Ο Λευτέρης Αραπάκης, κατάγεται από οικογένεια ψαράδων και ενώ μέχρι πριν μερικά χρόνια δεν είχε κάποια σχέση με την αλιεία το 2020 βραβεύτηκε από τον ΟΗΕ, όντας μάλιστα ο μοναδικός Ευρωπαίος για εκείνη τη χρονιά.
Το βραβείο για τους «Νέους Πρωταθλητές της Γης» (Young Champions of the Earth) δίνεται ετησίως σε επτά άτομα τα οποία εκπροσωπούν την ήπειρό τους στο πλαίσιο του προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP).
Ο Λευτέρης Αραπάκης βρίσκεται πίσω από την ίδρυση της Εναλείας, μίας επαγγελματικής σχολής αλιείας, η οποία εκπαιδεύει, ενισχύει και παρέχει κίνητρο στην τοπική αλιευτική κοινότητα να συλλέξει πλαστικά από τη θάλασσα, επιτρέποντας έτσι στα αποθέματα ψαριών και στο οικοσύστημα να ανακάμψουν.
Πώς και πότε ξεκίνησε τόσο ενεργά η ενασχόλησή σου με την προστασία του περιβάλλοντος;
Από πάντα είχα την επιθυμία να δημιουργήσω αντίκτυπο με κάποιο τρόπο, να αφήσω τον κόσμο λίγο καλύτερo από όσο τον βρήκε η γενιά μας. Όταν βέβαια ξεκινούσαμε την Εναλεία, δεν είχαμε τόσο την προστασία του περιβάλλοντος κατά νου, όσο τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον κλάδο της αλιείας. Το θέμα είναι ότι όταν πήγαμε για ψάρεμα με αλιευτικό σκάφος για πρώτη φορά, σοκαρίστηκα όταν είδα ότι οι ψαράδες έβγαλαν μέσα από τη θάλασσα με τα δίχτυα τους, όχι μόνο ψάρια, αλλά και πλαστικά, μπόλικα πλαστικά.
Συγκεκριμένα, αυτό που μου έκανε εντύπωση, ήταν ένα κουτάκι αναψυκτικού, που είχε ημερομηνία λήξης το 1987! Μάλιστα ενώ το κρατούσα στο χέρι μου, ο ψαράς το πήρε και το πέταξε εκ νέου στη θάλασσα, λέγοντας ότι “τα πλαστικά δεν είναι δικό μας πρόβλημα”. Μέσα στις επόμενες ημέρες, βγάλαμε από τη θάλασσα πλαστικά μπουκάλια, σακούλες, δίχτυα μέχρι και ένα ολόκληρο ψυγείο, και οι αλιείς απλώς τα πετούσαν εκ νέου στη θάλασσα.
Γυρίζοντας στη στεριά, αρχίσαμε να διαβάζουμε τις τελευταίες μελέτες για τα πλαστικά στη θάλασσα, και είδαμε ότι μέχρι το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά από ψάρια στις θάλασσες. Συνειδητοποιήσαμε λοιπόν ότι δεν έχει νόημα να βγάζουμε νέους ψαράδες, αν δεν υπάρχουν ψάρια. Για αυτό, αποφασίσαμε να δράσουμε και ξεκινήσαμε εκπαιδεύοντας τους αλιείς από το τοπικό μας λιμάνι, στο Κερατσίνι, να συλλέγουν και να καθαρίζουν πλαστικά από τη θάλασσα. Οπότε, εδώ και περίπου 2,5 χρόνια έχει ξεκινήσει η ενεργή ενασχόληση για την προστασία του περιβάλλοντος.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Οι περισσότεροι σε έχουμε γνωρίσει μέσα από την Εναλεία. Πες μας λίγα πράγματα για αυτό. Πώς ξεκίνησε, τι σε ώθησε στη δημιουργία του;
Η ιδέα για την Εναλεία ξεκίνησε σε μεγάλο βαθμό από την οικογένειά μου, η οποία είναι στον κλάδο της αλιείας για 5 γενιές. Έχοντας την ανάγκη να δημιουργήσω ένα θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία στην οποία μεγάλωσα, ξεκινήσαμε το 2016 μαζί με 2 φίλους. Η περίοδος εκείνη ήταν μέσα στην Ελληνική κρίση, λίγο μετά τα capital controls. Τότε, στη χώρα η ανεργία είχε ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη, 29% για το γενικό πληθυσμό και 59% στους νέους.
Παράλληλα, η μέση ηλικία των επαγγελματιών ψαράδων στη χώρα ήταν 63 χρόνια και υπήρχε μεγάλη ανάγκη για νέους ανθρώπους. Δεδομένου του ιστορικού μου, έτυχε να γνωρίζω ότι εκείνη την περίοδο, οι επαγγελματίες αλιείς ζητούσαν άτομα για να τα προσλάβουν. Σκεφτήκαμε τότε ότι θα είχε νόημα να δημιουργηθεί μια σχολή επαγγελματικής αλιείας, με όραμα να εκπαιδεύει ανέργους ή επαπειλούμενους ανέργους, στο να μάθουν “πώς να ψαρεύουν” έτσι ώστε να μπορέσουν να βρουν ή να δημιουργήσουν τη δική τους θέση εργασίας. Η σχολή ξεκίνησε, και έχουμε εκπαιδεύσει ήδη πάνω από 130 άτομα, εκ των οποίων το 80% βρήκε θέση εργασίας μέχρι 3 μήνες μετά την εκπαίδευση.
Η σχολή αλιείας, προσφέρει πλέον εκπαίδευση μέσω ενός διαδραστικού e-learning, το οποίο βρίσκεται στην πλατφόρμα learntofish.gr και περιέχει πληθώρα από βίντεο και παιχνίδια. Ταυτόχρονα, εκπαιδεύσαμε πάνω από 300 επαγγελματίες παράκτιους αλιείς σε τεχνικές βιώσιμης αλιείας, όπως είναι ο αλιευτικός τουρισμός, έτσι ώστε να ψαρεύουν λιγότερο έχοντας ταυτόχρονα μεγαλύτερο εισόδημα.
Στα πλαίσια της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού προγράμματος, πήγαμε για ψάρεμα με τους αλιείς, καθώς μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε την αλιεία στην πράξη. Σύντομα παρατηρήσαμε πως εκτός από ψάρια, συλλέγουν στα δίχτυα τους και μεγάλες ποσότητες πλαστικού.
Αφού λοιπόν οργανώσαμε τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αποφασίσαμε να ευαισθητοποιήσουμε και να οργανώσουμε κάποια επαγγελματικά σκάφη της μέσης αλιείας από τον Πειραιά, έτσι ώστε να συλλέγουν τα πλαστικά από τη θάλασσα, να τα βάζουν σε σακούλες και κάδους και να τα φέρνουν στο λιμάνι. Ήταν εξαιρετικά απρόσμενο όταν είδαμε πως μετά από την αρχική πιλοτική εφαρμογή της δράσης, καθαρίζαμε τόνους πλαστικό από τη θάλασσα, κάθε μήνα.
Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της δράσης Mediterranean Clean Up, η οποία έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης και της υπεραλίευσης στη Μεσόγειο. Πλέον η δράση τρέχει σε 28 λιμάνια στην Ελλάδα και την Ιταλία, έχοντας δεσμεύσει στο στόχο αυτό 300 αλιευτικά σκάφη, περίπου 1.500 αλιείς, οι οποίοι συλλέγουν 15 τόνους πλαστικού από τη θάλασσα κάθε μήνα, ενώ πρόσφατα καταφέραμε να αναπαράγουμε το μοντέλο μας και στην Κένυα. Μέχρι στιγμής, έχουμε συλλέξει πάνω από 230 τόνους πλαστικού από τη θάλασσα, το οποίο αντιστοιχεί στο πλαστικό που καταναλώνουν 8.000 άνθρωποι κάθε χρόνο και ισοδυναμεί με περίπου 6.000.000 μεγάλα πλαστικά μπουκάλια.
Για τη διαχείριση του πλαστικού, συνεργαζόμαστε με πιστοποιημένες εταιρείες ανακύκλωσης, όπως είναι η Antipollution και η Polyeco και περίπου το 65% αυτού του υλικού εντάσσεται στην κυκλική οικονομία, μετατρέπεται σε προϊόντα, ενώ το υπόλοιπο ανακυκλώνεται. Συγκεκριμένα, τα πλαστικά μπουκάλια στέλνονται στην εταιρεία μόδας Ecoalf στη Μαδρίτη, η οποία τα μετασχηματίζει σε ρούχα, τσάντες και παπούτσια, ενώ τα δίχτυα τα οποία συλλέγονται από τους αλιείς, στέλνονται στον περιβαλλοντικό οργανισμό Healthy Seas στην Ολλανδία, οι οποίοι φροντίζουν να μετασχηματιστούν σε νέα προϊόντα, όπως κάλτσες και μαγιό.
Για το Mediterranean Cleanup, βραβευτήκαμε από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών ως European Young Champion of the Earth, που είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική διάκριση που δίνουν τα Ηνωμένα Έθνη για άτομα κάτω των 30 ετών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχεις συναντήσει μέχρι σήμερα στην προσπάθειά σου;
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η νοοτροπία των ανθρώπων. Όταν παρουσιάζεται μια νέα ιδέα, λίγοι πιστεύουν ότι θα λειτουργήσει, και ακόμη λιγότεροι πιστεύουν ότι μια ομάδα νέων θα την κάνει να λειτουργήσει, και αυτός είναι ο λόγος που πολλοί άνθρωποι ήταν απρόθυμοι να μας υποστηρίξουν. Ακόμα και τώρα, όταν πηγαίνουμε σε νέες περιοχές, οι άνθρωποι δεν πιστεύουν πραγματικά ότι αυτό που κάνουμε λειτουργεί!
Σε ένα από τα λιμάνια που είχαμε ανοίξει κάποια στιγμή, οι αρχές εκεί στο λιμάνι μου είπαν ότι οι ψαράδες δεν θα φέρουν ούτε κιλό πλαστικό από τη θάλασσα. Το επόμενο βράδυ, έφεραν πάνω από 180 κιλά, και όλοι ήταν σοκαρισμένοι.
Αυτό που κάνεις φαίνεται αρκετά δύσκολο και ίσως χρειάζεται και μεγάλη δόση αισιοδοξίας για να μπορείς να συνεχίζεις την προσπάθεια. Ποιο είναι το δικό σου κίνητρό σου; Τι σε κάνεις να μην τα παρατάς και να δημιουργείς όλα αυτά τα Projects;
Σίγουρα έχει πολλές απαιτήσεις αλλά το αποτέλεσμα μας επιβραβεύει. Το βασικό κίνητρο είναι το αποτέλεσμα και η επίδραση που έχουν οι δράσεις μας στο περιβάλλον. Το πάθος για ένα πιο βιώσιμο θαλάσσιο οικοσύστημα, για καθαρές θάλασσες και για αναβίωση των κοινωνιών και οικονομιών ως άμεσο αποτέλεσμα, είναι ο βασικός λόγος να συνεχίζει κανείς την προσπάθεια. Ακόμα, σημαντικό ρόλο παίζει και η ομάδα. Τα μέλη της ομάδας της Εναλεία είναι νέα παιδιά που μοιράζονται το ίδιο πάθος, και όλοι μαζί καταφέρνουμε να διατηρήσουμε το κλίμα της αισιοδοξίας στην ομάδα. Είναι σημαντικό να έχεις δίπλα σου ανθρώπους που μοιράζονται το ίδιο όραμα και προσπαθούν για τον ίδιο στόχο.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Eίσαι ευχαριστημένος έως τώρα από την αντιμετώπιση της Πολιτείας στο έργο σας; Υπάρχει ουσιαστική βοήθεια σε αυτό που κάνετε;
Η Πολιτεία τον τελευταίο χρόνο έχει αγκαλιάσει το έργο μας και υποστηρίζει τις δράσεις μας με διάφορους τρόπους. Η δράση Mediterranean Clean Up βρίσκεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Μάλιστα, πραγματοποιούμε συνεργατικά και επιπλέον δράσεις στο πλαίσιο του έργου μας, όπως για παράδειγμα τις 4ήμερες δράσεις καθαρισμού που οργανώσαμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών, οι οποίες εντάσσονται στην διεθνή καμπάνια του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), «Clean Seas Campaign» και από όπου συλλέξαμε 14.2 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων μόνο σε 4 ημέρες, σε 8 τοποθεσίες σε όλη την Ελλάδα.
Ακόμα, σημαντική εξέλιξη για την Εναλεία αποτελεί το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπογράψαμε με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το ΕΛΚΕΘΕ και τη Διεύθυνση Αλιείας, το οποίο αποσκοπεί στο συστηματικό καθαρισμό των θαλασσών από πλαστικό, στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας, στην καταγραφή δεδομένων για τα πλαστικά στις θάλασσες και στην περιβαλλοντική ενσυναίσθηση αλιέων και κοινωνίας!
Τέλος, η πρόεδρος τη Δημοκρατίας μας προσκάλεσε στην εκδήλωση για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στο Προεδρικό Μέγαρο το καλοκαίρι που μας πέρασε.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ποιο πιστεύεις ότι είναι μέχρι τώρα το μεγαλύτερο επίτευγμα των δράσεών σας;
Το μεγαλύτερο επίτευγμα, νομίζω, είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Οι αλιείς μέσα από τη δουλειά μας έχουν καταλάβει πραγματικά την αξία του να μη ρυπαίνεις τη θάλασσα. Η θάλασσα είναι το σπίτι τους και ταυτόχρονα η εργασία τους. Όταν βλέπουν τα πλαστικά που επιστρέφουν στο λιμάνι, καταλαβαίνουν πραγματικά τον αντίκτυπο που προκαλούν στη θάλασσα και αλλάζει με αυτόν τον τρόπο η νοοτροπία τους, στην πράξη.
Πολλοί από τους αλιείς μας έχουν πει ότι πλέον έχουν αλλάξει οι συνήθειές τους και εκτός θάλασσας. Όταν θα επισκεφθούν δηλαδή με την οικογένειά τους μία παραλία για παράδειγμα, θα φροντίσουν να την αφήσουν καλύτερα από ότι τη βρήκαν, γιατί αναγνωρίζουν πλέον καλύτερα το πρόβλημα. Ακόμα, τα σημεία στα οποία δραστηριοποιούμαστε γίνονται όλο και πιο καθαρά από πλαστικά, δεν έχουν δηλαδή το ίδιο πλαστικό που είχε τα προηγούμενα χρόνια, έχουν καθαρίσει.
Πώς μπορεί κάποιος που μαθαίνει τώρα για τις δράσεις σας να βοηθήσει;
Μέσω της ανανεωμένης ιστοσελίδας μας enaleia.com μπορεί κάποιος να βρει τρόπους με τους οποίους μπορεί να συμβάλλει στο έργο μας, αλλά και να επικοινωνήσει μαζί μας μέσω του email [email protected]. Η ομάδα των συνεργατών και υποστηρικτών μας αναπτύσσεται συνεχώς και είμαστε πολύ περήφανοι για τις συνεργασίες μας και για τα αποτελέσματα που πετυχαίνουμε μαζί. Ακόμα, έχουμε τη δική μας ομάδα εθελοντών με την οποία επικοινωνούμε κάθε φορά που θα πραγματοποιήσουμε κάποια δράση, στα πλαίσια ενός δικτύου που αποτελείται από ανθρώπους με κοινούς στόχους και ευαισθητοποίηση. Τέλος, για τους αλιείς υπάρχει η αντίστοιχη φόρμα με την οποία μπορούν να κάνουν αίτηση για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Mediterranean CleanUp και να καθαρίζουμε μαζί τη θάλασσα στην οποία δραστηριοποιούνται.
Επίσης ο καθένας μπορεί να μας βρει, να μας ακολουθήσει και να έρθει σε επικοινωνία μαζί μας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (“Enaleia”).
Ποια είναι τα μελλοντικά σου πλάνα;
Το επόμενο έτος, οι κύριοι στόχοι μας είναι να καθαριστεί ακόμη περισσότερο πλαστικό από τη θάλασσα και να επεκτείνουμε τις δραστηριότητές μας πέρα από την Ευρώπη. Για τον πρώτο στόχο, βρισκόμαστε συνεχώς σε συζητήσεις με πιθανούς συνεργάτες από όλο τον κόσμο που θα μπορούσαν να συνεργαστούν μαζί μας σε δράσεις καθαρισμού πλαστικού, ενώ για τον δεύτερο, προετοιμάζουμε το έδαφος για να επεκτείνουμε τις δραστηριότητές μας, μοιράζοντας τις γνώσεις και εμπειρίες μας σε έργα στην Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και τις ΗΠΑ.
