο συγκεκριμένο project και είναι ταυτόχρονα και ένα πολύ ιδιαίτερο παράδειγμα της στρατηγικής και επικοινωνιακής διαχείρισης του brand name ‘Ελλάδα’ και της ‘ελληνικότητας’ του 2015 υπό μία αρχιτεκτονική, χωροταξική προοπτική.
‘Η σύνδεση του παρόντος με το παρελθόν και η πολιτισμική συνέχεια δεν είναι αυταπόδεικτο γεγονός, αλλά επιλεκτική ερμηνεία αυτού που ιστορικά προηγήθηκε’ (Soloup, 2011). Δηλαδή το παρόν εγγράφει πτυχές του παρελθόντος που το ‘βολεύουν’ στην αφήγησή του και τις ενσωματώνει με τρόπο που προσιδιάζει στη δική του εναρμόνιση και λογική.
Ο κωμικογράφος Σολούπ παραθέτει προς τεκμηρίωση την παρατήρηση του οπτικού κοινωνιολόγου με γνωστικό αντικείμενο την εικόνα, την επικοινωνία, τον πολιτισμό και τη διαχείριση της ιστορικής μνήμης Σκαρπέλου: ‘κάθε ερμηνεία του παρελθόντος, κάθε προσπάθεια “αποκατάστασής” του … Μια επιλεκτική μνήμη» (Σκαρπέλος, 2000).
Και ο Σκαρπέλος με αυτόν τον τρόπο εκφράζει αυτό που η Elizabeth Loftus είπε στην ομιλία της στο TED: ‘Η μνήμη μας είναι ανασκευαστική. Είναι λίγο σα μία σελίδα Wikipedia- μπορείς να πας να την αλλάξεις, αλλά το ίδιο μπορούν να κάνουν και άλλοι’.
Κατά τον ίδιο τρόπο η φωτογραφία του Μπρεσόν που ταξινομεί τον κόσμο της με την ιστορικότητα και την πολιτισμική υπογραφή του ’50, η πισίνα του ‘Kois Associated Architects και το μικρότερο μουσείο στον κόσμο Mµseum αποδεικνύουν πως η ελληνικότητα συνιστά μία πολιτισμική κατασκευή που εξελίσσεται μέσα στο χώρο και το χρόνο της, επανατοποθετείται και ξαναφαντάζεται τον εαυτό της. Αυτός είναι και ο μύθος της. Αυτός και ο μύθος της Ελλάδας.
Η ‘ελληνικότητα’ αποτελεί , τελικά, μία αφηγηματική σουίτα που κουβαλάει τη δική της πολυσυλλεκτική μυθολογία. Αποτελεί πολιτισμική εμπειρία, αλλά παράλληλα διαμορφώνει και πολιτισμική φιλοδοξία και κάθε φορά φορτίζεται με τη σημασία και την ιδεολογική απόχρωση, το μύθο που αφηγείται η κάθε ξεχωριστή πολιτισμική και ιστορική συγκυρία.
* Το κείμενο αυτό πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του ακαδημαϊκού μαθήματος «Εικόνα και Πολιτισμός: Ελληνικός Οπτικός Πολιτισμός του 20ου αιώνα» που διδάσκει ο Αναπληρωτής Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, Γιάννης Σκαρπέλος. Η πισίνα του Mirage House τυχαίνει να βρίσκεται και στην ίδια περιοχή, στην Τήνο, όπου ο Γιάννης Σκαρπέλος διοργανώνει στις 25- 27 Ιουνίου το Διεθνές Συνέδριο Οπτικής Κοινωνιολογίας.
http://visualsociology.org/conference/2015-conference/overview.html
