Όταν μιλάμε για την επείγουσα αντισύλληψη αναφερόμαστε στη θεραπεία που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να αποφευχθεί μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Υπάρχουν όμως πάρα πολλές απορίες γύρω από αυτό το θέμα, για αυτό συγκεντρώσαμε τις πιο συχνές και τις συζητήσαμε με τον Μαιευτήρα – Γυναικολόγο Χρήστο Μάντζιο.
Ποιες είναι σήμερα οι μέθοδοι της επείγουσας αντισύλληψης;
Τρεις είναι οι βασικές μέθοδοι επείγουσας αντισύλληψης (ΕΑ) στις ημέρες μας:
- Τα ενδομητρικά σπειράματα (σπιράλ).
- Το χάπι Ουλιπριστάλης 30mg από το στόμα (εμπορική ονομασία ELLAONE)
- To χάπι λεβονοργεστρέλης 1.5mg από το στόμα (εμπορικές ονομασίες NORLEVO, POSTINOR)
Πόσο αποτελεσματική είναι η κάθε μέθοδος; Έχει σημασία σε ποια ημέρα του κύκλου μου είμαι;
Τα σπιράλ έχουν ποσοστό εγκυμοσύνης κάτω από 1% (0,1-0,3%). Δηλαδή από τις 1000 γυναίκες που θα τα χρησιμοποιήσουν για ΕΑ, μόνο 1-3 γυναίκες τελικά θα μείνουν έγκυες σε εκείνο τον κύκλο. Το χάπι Ουλιπριστάλης 30mg έχει ποσοστά εγκυμοσύνης 1.2-1.8%. Αυτό σημαίνει ότι από τις 1000 γυναίκες που θα τα χρησιμοποιήσουν, 12-18 γυναίκες τελικά θα μείνουν έγκυες σε εκείνο τον κύκλο. Τέλος, τo χάπι λεβονοργεστρέλης 1.5mg έχει ποσοστά εγκυμοσύνης 1.7-2.6%. Δηλαδή από τις 1000 γυναίκες που θα τα χρησιμοποιήσουν, 17-26 γυναίκες τελικά θα μείνουν έγκυες σε εκείνο τον κύκλο.
Κάθε γυναίκα οποιασδήποτε αναπαραγωγικής ηλικίας, η οποία είχε κολπική σεξουαλική επαφή χωρίς καθόλου προστασία ή με μη επαρκή προστασία και επιθυμεί να μειώσει τον κίνδυνο εγκυμοσύνης της, είναι πιθανή υποψήφια για ΕΑ. Κάθε γυναίκα που πιστεύει ότι μπορεί να κινδυνεύει από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και σκέφτεται πως ίσως χρειάζεται να κάνει χρήση ΕΑ, θα πρέπει να κάνει χρήση. Η συμβουλή αυτή βασίζεται σε δεδομένα μελετών. Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι το να ζητούν οι γιατροί από τις γυναίκες να προσδιορίσουν το γόνιμο παράθυρο τους, με βάση τις ημερομηνίες του εμμηνορροϊκού κύκλου, είναι εξαιρετικά ανακριβές σε σύγκριση με τις εργαστηριακές δοκιμές.
Είναι πάντως γεγονός πως τα σπιράλ είναι πολύ αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε φάση του κύκλου γίνει η ύποπτη επαφή. Η ουλιπριστάλη είναι αποτελεσματική μέχρι και την αιχμή του μεσοκυκλικού κύματος της LH (12-14 ώρες μετά από αυτό γίνεται η ωορρηξία). Τέλος η λεβονοργεστρέλη είναι αποτελεσματική μόνο μέχρι την αρχή αυτού του κύματος (η ωορρηξία γίνεται 34-36 ώρες μετά).
Μπορεί το χάπι της επόμενης ημέρας να καταστρέψει τον κύκλο μου; Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες;
Για τις γυναίκες που χρησιμοποιούν χάπι από το στόμα για ΕΑ, η περίοδος έρχεται συνήθως εντός μίας εβδομάδας από την αναμενόμενη ημερομηνία. Η λεβονοργεστρέλη πάντως, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να προκαλέσει καθυστέρηση μεγαλύτερη της εβδομάδος από την ουλιπριστάλη. Ακανόνιστη αιμορραγία ή κηλίδες μπορεί επίσης να εμφανιστούν και να συνεχιστούν έως και ένα μήνα μετά την ΕΑ. Οποιαδήποτε ακανόνιστη αιμορραγία θα πρέπει να υποχωρήσει χωρίς θεραπεία. Γυναίκες με επίμονη αιμορραγία πρέπει να εξεταστούν για να αποκλείσουμε την εγκυμοσύνη. Τέλος, χρήση του σπιράλ χαλκού ως ΕΑ δεν επηρεάζει σημαντικά τη χρονική στιγμή τής επόμενη περιόδου.
Aν δεν εμφανιστεί φυσιολογική περίοδος εντός τριών ή τεσσάρων εβδομάδων, ανεξάρτητα από τη μορφή επείγουσας αντισύλληψης που έχει χρησιμοποιηθεί, θα πρέπει να γίνει ένα τεστ εγκυμοσύνης στο σπίτι. Εάν το τεστ είναι αρνητικό, η γυναίκα περιμένει την περίοδό της για μία ακόμη εβδομάδα. Εάν εξακολουθεί να μην έχει περίοδο έως τότε, θα πρέπει να καλέσει τον γιατρό της για περαιτέρω οδηγίες. Εάν το τεστ είναι θετικό, ο γιατρός θα της μιλήσει για τις επιλογές της και για το τι πρέπει να κάνει στη συνέχεια. Εάν υπάρξει αιμορραγία περισσότερο από μια κανονική περίοδο ή έντονος πόνος στην κοιλιά, θα πρέπει επίσης να υπάρξει αξιολόγηση από γιατρό.
Συνολικά, όλες οι μέθοδοι ΕΑ είναι ασφαλείς και καλά ανεκτές. Για το σπιράλ χαλκού, οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν κοιλιακό ή πυελικό πόνο που προκύπτει από την εισαγωγή του σπιράλ, αιμορραγία, διάτρηση της μήτρας και, σπάνια, φλεγμονή. Αυτά τα ζητήματα είναι γενικά χαμηλού κινδύνου και αντιμετωπίσιμα. Τόσο η ουλιπριστάλη όσο και η λεβονοργεστρέλη είναι εξαιρετικά ασφαλή φάρμακα. Επίσης αποφεύγουν τις σπάνιες μείζονες παρενέργειες των κοινών αντισυλληπτικών χαπιών. Ειδικά τα θρομβογόνα συμβάντα που σχετίζονται με τα οιστρογόνα. Στις αρχικές κλινικές δοκιμές, οι συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της ουλιπριστάλης περιλάμβαναν πονοκέφαλο (18%), κοιλιακό άλγος (12%), ναυτία (12%), δυσμηνόρροια (9%), κόπωση (6%) και ζάλη (5%). Για την λεβονοργεστρέλη, οι συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν παρόμοιες. Περιλάμβαναν αλλαγές στην εμμηνόρροια, ναυτία, πόνο στην κάτω κοιλιακή χώρα, κόπωση, κεφαλαλγία, ζάλη, πόνο στο στήθος και έμετο.
Οι μέθοδοι επείγουσας αντισύλληψης έχουν μακροπρόθεσμη επίδραση στη γονιμότητά μου;
Η χρήση ΕΑ από το στόμα δεν επηρεάζει αρνητικά τη μελλοντική γονιμότητα. Σε γενικές γραμμές επίσης, ο κίνδυνος έκτοπης εγκυμοσύνης μειώνεται σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν χρησιμοποιούν ΕΑ. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ίδιος ο κίνδυνος εγκυμοσύνης είναι μειωμένος.
Πόσο τακτικά μπορώ να χρησιμοποιώ επείγουσα αντισύλληψη;
Τόσο η ουλιπριστάλη όσο και η λεβονοργεστρέλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές στον ίδιο εμμηνορροϊκό κύκλο. Αν και προτιμάται η έναρξη μιας αποδεδειγμένης μεθόδου αντισύλληψης σε αυτές τις περιπτώσεις. Δεδομένου ότι η αποτελεσματικότητα της επαναλαμβανόμενης χρήσης της ΕΑ είναι γενικά χαμηλότερη από τα περισσότερα αντισυλληπτικά, η τακτική χρήση της ΕΑ δεν συνιστάται ως μέθοδος αντισύλληψης. Αντ ‘αυτού, καλό είναι οι γυναίκες να συμβουλεύονται το γιατρό τους για όλα τα διαθέσιμα αντισυλληπτικά μέσα και τη χρήση τους.
Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν πρέπει να χρησιμοποιήσω μια τέτοια μέθοδο αντισύλληψης;
Η EA είναι ασφαλής για την πλειονότητα των γυναικών. Η εγκυμοσύνη είναι η μόνη απόλυτη αντένδειξη για τη χρήση της EA. Επειδή η ΕΑ δεν θα λειτουργήσει εάν η εγκυμοσύνη έχει ήδη ξεκινήσει. Οι γυναίκες με αντενδείξεις στη χρήση σπιράλ (π.χ., ενεργός πυελική φλεγμονώδης νόσος ή συγγενής ανωμαλία της μήτρας) ή στα φάρμακα από το στόμα (δηλαδή, πιθανή αλλεργία στη φαρμακευτική ουσία) μπορούν συνήθως να λάβουν κάποια από τις 3 εναλλακτικές μεθόδους. Ακόμα και γυναίκες που θηλάζουν συνιστάται να μην έχουν περιορισμούς στη χρήση των φαρμάκων από το στόμα για ΕΑ, σύμφωνα με τα US Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use.
Επίσης, ο όρος «χάπι της επομένης μέρας» είναι ουσιαστικά λάθος. Γιατί όσο πιο γρήγορα πάρεις τα χάπια τόσο πιο αποτελεσματικά είναι! Καλύτερα λοιπόν να μην περιμένεις μέχρι την επόμενη μέρα! Προτιμότερος όρος είναι το plan b!
Καλό είναι να συζητήσεις το θέμα της ΕΑ με το γυναικολόγο σου ώστε να είσαι έτοιμη όταν σου χρειαστεί. Μερικές φορές είναι καλό να έχεις αγοράσει και αποθηκεύσει ένα χάπι ΕΑ εκ των προτέρων. Έτσι, όταν το χρειαστείς να ξέρεις άμεσα που θα το βρεις. Έρχεται καλοκαίρι και μπορεί να βρεθείς σε μέρος που να μην υπάρχει φαρμακείο κοντά. Μπορεί να είναι βράδυ και μην είναι διαθέσιμο στο πιο κοντινό εφημερεύον φαρμακείο ή απλά να σε πιάσει πανικός και να μη ξέρεις τι να κάνεις! Καλό είναι λοιπόν να έχεις σχεδιάσει ήδη το plan b σου με τον γυναικολόγο σου και ας μη σου χρειαστεί ποτέ!
Το κείμενο επιμελήθηκε ο Χρήστος Μάντζιος. Γυναικολόγος – Μαιευτήρας, Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής Γυναικολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας. Συνεργάτης Ιασώ – Λητώ – Μητέρα / Ιδιωτικό Ιατρείο: Φειδιππίδου 8 – 2ος όροφος – 211 18 39 180 – 6936967566
