Μερικές φορές, νιώθω πως ο εγκέφαλός μου, μοιάζει λίγο με το εσωτερικό μιας σακούλας popcorn, λίγο πριν τη βάλω στο φούρνο μικροκυμάτων. Όλο και περισσότεροι πυρήνες ιδεών, που πετάγονται προς κάθε κατεύθυνση και διάφορες σκόρπιες σκέψεις. Έχεις ακούσει το “popcorn brain”; Ίσως δεν είμαι η μόνη που νιώθω τις ιδέες και τις σκέψεις να πετάγονται σαν popcorn στο κεφάλι μου. Και ίσως να ταυτιστείς.

Το popcorn brain είναι ένα φαινόμενο στον κόσμο της ψυχολογίας, που επινόησε ο ερευνητής του UW iSchool David Levy, το 2011, θέλοντας να βρει όνομα σε αυτό που συμβαίνει, όταν ο εγκέφαλος υπερδιεγείρεται από το multitasking του ψηφιακού κόσμου – οι νέες καρτέλες, η συνεχής κύλιση, το κουδούνισμα των νέων ειδοποιήσεων – και αρχίζει να μιμείται αυτόν τον φρενήρη ρυθμό. Οι σκέψεις αυτές μοιάζουν ακριβώς σαν τα popcorn που πετάγονται εδώ κι εκεί καθώς ψήνονται.

Καθώς περνάμε όλο και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο, το popcorn brain γίνεται όλο και πιο συχνό πρόβλημα. Μελέτες έχουν δείξει ότι η συνεχής χρήση κινητών, υπολογιστών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να έχει βαθιά επίδραση, στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις πληροφορίες και, στους νέους, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το την διάσπαση προσοχής. Με άλλα λόγια, τα social media αλλάζουν κυριολεκτικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλός μας.

Η ψυχολόγος Dannielle Haig αναφέρει τι ακριβώς μας κάνει η χρήση των social media και πόσο θα πρέπει να ανησυχούμε όλοι για το φαινόμενο του “popcorn brain”.

Τι προκαλεί το popcorn brain;

Η απλή απάντηση είναι: ο ψηφιακός κόσμος. Όπως εξηγεί η Haig, στο διαδίκτυο, τα πράγματα κινούνται με διαφορετικό ρυθμό. Και όχι μόνο αυτό, αλλά τα πράγματα έχουν επι τούτου σχεδιαστεί, για να αιχμαλωτίζουν και να κρατούν την προσοχή μας, πολύ γρήγορα.

“Οι διαδικτυακές πλατφόρμες και τα social media, χρησιμοποιούν αλγόριθμους που μας τροφοδοτούν με μια συνεχή ροή πληροφοριών, ειδοποιήσεων και ψυχαγωγίας, όλα προσαρμοσμένα στα ενδιαφέροντα και τις συμπεριφορές μας”, λέει. “Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, ιδίως των οδών της ντοπαμίνης, οι οποίες σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την καινοτομία. Όταν λαμβάνουμε νέες πληροφορίες ή ειδοποιήσεις, προκαλείται μια μικρή απελευθέρωση ντοπαμίνης, ανταμείβοντας τον εγκέφαλό μας και ενθαρρύνοντάς μας να συνεχίσουμε αυτόν τον κύκλο αναζήτησης και λήψης νέων ερεθισμάτων”.

Με άλλα λόγια, εφόσον είμαστε συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, εκπαιδευόμαστε στο να περιμένουμε γρήγορες ανταμοιβές.  Αν δεν τις πάρουμε, μας ταΐζουν με κάτι άλλο. Αυτό σημαίνει ότι το διαδίκτυο ενθαρρύνει ενεργά τον εγκέφαλο να “ψαχτεί” τριγύρω.

“Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η συνεχής απαίτηση για προσοχή και η ταχεία εναλλαγή μεταξύ εργασιών, μπορεί να οδηγήσει σε ένα αίσθημα πνευματικής ανησυχίας ή σε ένα “χοροπηδητό” του εγκεφάλου, καθώς αγωνίζεται να διατηρήσει την εστίαση σε οποιαδήποτε εργασία για παρατεταμένο χρονικό διάστημα”, λέει η ίδια.

Τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλό μας μακροπρόθεσμα;

Μακροπρόθεσμα, τα social media θα μπορούσαν πραγματικά να αλλάξουν μόνιμα τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας.

Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές; Η ικανότητά μας να εστιάζουμε σε μια συγκεκριμένη σκέψη. “Μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανότητας του εγκεφάλου να επιδίδεται σε βαθιά, εστιασμένη και διαρκή προσοχή. Αυτές οι δεξιότητες βέβαια, είναι ζωτικής σημασίας για την πολύπλοκη ανάλυση και την κριτική σκέψη”, εξηγεί. “Ενώ η πλαστικότητα του εγκεφάλου του επιτρέπει να προσαρμόζεται σε αυτές τις νέες απαιτήσεις, η ανησυχία είναι ότι αυτές οι προσαρμογές μπορεί να έρθουν εις βάρος της ικανότητάς μας να ασχολούμαστε βαθιά και στοχαστικά με το περιεχόμενο. Έτσι, ενδεχομένως αυτό να επηρεάζει τη μάθηση, τη μνήμη και τη συναισθηματική ρύθμιση με την πάροδο του χρόνου”.

Οι κίνδυνοι του popcorn brain

Εντάξει, όλοι κινδυνεύουμε να χάσουμε την προσοχή μας – πώς θα επηρεάσει αυτό τη ζωή μας πραγματικά; Σύμφωνα με την Haig, υπάρχουν πολλές προεκτάσεις. Μπορεί, λέει, “να επηρεάσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τη συναισθηματική ευημερία και τη συνολική παραγωγικότητα”.

Μπορεί να διαπιστώσεις ότι χάνεις την ικανότητα να διαβάσεις μεγάλα βιβλία ή ακόμη και να βρίσκεις δύσκολο να λύσεις περίπλοκα ζητήματα. Ακόμη, μπορεί οι συζητήσεις με τους φίλους σου να υστερούν ποιότητας, καθώς δυσκολεύεστε να παραμείνετε σε ένα θέμα.

“Η συνεχής ανάγκη για διέγερση και άμεση ικανοποίηση, μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη υπομονή και επιμονή, καθιστώντας δυσκολότερη την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων”, προσθέτει. “Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να αυξηθούν τα επίπεδα άγχους και στρες, καθώς η αδυναμία αποσύνδεσης, μπορεί να εμποδίσει τη χαλάρωση και τις αναζωογονητικές ψυχικές διεργασίες, συμβάλλοντας σε έναν κύκλο συνεχούς ψυχικής δέσμευσης και επαγγελματικής εξουθένωσης”.

Πώς να ηρεμήσεις το popcorn brain; 

Το πιο τρομακτικό σχετικά με το popcorn brain, είναι ότι όλοι ζούμε στον σύγχρονο κόσμο και η πλήρης παραίτηση από τα social media, μάλλον δεν είναι και τόσο ρεαλιστική. Ευτυχώς, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να διασφαλίσεις ότι το μυαλό σου διατηρεί την ικανότητά του να επιβραδύνει και να εστιάζει σε ένα πράγμα κάθε φορά. Η Haig συνιστά ως αντίδοτο στο popcorn brain τα εξής:

Ψηφιακή αποτοξίνωση: Προγραμμάτισε τακτικές περιόδους, κατά τις οποίες αφήνεις στην άκρη τις ψηφιακές συσκευές, επιτρέποντας στον εγκέφαλό σου να ξεκουραστεί και να επαναφορτιστεί.

Mindfulness και διαλογισμός: Με αυτές τις μεθόδους, μπορείς να ενισχύσεις την ικανότητά σου να εστιάζεις και να παραμένεις στο παρόν, μειώνοντας το αίσθημα διάσπασης και κατ’επέκταση το popcorn brain. Μοναδική εργασία: Επικεντρώσου σε μία εργασία κάθε φορά, αντί να κάνεις multitasking – ακόμη και όταν είσαι online. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να επανεκπαιδεύσεις τον εγκέφαλό σου να διατηρεί την προσοχή και να εμβαθύνει την εμπλοκή με την εκάστοτε δραστηριότητα.

Διαλείμματα στη φύση: Το να περνάς χρόνο στη φύση, μειώνει το στρες και βελτιώνει την προσοχή.

Χόμπι και σωματική δραστηριότητα: Ασχολήσου με δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν οθόνες, όπως το διάβασμα, η τέχνη ή η άσκηση, για να διεγείρεις διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και να προωθήσεις τη χαλάρωση.

Δομημένος διαδικτυακός χρόνος: Όρισε συγκεκριμένες ώρες για τον έλεγχο των e-mails, των social media και το διαδίκτυο, για να μειώσεις τη συνεχή ψηφιακή ενασχόληση.