“Πολύ σχολαστικά” πλένει τα χέρια του ο Σπύρος Παπαδόπουλος στη διαφήμιση για τα μέτρα πρόληψης κατά του COVID-19. Οι ειδικοί μας συμβουλεύουν εκτός από το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών να αερίζουμε σχολαστικά το σπίτι μας, να καθαρίζουμε σχολαστικά τις επιφάνειες όπου πιθανόν να συγκεντρώνονται μικρόβια. Ενίοτε να φοράμε σχολαστικά μάσκες προστασίας όταν βγαίνουμε έξω για τις δουλειές μας, να αποφεύγουμε σχολαστικά τις επαφές με άλλους ανθρώπους και πάει λέγοντας.
Αυτή η εν γένει σχολαστικότητα, η εμμονή στις λεπτομέρειες και στις τυπικότητες, αλλά και η κατά κάποιο τρόπο υπερβολική έμφαση στην απολύμανση και στην καθαριότητα, εμάς τους ειδικούς ψυχικής υγείας αλλά και όσους έχουν προσωπικό ενδιαφέρον για την ψυχολογία μας προϊδεάζουν για την ύπαρξη μιας σχετικά γνωστής και διαδεδομένης στο ευρύ κοινό διαταραχής, της Ιδεοψυχαναγκαστικής (OCD).
Η διαταραχή αυτή δομείται από δύο κύριους άξονες: Τις ιδεοληψίες και τις καταναγκαστικές συμπεριφορές, ενώ συνοδεύεται από έντονη δυσφορία και από έκπτωση της λειτουργικότητας.
#Οι ιδεοληψίες βιώνονται ως επίμονες
*ιδέες *σκέψεις (αλλότριες σκέψεις που παρεμβάλλονται στην κανονική ροή της σκέψης με τη μορφή λέξεων, φράσεων, στίχων με ανόητο, βλάσφημο ή αισχρό περιεχόμενο) *εικόνες (επαναλαμβανόμενες φαντασιωσικές εικόνες βίαιου, σεξουαλικού ή και αηδιαστικού περιεχομένου) *παρορμήσεις (ο ασθενής πιστεύει ότι θα γίνει ο ίδιος αφορμή για να τραυματιστεί κάποιος ή ότι θα προκαλέσει βλάβη σε άλλο άνθρωπο πχ. Θα ρίξει κάποιον στις γραμμές του μετρό ή ότι θα αρχίζει ξαφνικά να ξεστομίζει βρισιές) *φοβίες (κυρίως ρυπαρότητας και μόλυνσης) Βιώνονται ως ακατάλληλες εισβολές στη συνείδηση και που προκαλούν σημαντική δυσφορία αλλά και άγχος.#Οι καταναγκαστικές συμπεριφορές αποτελούν στερεοτυπικές και επαναλαμβανόμενες πράξεις/συμπεριφορές που πραγματοποιούνται από τον ασθενή προκειμένου να μειωθεί το άγχος και η δυσφορία που προκύπτουν από τις ιδεοληψίες
Ο ίδιος νιώθει ότι πρέπει να προβεί σε αυτές τις πράξεις για να προστατευτεί ή να προλάβει κάποιο επικείμενο κακό. Το αξιοσημείωτο όμως σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πως, ενώ γνωρίζουν ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι υπερβολικές και δεν έχουν νόημα, εντούτοις δε μπορούν να αντισταθούν και τελικά ενδίδουν και τις πραγματοποιούν. Οι κυριότερες καταναγκαστικές πράξεις σχετίζονται με την καθαριότητα (χέρια, αντικείμενα, χώροι). Επίσης, με τον έλεγχο (αν κλείδωσε, αν έκλεισε το μάτι της κουζίνας) και τη λεπτομερή-συμμετρική τακτοποίηση αντικειμένων. Οι συμπεριφορές αυτές καλύπτουν αρκετά μεγάλο μέρος του χρόνου του ασθενούς, πραγματοποιούνται με αυστηρά καθορισμένη ακολουθία. Αν διαπιστωθεί κάποιο σφάλμα κατά την εκτέλεσή τους τότε θα πρέπει να ξαναγίνουν από την αρχή.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες και γυναίκες, ενώ αφορά το 2-3% του γενικού πληθυσμού
Στις γυναίκες συχνά συνυπάρχει με αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές, ακόμα και με ψυχογενή ανορεξία. Στους άνδρες η ηλικία έναρξης τοποθετείται λίγο νωρίτερα (συνήθως στα πρώτα χρόνια της εφηβείας) και σχετίζεται περισσότερο με ιδεοληπτικές αμφιβολίες και τελετουργίες ελέγχου.
Η θεραπεία της ΙΨΔ αρκετές φορές δεν είναι απλή και χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια
Στα θεραπευτικά σχήματα ανήκουν η χορήγηση ορισμένων αντικαταθλιπτικών σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία, η οποία αποσκοπεί στην αναγνώριση και στην ανακούφιση από τα συμπτώματα. Επίσης εφαρμόζονται κάποιες ιδιαίτερες τεχνικές όπως η μέθοδος διακοπής της σκέψης (thought stopping technique), η τεχνική response prevention (ERP therapy). Τέλος, και η έκθεση (πραγματική ή φανταστική) σε ερεθίσματα που πυροδοτούν τα συμπτώματα.
ΥΓ: Το ιδανικό στην ψυχική υγεία είναι να μην της προσδίδουμε νόημα μόνο μέσα από την περιγραφή διαταραχών και ψυχοπαθολογικών καταστάσεων. (Δηλαδή, ψυχικά υγιής δεν είναι αποκλειστικά αυτός που δεν εμφανίζει κάποια ψυχική διαταραχή). Παρόλα αυτά και επειδή αρκετός κόσμος με αφορμή όλα αυτά που τον τελευταίο καιρό βιώνουμε ανησυχεί, στην προκειμένη περίπτωση θα τονίσουμε το εξής: Από το να πλένει κάποιος σχολαστικά και αρκετές φορές την ημέρα τα χέρια του μέχρι το σημείο να διαγνωστεί με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια πάρα πολύ μεγάλη διαδρομή. Σε καμία περίπτωση το να ανησυχούμε (σε λογικό βαθμό) για την υγεία μας και το να παίρνουμε τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης (χωρίς να οδηγούμαστε σε υπερβολές) δεν ταυτίζονται με ΙΨΔ.
Το κείμενο επιμελήθηκε ο Αλέξανδρος Γεροντίδης, ψυχολόγος με ειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία.
