Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα νέο, απειλητικό φαινόμενο στο χώρο εργασίας το οποίο συνεπάγεται σημαντικές προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Το φαινόμενο είναι γνωστό ως “mobbing syndrome” και περιγράφει επαναλαμβανόμενες περιστασιακές συμπεριφορές εντός ή εκτός του εργασιακού χώρου, οι οποίες εκδηλώνονται συνήθως με σκληρές ενέργειες, λόγια ή τρόπους που στόχο έχουν να διαμορφώσουν ένα εχθρικό, υποβαθμισμένο περιβάλλον. Αυτό με την σειρά του επηρεάζει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια, τη σωματική και την ψυχική ακεραιότητα του εργαζομένου προκειμένου να προκαλέσει έμμεσα ή άμεσα την τελική του παραίτηση.
Περιγραφή και ιστορική αναδρομή του φαινομένου
Το φαινόμενο του εργασιακού εκφοβισμού είναι ένα σοβαρό ζήτημα το οποίο τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξήσει κατά πολύ το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας, κυρίως λόγω των δυσάρεστων επιπτώσεών του όχι μόνο στον εργαζόμενο και στο εργασιακό περιβάλλον αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία και γενικότερα την κοινή γνώμη. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο παιδοψυχολόγος και παιδοψυχίατρος Leyman εισήγαγε και επιστημονικά το φαινόμενο ερευνώντας το διεξοδικά. Μετά από την εις βάθος ενασχόληση του σε περιβάλλοντα εργασίας, εξέδωσε μια σειρά άρθρων τα οποία ανέλυαν ένα ευρύ «ψυχολογικό ρεπερτόριο τρομοκρατίας» σε διάφορα εργασιακά περιβάλλοντα. Όπως χαρακτηριστικά έχει δηλώσει και ο ίδιος: «Πρόκειται για ένα πολύ παλιό φαινόμενο το οποίο ωστόσο παραμένει θολό καθώς δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά μέχρι και σήμερα».
Εν έτει 2021 λοιπόν παρατηρείται ίσως πιο έντονα και πιο απενεχοποιημένα από ποτέ το εν λόγω φαινόμενο και μάλιστα από τα εν δυνάμει ‘’θύματα’’ του, αφού πολλά από αυτά τα άτομα έχουν παραδεχθεί πως έχουν αισθανθεί να υποβάλλονται σε μια συστηματική διαδικασία στιγματισμού και καταπάτησης των ανθρώπινων και εργασιακών τους δικαιωμάτων.
«Η εξουσία είναι το υπέρτατο αφροδισιακό»
Την συγκεκριμένη φράση την έχει πει ο Χένρυ Κίσσιγκερ, ένας Αμερικάνος πολιτικός ο οποίος έχει δηλώσει και αυτό: «Την ‘παρανομία’ την κάνουμε αμέσως ενώ το ‘αντισυνταγματικό’ απαιτεί περισσότερο χρόνο». Ίδιος παρονομαστής ωστόσο και στις δύο δηλώσεις του είναι η δύναμη της εξουσίας. Κοινώς, δεδομένου του πανάρχαιου ζητήματος της ανθρώπινης δίψας για εξουσία, το φαινόμενο του ‘’Μobbing’’ δεν θα μπορούσε παρά να υπονομεύει, να πυροδοτεί και άλλες χειρότερες συνέπειες και έτσι δυστυχώς να τείνει ολοένα και περισσότερο να αυξάνεται και κυρίως να πολλαπλασιάζεται ως ένας τεροριστικός ‘’οιωνός’’.
Οι περισσότεροι έχουν συνδέσει το ‘bullying’ με το σχολείο
Όχι, ο εκφοβισμός δεν συμβαίνει μόνο στα παιδιά και στους εφήβους. Ο εκφοβισμός υπάρχει σχεδόν σε όλους τους χώρους και κυρίως στον εργασιακό. Και ενώ υπάρχουν εργατικά δίκαια και αξίες οι οποίες θα έπρεπε να μοιάζουν αδιαπραγμάτευτες, όπως η καταβολή του μισθού, το ωράριο εργασίας αλλά και αυτονόητα δικαιώματα των υπαλλήλων που αφορούν την συμπεριφορά, παρά ταύτα αυτή η ‘κανονικότητα’ δεν είναι με το μέρος των πολιτών. ‘Αν και υπάρχουν λοιπόν σημάδια που φανερώνουν το φαινόμενο, 8 στις 10 φορές παραμένει μη αντιληπτό.
Τι ενισχύει το φαινόμενο;
Η δική μου κρίση δεν έχει παρά να πιστέψει πως αιτία σε όλο αυτό είναι ο φόβος και κυρίως η σιωπή μας. Το αποτέλεσμα; Θα σου αναφέρω το πιο σοβαρό μιας και αμέτρητα άρθρα αλλά και ειδικοί αναφέρουν πως πολλές αυτοκτονίες διαπράττονται καθημερινά και παγκοσμίως επειδή συσχετίζονται με τον εργασιακό εκφοβισμό και την παρενόχληση στη δουλειά. Ο συνεχής εκφοβισμός λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον δεν αποτελεί απλά μια στρεσογόνο κατάσταση. Είναι μια κατακριτέα μορφή βίας και επιθετικότητας την οποία οφείλουμε άμεσα ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε. Κι αν δεν μπορούμε όλοι, τουλάχιστον ας την επισημάνουμε οι περισσότεροι!
Τα ‘ανεξίτηλα σημάδια’ και το μετατραυματικό στρες
Η παρουσία του εκφοβισμού πρωτοεμφανίστηκε στη φύση. Όπως έχει χαρακτηριστικά δηλώσει με το σπουδαίο έργο του ο Konrad Lorenz, τα ζώα συνασπίζονται μεταξύ τους με στόχο των εκφοβισμό άλλων ζώων. Αυτά με την σειρά τους επιτίθενται στα πιο ‘αδύναμα’ μέλη του είδους τους ή και στο πιο ‘δυνατό’ με στόχο να το καθαιρέσουν από την θέση του μέσα στο σύνολο της ομάδας. Και αυτό είναι ένα είδος τρόμου. Για την ακρίβεια ψυχολογικού.
Αντίστοιχα, οι άνθρωποι που υπόκειται σε εκφοβισμό, υποφέρουν από συστηματικό στιγματισμό, συναισθήματα αδικίας, θυμού και έντονης θλίψης, έως και κατάθλιψης. Μέσα σε όλα αυτά ασφαλώς εμπεριέχεται και η σωματική βία, η οποία έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεση του ατόμου. Αν τα συμπτώματα διαρκέσουν δε για μήνες ή και χρόνια, τότε ο εργασιακός εκφοβισμός μπορεί ξεκάθαρα να συνδεθεί με τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες. Και αυτό είναι ένα μόνο από τα μακροχρόνια συμπτώματα του φαινομένου.
Ότι χρειάζεται βία για να διατηρηθεί είναι καταδικασμένο
Η άγνοια όπως όλα δείχνουν οδηγεί στον φόβο, ο φόβος με την σειρά του στο μίσος και το μίσος στη βία. Αυτή είναι συνήθως η εξίσωση που ακολουθείται όσο κι αν ακούγεται στα αυτιά μας εξωπραγματικό. Εν ολίγοις το φαινόμενο του εκφοβισμού είναι πιο συχνό από ποτέ και εμείς δεν του δίνουμε τη σημασία που του χρειάζεται. Δεν κάνουμε αυτό που πρέπει. Δεν προσπαθούμε να αλλάξουμε ό,τι δεν μας αρέσει. Εξάλλου, το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μας το περνάμε στον εργασιακό μας χώρο, πως είναι δυνατόν λοιπόν να συνεχίσουμε να ενισχύουμε τέτοιου είδους καταστάσεις ψυχολογικής εξάντλησης;
‘Αν έχεις την δυνατότητα να φύγεις από ένα τοξικό περιβάλλον, κάνε το σήμερα κιόλας και όχι αύριο!
-
Batsi, C., & Karamanis, K. (2019). MOBBING AT WORK: EXPERIENCES IN THE GREEKPUBLIC SECTOR. Management Research & Practice, 11(4).
-
Einarsen, S. (1999). The nature and causes of bullying at work. International journal of manpower.
-
Keashly, L. (2021). Workplace bullying, mobbing and harassment in academe: Faculty experience. Special topics and particular occupations, professions and sectors, 221-297.
-
Leymann, H., Gustafsson, B. (1984). Psychological violence at workplaces: Two explorative studies.Arbetarskyddsstyrelsen, Stockholm.
-
Leymann, H. (1990). Mobbing and Psychological Terror at Workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126.DOI:10.1891/0886-6708.5.2.119
-
Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5,165-184. https://doi.org/10.1080/13594329608414853
-
Leymann, H., Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the development of post-traumatic stress disorders.European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 251-275.
