Ήδη μιλήσαμε για το τι είναι η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΨΣ) και πως ένα τραύμα μπορεί να την προκαλέσει. Ωστόσο, επειδή είναι μία κατάσταση την οποία αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι γύρω μας, σήμερα θα δούμε και πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε ή πως μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον κοντινό μας άνθρωπο να την αντιμετωπίσει. Για αυτό μας μιλάει η ψυχολόγος με ειδικότητα στις Αγχώδεις Διαταραχές, Χρυσάνθη Νικολαΐδου.
Παρότι η ΔΜΨΣ σε κάνει να νιώθεις ότι κινδυνεύεις συνέχεια, υπάρχει τρόπος θεραπείας ακόμη και αν ο εγκέφαλός σου λέει το αντίθετο
Το τραύµα δηµιουργεί µια αλλαγή την οποία δεν επέλεξες εσύ, δεν ευθύνεσαι εσύ. Η ίαση του τραύµατος όµως δηµιουργεί µια αλλαγή την οποία µπορείς να επιλέξεις εσύ. Όπως συµβαίνει και µε άλλες Αγχώδεις Διαταραχές, η θεραπεία της ΔΜΨΣ περιλαµβάνει την έκθεση σε ερεθίσµατα που προκαλούν φόβο ανεξάρτητα από το θεωρητικό προσανατολισµό του θεραπευτή. Στην περίπτωση της ΔΜΨΣ όµως, η έκθεση γίνεται στις αναµνήσεις και στα στοιχεία που θυµίζουν το αρχικό τραύµα. Έτσι το άτοµο ενθαρρύνεται να έρθει αντιµέτωπο µε το τραύµα, ώστε να αποκτήσει έλεγχο επάνω σε αυτό και να αποσβεστεί το άγχος του. Συγκεκριµένα, το άτοµο, εκτίθεται άµεσα σε στοιχεία που θυµίζουν το τραύµα (όταν αυτό είναι εφικτό), όπως π.χ. µέσω της επιστροφής του στην σκηνή του τραυµατικού γεγονότος.
Σε άλλες περιπτώσεις, χρησιµοποιείται η έκθεση µέσω της δηµιουργίας µιας νοερής εικόνας όπου το άτοµο επιλέγει να θυµηθεί το γεγονός (µέθοδος EMDR). Ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χορηγείται και φαρµακευτική αγωγή παράλληλα µε την ψυχοθεραπεία. Όπως και να έχει, το άτοµο είναι σηµαντικό να επισκεφτεί έναν ειδικό, και ακόµα καλύτερα έναν ειδικό που να έχει ειδικευτεί στην τραυµατοθεραπεία ή σε κάποια άλλη προσέγγιση που να έχει να κάνει µε έκθεση στο τραύµα (π.χ. Γνωσιακή Συµπεριφοριστική προσέγγιση γνωστή και ως CBT).
Κατα την γνώµη µου η πιο αποτελεσµατική θεραπεία για το Μετατραυµατικό και γενικά για τις Αγχώδεις Διαταραχές είναι το EMDR
Μια µέθοδος στην οποία έχω ειδικευτεί κι εγώ. Ουσιαστικά, το EMDR χρησιµοποιείται για την επεξεργασία της τραυµατικής εµπειρίας µε στόχο την µετατροπή της δυσλειτουργικής αφοµοίωσης µιας τραυµατικής εµπειρίας σε λειτουργική. Αυτό φυσικά συμβαίνει µέσα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο. Το όνοµα της σχηµατίζεται από τα αρχικά “Eye Movement Desensitization and Reprocessing”. Δηλαδή, “Απευαισθητοποίηση και επαναπροσαρµογή µέσω Οφθαλµικών Κινήσεων”.
Στην διαδικασία αυτή, το άτοµο φαντάζεται µια κατάσταση που σχετίζεται µε το τραύµα. Έχοντας αυτήν την εικόνα στο νου, ο θεραπευόµενος παρακολουθεί τα δάχτυλα του θεραπευτή, ο οποίος τα κινεί µπρος και πίσω σε απόσταση περίπου 30 εκατοστών από τον θεραπευόµενο. Αυτή η διεργασία συνεχίζεται για περίπου ένα λεπτό, µέχρι ο θεραπευόµενος να αναφέρει ότι η εικόνα γίνεται λιγότερο επώδυνη. Στο σηµείο αυτό, ο θεραπευτής καλεί τον θεραπευόµενο να αναφέρει οποιαδήποτε αρνητική σκέψη κάνει, ενώ συνεχίζει να παρακολουθεί τα δάχτυλα του θεραπευτή. Τελικά, ο θεραπευτής λέει στον θεραπευόµενο να κάνει µια θετική σκέψη (πχ “Μπορώ να το αντιµετωπίσω αυτό”) και να κρατήσει αυτήν τη σκέψη στο νου του, συνεχίζοντας να παρακολουθεί τα δάχτυλα του θεραπευτή.
Έρευνες στις οποίες χρησιµοποιήθηκε η εν λόγω θεραπεία αναφέρουν ανακούφιση από τα συµπτώµατα πολύ σύντοµα. Ωστόσο η µέθοδος αυτή αποτελεί κοµµάτι της θεραπευτικής διαδικασίας και δεν µπορεί να λειτουργήσει εκτός αυτής ή αυτούσια. Με άλλα λόγια, η ΔΜΨΣ αντιµετωπίζεται µέσα από την συνολική διαδικασία της ψυχοθεραπείας η οποία περιλαµβάνει και το EMDR. Τέλος, ας µην ξεχνάµε ότι όπως κάθε θεραπευτική διαδικασία, έτσι και η µέθοδος αυτή, µπορεί να βοηθήσει αλλά όχι ως δια µαγείας, παραµόνο αν και το ίδιο το άτοµο που την ακολουθεί, θέλει να κάνει δουλεία για να βοηθήσει τον εαυτό του.
Όταν κάποιος πάσχει από ΔΜΨΣ µπορεί να κλειστεί στον εαυτό του επειδή µπορεί να νιώθει πληγωµένος
Μπορεί να αρχίσει να φωνάζει επειδή µπορεί να νιώθει πως βρίσκεται σε κίνδυνο. Μπορεί να κάνει shut down επειδή µπορεί να φοβάται. Μπορεί να συµπεριφερθεί παρορµητικά επειδή βρίσκεται σε πανικό. Μπορεί να κλάψει σε κάποια τυχαία στιγµή επειδή µπορεί να νιώθει καταβεβληµένος. Εμείς, ως τρίτα άτομα, με απλούς τρόπους µπορούµε να δείξουµε ότι είµαστε εδώ για να ακούσουµε και να κατανοήσουµε. Να δώσουμε την αίσθηση στο άτομο ότι δεν είναι µόνο σε όλο αυτό, στο τέλος όλα θα πάνε καλά, όλοι παλεύουµε µε κάτι, δεν φταις εσύ για αυτό που σου συµβαίνει. Αυτό το τροµακτικό γεγονός δεν σε καθορίζει, το ότι περπατάς στην βροχή και νιώθεις την βροχή δεν σηµαίνει κιόλας πως είσαι η βροχή.
Επιπλέον, ενδιαφερόµαστε να µάθουµε περισσότερα για το συµβάν ή για αυτά που νιώθει το άτομο. Το διαβεβαιώνουµε πως είναι ασφαλής µαζί µας, επισηµαίνουµε πως είναι βοηθητικό να µοιράζεται τα συναισθήµατα του, είναι οκ να µην είναι οκ. Γενικότερα, πρέπει να αντιληφθούµε και ακολούθως να βοηθήσουµε και το άτοµο που πάσχει απο ΔΜΣΨ να αντιληφθεί, πως η διαδικασία της ίασης µοιάζει σαν να προσπααθεί να ξεφύγει κάποιος από ένα φλεγόµενο κτήριο. Θα πονέσει πολυ περνώντας µέσα από τις φλόγες, αλλά είναι ο µόνος τρόπος να βγει ζωντανός απο όλο αυτό.
Κάποιες φράσεις που µπορεί να βοηθήσουν είναι: “Ξέρω ότι περνάς δύσκολα αλλά είµαι δίπλα σου και σου υπόσχοµαι πως θα τελειώσει κάποια στιγµή όλο αυτο”, “Είµαι εδώ, δεν πρόκεται να σε αφήσω”, “Είσαι ασφαλής να µοιραστείς ο,τιδήποτε µαζί µου”, “Θέλεις να έρθεις µαζί µου βόλτα;”, “Πώς µπορώ να σε βοηθήσω αυτή τη στιγµή;”, “Τι θα σε βοηθούσε να κάνουµε ώστε να µην τα σκέφτεσαι αυτά τώρα;”, “Ποιός είναι ο µεγαλύτερος σου φόβος άµα γίνει αυτό;”, “Τι σκέφτεσαι τώρα;”, “Σε ευχαριστώ που µοιράζεσαι µαζί µου αυτό που νιώθεις”.
Γενικότερα, επειδή το Μετατραυµατικό είναι µια περίπλοκη διαταραχή τείνουµε να πιστεύουµε πως θα είναι και η ψυχολογική υποστήριξη περίπλοκη
Με αποτέλεσµα οι κοντινοί άνθρωποι (φροντιστές) των ατόµων που πάσχουν απο ΔΜΨΣ να αγχώνονται ή να µην ξέρουν πως να διαχειριστούν την κατάσταση. Τα πράγµατα όµως είναι πιο απλά από ότι νοµίζουµε. Θεωρώ πως είναι αναγκαίο να δείξουµε ότι µέσα σε αυτόν τον τροµακτικό κόσµο που ζούνε οι πάσχοντες, υπάρχει ένας καλύτερος κόσµος. Ένας κόσµος πέρα από διαχωρισµούς, σύγχυση και φόβο. Ας τους τονίσουµε την αναγκαιότητα να ανακαλύψουν έναν κόσµο πέραν από τον φόβο.
Ένας αρκετά διαδεδοµένος µύθος είναι ότι οι αγχώδεις διαταραχές συσχετίζονται µε τόσο σοβαρές ψυχώσεις, όπως είναι η σχιζοφρένεια
Φυσικά υπό συγκεκριµένες συνθήκες υπάρχει συνοσηρρότητα µε πολλές διαταραχές αλλά συνήθως η συνοσσηρότητα προκύπτει µε: κατάθλιψη (ίσως επειδή τα σοβαρά προβλήµατα που προκύπτουν από τις Αγχώδεις Διαταραχές προκαλούν συναισθήµατα απελπισίας και απόγνωσης), διαταραχές προσωπικότητας, φοβίες και άλλες καταστάσεις που εµφανίζονται συχνά σε συνδυασµό µε τις Αγχώδεις Διαταραχές, όπως είναι η κατάχρηση ουσιών. Οι συνηθέστεροι προβληµατισµοί που προκύπτουν σε τέτοιες περιπτώσεις είναι 3.
1. “Είναι φυσιολογικό να παθαίνω κρίσεις πανικού;”
Ναι, είναι φυσιολογικό να παθαίνει κάποιος κρίσεις πανικού. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτοµα µε ΔΜΨΣ νιώθουν συνέχεια ότι κινδυνεύουν ή ότι θα πεθάνουν ή ότι χάνουν τον έλεγχο. Είναι ένας τρόπος να µας δείξει και το σώµα µας ότι κάτι δεν πάει καλά. Έτσι µας υπενθυµίζει ότι είναι σηµαντικό να αλλάξει η ποιότητα ζωής µας.
2. “Πως θα καταφέρω να ελέγξω τα συµπτώµατά µου όταν αναβιώνω το τραυµατικό γεγονός;”
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές στην τραυµατοθεραπέια που µπορεί να σου µάθει ο θεραπευτής σου για να σε κάνει να έχεις εσύ τον έλεγχο της κατάστασης και να µην νιώθεις ότι η κατάσταση έχει τον έλεγχο. Οι τεχνικές αυτές θα σου µάθουν να διαχειρίζεσαι τα συµπτώµατα και την κατάσταση µε υγειείς τρόπους.
3. “Είναι κάτι που θα κρατήσει για πάντα;”
Όχι, σαφώς και δεν είναι κάτι που θα κρατήσει για πάντα. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων µε ΔΜΨΣ που κάνουν την µέθοδο EMDR και έχουν καταφέρει ακόµα και να “εξαλείψουν” το γεγονός ή/και να µειώσουν κατά πολύ τον βαθµό δυσφορίας που µπορεί να έχει προκαλέσει το τραυµατικό γεγονός. Όπως και να έχει, το “για πάντα” δεν υπάρχει όταν µιλάµε για τραυµατοθεραπεία, όλα είναι διαχειρίσιµα αρκεί να το πιστέψεις.
Η Χρυσάνθη Νικολαΐδου αποφοίτησε από το τμήμα Ψυχολογιας του Πανεπιστημιου Κρήτης στο Ρέθυμνο και κάνει Συστημική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική, ενώ έχει ειδικευτεί στις Αγχώδεις Διαταραχές και συγκεκριμένα στο Μετατραυματικό με την μέθοδο EMDR. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείς να την ακολουθήσεις στο Instagram
