Σου έχει τύχει ποτέ να αισθανθείς ένα ξαφνικό αίσθημα απόλυτου τρόμου; Τότε ίσως υποφέρεις από κρίσεις καταστροφολογίας.
Συχνά, οι κρίσεις καταστροφολογίας συγχέονται με τις κρίσεις πανικού, έναν γνώριμο πλέον όρο. Η κρίση πανικού είναι πια τόσο γνωστή, που έχει περάσει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, σε βαθμό που χρησιμοποιείται για να περιγράψει σχεδόν κάθε μικρή ή μεγάλη στιγμή έντονου στρες. Ο όρος «κρίσεις καταστροφολογίας», από την άλλη γίνεται τώρα γνωστός. Το φαινόμενο, όμως, δεν είναι νέο.
Παρ’ όλα αυτά, οι δύο εκφάνσεις διαφέρουν. Ο δρ. Glenn Patrick Doyle αναφέρει χαρακτηριστικά σε μία ανάρτησή του στο Χ: «Μιλάμε πολύ για τις κρίσεις πανικού, αλλά όσοι έχουν βιώσει τραύματα, αντιμετωπίζουν συχνά αυτό που ονομάζω «κρίσεις καταστροφολογίας», δηλαδή απότομες εξάρσεις συντριπτικής βεβαιότητας ότι θα τους συμβεί το χειρότερο δυνατό κι ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να το αποτρέψουν». Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτού του είδους τις κρίσεις σχεδιάζουν διαρκώς διαδρομές διαφυγής και σχέδια για κάθε πιθανό καταστροφικό σενάριο που μπορούν να φανταστούν, καθώς βασανίζονται από την ιδέα ότι όσα έχουν και αγαπούν θα εξαφανιστούν.
«Πρόκειται για ένα φαινόμενο περισσότερο γνωστό ως καταστροφολογία, ένα μοτίβο σκέψης που οδηγεί τους ανθρώπους να πιστεύουν ή να ανησυχούν για το χειρότερο σενάριο ή να αισθάνονται μια επικείμενη αίσθηση καταδίκης», εξηγεί η ειδικός σε θέματα γυναικείας ενδυνάμωσης, Grace McMahon.
Η δρ. Kalanit Ben-Ari προσθέτει: «Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για δύο διαφορετικές αντιδράσεις στο φόβο και το άγχος: Η μία είναι η παράλυση και η άλλη η καταστροφολογία. Η πρώτη μπορεί να είναι μια αντίδραση στο στρες και το τραύμα ή ένας αμυντικός μηχανισμός σε μια οξεία διαταραχή στρες. Η καταστροφολογία, από την άλλη, περιλαμβάνει το άγχος που χρωματίζει την πραγματικότητά μας με έναν δραματικό και απαισιόδοξο τόνο. Και τα δύο μπορούν να εμφανιστούν όταν κάποιος αισθάνεται ανίσχυρος και απελπισμένος».
«Το αίσθημα μιας επικείμενης αίσθησης καταδίκης βιώνεται με διαφορετικό τρόπο, οπότε μπορεί να είναι πρόκληση να το αναγνωρίσουμε», λέει η McMahon. «Κάποιοι περιγράφουν μια κρίση καταστροφολογίας ως ένα αίσθημα βύθισης στο στομάχι ή ένα σφίξιμο στο στήθος, ή απλώς μια συντριπτική αίσθηση ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί», λέει η McMahon. «Γενικά, αναγνωρίζεται ως έντονο αίσθημα φόβου, που μπορεί να συνδυάζεται με σωματικά συμπτώματα άγχους. Ουσιαστικά, όμως, πρόκειται για τη σύνδεση νου – σώματος, που προσπαθεί να σου πει κάτι – όπως συμβαίνει με κάθε συναίσθημα».
Γιατί κάποιοι είναι πιο επιρρεπείς στις κρίσεις καταστροφολογίας;
«Όταν έχουμε βιώσει ένα τραύμα, ο εγκέφαλος το θυμάται και προσπαθεί να μας προστατεύσει. Λειτουργεί, επίσης, ως ένας μηχανισμός που προσπαθεί να εξηγήσει άγνωστες ή αβέβαιες καταστάσεις. Μπορεί, όμως, να συμβεί ακόμη και ξαφνικά: Όταν δεν διατρέχουμε κανέναν κίνδυνο, μπορεί να φοβόμαστε ότι όλα θα πάνε στραβά, να έχουμε μια αίσθηση επικείμενης καταστροφής ή να ανησυχούμε ότι όλα θα καταρρεύσουν, επειδή ο εγκέφαλος προσπαθεί να μας κρατήσει ασφαλείς», λέει η McMahon. Κι ενώ ο εγκέφαλος κάνει τη δουλειά του, «ο άνθρωπος που βιώνει το αποτέλεσμα πιθανότατα αισθάνεται βαθιά δυσφορία και φόβο κι αυτό είναι αρκετό για να σταματήσει κάθε φυσιολογική δράση και συμπεριφορά στην καθημερινότητα», συμπληρώνει.
«Η αμυντική μας αντίδραση στον πόνο είναι μια σύνθετη και πολυεπίπεδη ψυχολογική αντίδραση, που έχει τις ρίζες της στο πρώιμο στυλ προσκόλλησης, τις παιδικές εμπειρίες, τα τραύματα του παρελθόντος, τα ιστορικά οικογενειακά τραύματα και τη δική μας γενετική και ιδιοσυγκρασία. Είναι ένας συνδυασμός φύσης, ανατροφής και προσαρμογής», εξηγεί επιπλέον η McMahon.
Πώς διαφέρουν οι κρίσεις καταστροφολογίας από τις κρίσεις πανικού;
«Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο δρ. Glenn Patrick Doyle για τις κρίσεις καταστροφολογίας, η αίσθηση της επικείμενης καταστροφής συνδυάζεται με σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση ή δύσπνοια», λέει η McMahon.
«Αυτά τα συμπτώματα μοιάζουν με ό,τι συμβαίνει σε μια κρίση πανικού, με τη διαφορά ότι είναι πιθανό να περάσουν πιο γρήγορα. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται τόσο καταβεβλημένο, που πραγματικά να αισθάνεται ότι πεθαίνει. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο έντονα, που οι άνθρωποι αδυνατούν να αισθανθούν ότι θα περάσουν. Αντίθετα, μια κρίση καταστροφολογίας συνδέεται με σκέψεις, συναισθήματα και αισθήσεις ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί, γεγονός που μπορεί να αφήσει κάποιον με παρόμοια, αλλά πιο βραχυπρόθεσμα συμπτώματα ή με την αίσθηση ότι έχει κολλήσει ή παραλύσει. Αυτή η αίσθηση θα εξασθενήσει πιο εύκολα απ’ ότι σε μια κρίση πανικού», αναλύει.
Η ίδια προσθέτει ότι, ενώ αυτή η αίσθηση μπορεί να αποτελεί προάγγελο μιας κρίσης άγχους ή πανικού, «θα μπορούσε να κλιμακωθεί περαιτέρω ή ακόμη και να είναι σημάδι έκτακτης ανάγκης, οπότε θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη».
Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε καλύτερα τα αισθήματα τρόμου;
«Δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά εδώ», διευκρινίζει η δρ. Ben-Ari, «γι’ αυτό καλό είναι κανείς να απευθυνθεί σε έναν θεραπευτή ειδικευμένο στη διαχείριση του τραύματος. Κάποιοι μπορεί να βρουν τρόπο να εκφράσουν τον εσωτερικό τους πόνο μέσω της τέχνης, της δημιουργικότητας, της ενσυνειδητότητας ή της ημερολογιακής καταγραφής, στοχεύοντας στη ρύθμιση των συναισθημάτων τους. Ωστόσο, για βαθύτερο μετασχηματισμό των εσωτερικών ασυνείδητων πεποιθήσεων και μηνυμάτων, συνιστάται η θεραπεία», προσθέτει.
Τι πρέπει να κάνεις αν αντιμετωπίζεις κρίσεις καταστροφολογίας
Είναι, αρχικά, σημαντικό να εντοπίσεις τη βασική αιτία αυτών των συναισθημάτων. Σίγουρα, η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας θα συνδράμει σημαντικά στην προσπάθεια αυτή. Η McMahon προσθέτει ότι «θα μπορούσε να συνδέεται με μια κατάσταση ψυχικής υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη ή μετατραυματική διαταραχή. Είναι σημαντικό να αναζητήσεις βοήθεια και να κατανοήσεις τι προκαλεί τα συμπτώματα που βιώνεις, προκειμένου να τα διαχειριστείς αποτελεσματικά».
